Cái hay, cái dở của Xuân Hinh trong con mắt đồng nghiệp

Xuân Hinh - người nghệ sĩ đã từ lâu được mệnh danh là "Vua hài đất Bắc", bởi khó ai có thể vượt qua anh trong những vai diễn hài đậm chất dân gian. Nam nghệ sĩ quê Bắc Ninh còn xứng danh là anh Hề Chèo có duyên nhất trong thế kỷ XX của nền sân khấu Việt Nam đương đại.

Một đời tận lực với nghệ thuật, cống hiến tiếng hát, tiếng cười cho đời, danh hài sinh năm 1960 được nhiều tầng lớp khán giả yêu mến. Anh được coi là nghệ sĩ của mọi người mọi nhà, đặc biệt là của khán giả bình dân. Đặc biệt, cứ mỗi dịp xuân đến, nhiều người hâm mộ lại ngóng chờ để được xem vở hài Tết mới của Xuân Hinh.

Xuân Hinh có chất duyên đặc biệt khi diễn hài mà khó ai bắt chước.

Tên tuổi của Xuân Hinh gắn với những vai hề trong Người ngựa - ngựa người, Hề Cu Sứt, Hề Mồi, Hề Gậy, Thầy bói đi chợ... Anh thể hiện sở trường đa dạng: hát chèo, hát chầu văn, duyên dáng khi giả gái rồi còn là một pho tàng ca dao sống... Có người nói, khi Xuân Hinh cất tiếng hát thì "gỗ đá" cũng xao lòng.

Một đời gánh trên vai cái gánh nghệ thuật, Xuân Hinh khiến khán giả và những người đồng nghiệp không thể không công nhận tài năng của mình. Ngoài xã hội, danh hài 6X được nể trọng. Thế nhưng, cũng có nhiều khán giả nói "hài Xuân Hinh bậy lắm", có người hâm mộ nghĩ "Xuân Hinh chắc đồng bóng, chanh chua lắm", có đạo diễn bảo "Xuân Hinh ngẫu hứng kinh lắm"...

Dưới đây là những nhận định của đồng nghiệp, giới chuyên môn từng nói về cái tài, cái "tật" của nghệ sĩ chèo kiêm danh hài đình đám miền Bắc:

Nữ nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền

Nữ nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền là người gắn bó nhất với Xuân Hinh trên sân khấu hài. Cô thậm chí còn từng bị nhầm là... vợ của nam danh hài ngoài đời. Thanh Thanh Hiền nhận định về đồng nghiệp nam mà mình vô cùng kính trọng: "Anh Xuân Hinh là một nghệ sĩ tuyệt vời. Ở góc độ nghệ sĩ, anh Xuân Hinh rất giỏi nghề và đạo đức làm nghề".

Dù bị làm khó, Thanh Thanh Hiền vẫn trở thành bạn diễn ăn ý với Xuân Hinh. Cô từng nói: “Có Xuân Hinh mới có một Thanh Thanh Hiền ở sân khấu hài”.

Với Thanh Thanh Hiền, nam danh hài đàn anh là một người nhanh nhạy trong mọi tình huống, cái sự nhanh nhạy đấy cộng với cái “già dơ” trên sân khấu đôi khi sẽ làm khó cho rất nhiều nghệ sỹ diễn cùng.

Vốn là một nghệ sĩ cải lương với hình mẫu ngọt ngào, duyên dáng, Thanh Thanh Hiền diễn hài chính là do Xuân Hinh đã phát hiện đầu tiên và mời cô đóng. Nữ nghệ sĩ cũng khẳng định, cô chỉ diễn hài cho Xuân Hinh và không muốn tên tuổi hài của mình gắn với ai nữa.

Nghệ sĩ ưu tú Chí Trung

Cũng là nghệ sĩ hài tài năng, cùng thế hệ 6X, NSƯT Chí Trung dành cho đàn anh hơn 1 tuổi những lời khen ngợi: "Anh Xuân Hinh là một người cực kỳ giỏi, có thể nói là diễn duyên hàng đầu Việt Nam, một mình anh cũng có thể làm sáng rực sân khấu mà không một diễn viên hài nào có thể bì kịp".

NSƯT Chí Trung nhận xét một cách hoa mỹ về danh hài quê Bắc Ninh.

Bên cạnh đó, "Táo giao thông" cũng cho rằng, Xuân Hinh là một người sáng tạo lớn, thích phá cách và khá ngẫu hứng.

