Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui chia sẻ, việc bố mẹ khoe khoang con cái cần được xem xét cẩn trọng, nếu không sẽ gây nên những hậu quả rất đáng tiếc.
Trong thực tế, việc bố mẹ thích khoe khoang con cái với người khác không còn là tình huống hiếm gặp, thậm chí nó còn khá phổ biến. Tâm lý của bố mẹ thích khoe con có thể xuất phát từ nhiều nhu cầu khác nhau, một số bố mẹ còn có xu hướng khoe con cái trên mạng xã hội.
Tuy nhiên, việc làm này sẽ có hai mặt, vừa có lợi lại vừa có hại. Có lợi khi bố mẹ biết khoe con một cách khéo léo và phù hợp, tạo cho con động lực để con phát triển tốt hơn. Ngược lại thì nó sẽ vô cùng nguy hiểm đối với đứa trẻ, nếu bố mẹ khoe con một cách "vô tội vạ".
Điều này không chỉ gây áp lực và căng thẳng cho con, mà đối với một số trẻ, nó còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý và sự tự tin của trẻ. Thậm chí trong những tình huống không mong muốn, hậu quả của việc khoe khoang này còn cướp đi sinh mạng của nhiều đứa trẻ.
Một bà mẹ trẻ tên là Tiểu Vân (Trung Quốc), thường xuyên đăng tải những bức ảnh của cô con gái 14 tuổi lên mạng xã hội để khoe khoang về những thành tích của con, và ngoại hình xinh đẹp của đứa trẻ. Mọi sinh hoạt hàng ngày của con gái đều sẽ được người mẹ chia sẻ lên trang facebook của mình, thậm chí là hình con gái học bơi hay đi tắm biển cùng với gia đình.
Hình ảnh của con gái Tiểu Vân bị chế lại một cách rất nhạy cảm (Nguồn: Sohu).
Tuy nhiên, việc khoe khoang của Tiểu Vân đã dẫn đến một hậu quả không mong muốn đối với con gái của bà, và khiến gia đình rơi vào một khoản nợ vì bị kẻ xấu đe doạ. Một ngày nọ, Tiểu Vân nhận được một tin nhắn từ một người lạ trên mạng xã hội. Người này cho biết, hình ảnh của con gái đã bị lấy cắp và sử dụng để chế ảnh nhạy cảm trên một diễn đàn trực tuyến. Kẻ xấu đã đưa ra lời đe doạ rằng, nếu không muốn hình ảnh nhạy cảm này của con gái bị lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội thì phải trả cho nó một số tiền lớn là 60.000 nhân dân tệ (khoảng 200 triệu VND).
Trước tình huống này, Tiểu Vân cảm thấy rất sốc, vô cùng tức giận nhưng cũng rất sợ hãi nếu con gái biết được chuyện này. Sau khi bàn bạc với chồng, cả hai đã nhanh chóng trình báo sự việc lên công an thành phố và nhờ họ can thiệp để giải quyết vấn đề tốt nhất.
Rất may mắn là con gái của Tiểu Vân đến nay vẫn được bố mẹ kiểm soát tốt trong vấn đề xài mạng xã hội, nên cô bé hầu như rất ít tiếp xúc với nó. Vì vậy mà trước khi sự việc được giải quyết ổn thoả, cô bé đã không phải nhìn thấy những hình ảnh bản thân bị xúc phạm như thế. Nếu không, thực sự bố mẹ cô bé không thể tưởng tượng được hậu quả sẽ ra sao nếu con gái biết được, chắc chắn tâm lý của con sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Từ câu chuyện này có thể thấy rằng, việc khoe khoang con có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển tâm lý, đồng thời tác động đến quá trình hình thành nhân cách của trẻ. Vậy nên theo chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui, bố mẹ cần cân nhắc thật kỹ trước khi thực hiện bất kỳ điều gì liên quan đến quyền riêng tư, cá nhân của con cái.
Thạc sĩ Tâm lý, Giảng viên Khoa Tâm lý học, Trường Đại học KHXH&NV ĐHQG - TPHCM.