Diễn viên Hiệp "vịt"

Diễn viên hài Nguyễn Tiến Hiệp, biệt danh Hiệp "vịt" từng kể, anh gặp Xuân Hinh tại một quán nước trước cửa nhà hát chèo Hà Nội cách đây hơn 10 năm, sau đó có cơ duyên được đứng cùng sân khấu hay đi diễn cùng nhau. Với anh, "Vua chèo đất Bắc" một người thầy, người anh thân thiết, không "giấu nghề" mà đã truyền cho anh nhiều kinh nghiệm, bí quyết quý báu trong chặng đường nghệ thuật.

Hiệp "vịt" tiết lộ: "Ngoài đời, anh Hinh chân tình, biết quan tâm, hào phóng với bạn bè, đồng nghiệp. Không bao giờ có sự phân biệt cấp bậc, thứ hạng với anh em nghệ sĩ. Nhiều lần đi diễn, anh sẵn sàng bỏ tiền túi vài triệu để mời anh em trong đoàn ăn uống".

Diễn viên hài Hiệp "vịt" đã quen biết và thân thiết với Xuân Hinh từ hơn chục năm nay.

Trong mắt của người đồng nghiệp này, Xuân Hinh không phân biệt trẻ con hay người lớn anh đều tỏ ra hồ hởi, chứ không hề né tránh hay sợ khán giả làm phiền. "Vua chèo đất Bắc" cũng rất thẳng thắn và nóng tính, ghét cách làm việc qua loa, dối trá theo kiểu “treo đầu dê bán thịt chó” của BTC show diễn. Nghệ sĩ quê Bắc Ninh còn là người rất đúng thời gian, luôn đến trước giờ hẹn 30 phút để chuẩn bị chứ không mấy khi bắt người khác phải chờ đợi.

Theo nghệ sĩ Tiến Hiệp, Xuân Hinh rất sạch sẽ và ngăn nắp. Danh hài sinh năm 1960 chỉ có "yếu điểm" là không uống được bia rượu nhưng vẫn vui vẻ "rô hò" trong các cuộc nhậu. Hiệp "vịt" từng chia sẻ: "Trong ăn uống anh Hinh đơn giản, anh không kén chọn hay cầu kỳ mà chỉ cần sao cho sạch sẽ là được. Món ăn anh thích là cà muối, các món cá và không thể thiếu rau".

Nghệ sĩ nhân dân Quốc Anh

Cũng là một danh hài đình đám miền Bắc, Quốc Anh và Xuân Hinh đã trở nên thân thiết và nhiều lần đóng cặp với nhau. NSND thậm chí còn đã cho biết: "Quốc Anh từng diễn với rất nhiều người nhưng có “cạ diễn” ăn ý nhất với tôi là Xuân Hinh. Bởi chúng tôi có nhiều nét tương đồng: cùng xuất phát là nghệ sĩ chèo; cùng chung những quan điểm về nghiệp diễn, chúng tôi thường xuyên trao đổi, học hỏi lẫn nhau... Ở Xuân Hinh tôi học được chất hài dí dỏm nhưng thâm thuý, mới xem thì tủm tỉm cười nhưng xem lại, nghĩ lại mới thấy đa nghĩa, đa chiều đến độ nào".

Xuân Hinh và Quốc Anh từng "song kiếm hợp bích" trong nhiều vở diễn.

Bàn về "cái bậy" trong hài Xuân Hinh, Quốc Anh thể hiện quan điểm: "Nhiều người cứ nói rằng Xuân Hinh bậy nhưng bản thân tôi thấy cậu ấy có cái duyên riêng của mình. Có thể trong một thời điểm nào đó, hay một chương trình nào đó người nghệ sĩ vướng chút sạn nên người này cho là thế này, người khác cho là thế kia nhưng thực ra phải xét đến tính nhân bản trong cả tác phẩm thì mới hiểu được tiếng cười ấy sâu sắc, thâm thuý đến mức nào".

Đạo diễn Phạm Đông Hồng

Ông “trùm” sản xuất hài Tết phía Bắc đã tiếp xúc với nhiều danh hài và anh có cái nhìn khách quan về Xuân Hinh với cả những nét hay - dở. Đạo diễn hài "Chôn nhời" thấy ở Xuân Hinh có một sức hút vô cùng lớn, đặc biệt là bà con nông thôn: "Có làm việc với Xuân Hinh mới thấy, anh có sức hút thế nào với khán giả nông thôn. Năm nào mời Xuân Hinh là năm đó chúng tôi "vất vả" lo giữ trật tự khán giả. Có người còn nghỉ làm đồng để ra xem Xuân Hinh diễn".

Đạo diễn Phạm Đông Hồng phải thừa nhận sức hút cực lớn của Xuân Hinh đối với khán giả miền quê.

Bên cạnh đó, Phạm Đông Hồng đã phân tích "cái dở" - cũng chính là điều độc đáo ở nam nghệ sĩ này: "Xuân Hinh có một cái vừa là điểm mạnh, nhưng cũng vừa dở là cách diễn của anh chỉ một mình một kiểu nên rất khó kết hợp với bạn diễn. Phải là những người rất ăn ý, diễn với nhau nhiều thì mới không bị anh lấn át. Thế nên khi mời anh Xuân Hinh, kịch bản phải là viết riêng cho anh ấy thì mới được".

Danh hài Vượng Râu

Nghệ sĩ Vượng Râu từng tự hào, anh là nghệ sỹ thứ 2 sau Xuân Hinh dám bán ôtô, bán nhà bỏ tiền ra làm đĩa ngoài đất Bắc. Đã có một số ý kiến cho rằng cách tấu hài của Vượng Râu na ná giống Xuân Hinh. Trước nhận xét đó, danh hài sinh năm 1980 cho biết, đó là vì cả hai đều học hề chèo từ một người - cố NSND Mạnh Tuấn nên đài từ và giọng giống nhau chứ không phải bắt chước.

Dù bị "cân do" với Xuân Hinh nhưng Vượng Râu không thể phủ nhận danh tiếng và tài năng của đàn anh U60.

Bị so sánh với đàn anh nhưng Vượng Râu không hề phiền lòng mà dành sự tôn trọng, kính phục đối với Xuân Hinh. Anh bảo: "Nếu có giống anh Xuân Hinh, tôi cũng thấy tự hào. Vì anh ấy được coi là tượng đài của các danh hài”.

NSND Lê Ngọc Cường

NSND Lê Ngọc Cường - Nguyên Cục trưởng Cục nghệ thuật biểu diễn - Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch đã từng có nhận định về Xuân Hinh trong đợt xét danh hiệu. Dưới góc độ chuyên môn, ông nhận định: "Xuân Hinh là một người rất giỏi. Về chèo thì khó ai qua được. Có lần tôi đưa đoàn đi biểu diễn ở châu Âu, khán giả ở bên đó mê Xuân Hinh đến mức chính tôi cũng ngạc nhiên. Mang đĩa sang bán, cứ 5 đô một cái mà bán không kịp. Sau phải mua thêm đĩa trắng để in sao sang."

NSND Lê Ngọc Cường từng bất ngờ về độ bán chạy của đĩa hài Xuân Hinh ở nước ngoài.

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra: "Bên cạnh đó cũng có cái dở là Xuân Hinh hay có những đơn từ về lối diễn xuất. Khi thăng hoa lên là lại tự biên tự diễn các lời thoại, mà họ cho là 'thô'..."

Dẫu có nhiều tranh cãi trong cái hài của Xuân Hinh nhưng không ai không thừa nhận cái tài chọc cười dân dã xen lẫn sự sâu sắc mà nam danh hài đã tạo nên trong những vai diễn. Anh đã mang đến một sức hút đặc biệt và để lại dấu ấn khó quên đối với khán giả đủ mọi lứa tuổi. Nhiều người hâm mộ nói, Xuân Hinh từ lâu đã là nghệ sĩ của nhân dân trong lòng công chúng.

Người nghệ sĩ U60 vẫn tươi vui cả trên sân khấu và ngoài đời.

Nhớ đến Xuân Hinh là khán giả nhớ đến một danh hài tếu táo, dí dỏm. Anh đã có một sự nghiệp lừng lẫy, có đủ tiền tài và sự trọng vọng trong xã hội. Về đời sống riêng, danh hài 6X cũng làm nhiều người phải ao ước khi có vợ đẹp, con khôn, gia đình hạnh phúc. Ở tuổi 56, người nghệ sĩ ấy dường như chưa hề có dấu hiệu già cỗi, vẫn tươi trẻ sau một đời cống hiến cho nghệ thuật hài.