Thưa chuyên gia, do đâu mà nhiều bố mẹ thích khoe con cái? Việc bố mẹ khoe con sẽ ảnh hưởng như thế nào đến trẻ?
Tâm thế đầu tiên của bố mẹ thích khoe con cái là vì bố mẹ yêu con, cảm thấy tự hào về con. Điều thứ 2 là vì bố mẹ có niềm tin và hài lòng với những điều con làm, cho rằng đó là những điều tích cực cần được nhiều người biết đến. Hoặc cũng có thể xuất phát từ việc bố mẹ muốn tạo cho con một áp lực, một tín hiệu để con biết mọi việc con làm đều sẽ được nhiều người biết đến. Vì thế con cần phải nỗ lực thể hiện như thế nào đó để bản thân và cả bố mẹ không bị mất mặt với người khác.
Việc bố mẹ khoe con có ảnh hưởng 2 mặt, tích cực và tiêu cực. Tích cực là đứa trẻ sẽ thấy mình được bố mẹ yêu thương và quan tâm, vì vậy mà bản thân sẽ có thêm động lực để không ngừng cố gắng từng ngày. Ngược lại mặt tiêu cực là đứa trẻ sẽ cảm thấy không thoải mái vì bị bố mẹ soi mói. Đối với đứa trẻ có tính cách hướng nội, trẻ sẽ không thích bị nói hoặc bị bố mẹ đem khoe lên mạng xã hội, như vậy là đang xâm phạm quyền riêng tư của trẻ.
Tóm lại việc bố mẹ khoe con cái vừa có mặt tích cực, nhưng cũng vừa có mặt tiêu cực. Nó sẽ có sự ảnh hưởng theo nhiều cách khác nhau, tuỳ vào từng đứa trẻ, tuỳ vào từng mức độ mà bố mẹ khoe con, đồng thời cũng tuỳ vào cách thức bố mẹ khoe con như thế nào?
Có ý kiến cho rằng: "Bố mẹ khoe con đúng cách là đang khuyến khích con, tạo ra động lực cho con. Tuy nhiên khoe con sai cách sẽ dẫn đến tâm lý so bì, sỉ diện ảo, gây áp lực cho con", quan điểm của chuyên gia về ý kiến này như thế nào?
Tôi đồng tình với ý kiến này. Ví dụ như trường hợp người mẹ khoe bảng điểm của con lên mạng xã hội, khi đã được con đồng ý, và người mẹ đăng lên với dòng trạng thái đính kèm là "niềm tự hào của mẹ", thì tôi tin rằng cách người mẹ khoe con này sẽ tạo ra nguồn động lực và cổ vũ lớn lao cho đứa trẻ.
Tuy nhiên thì trong cuộc sống cũng có rất nhiều bố mẹ thích khoe con, nhưng lại khoe con sai cách. Chẳng hạn như bố mẹ luôn lựa những ngày tiệc tùng, gia đình sum họp nhiều người thì liền khoe khoang thành tích của con cái, khi chưa hỏi ý kiến của con.
Lời khoe khoang của bố mẹ còn kèm theo sự so bì với thành tích của những đứa trẻ khác, thậm chí là soi mói, xỉa xó để hạ bệ đứa trẻ khác nhằm tâng bốc con mình lên. Từ đó khiến cho con cái cũng hình thành tâm lý hay so bì, sỉ diện ảo, hoặc đối với một số đứa trẻ, đó vô tình lại tạo nên một áp lực lớn.
Chuyên gia đã gặp trường hợp nào bố mẹ thích khoe con, diễn biến và hậu quả về mặt tâm lý của đứa trẻ trong trường hợp này như thế nào? Vì sao việc bố mẹ khoe con quá mức có thể sẽ là nguyên nhân khiến trẻ hình thành tính cách sĩ diện ảo, so bì, tự cao?
Trường hợp bố mẹ khoe con thường xuyên diễn ra trong cuộc sống hàng ngày, không chỉ trong vấn đề học tập mà bất kỳ vấn đề nào bố mẹ cũng có thể đem ra để khoe con, và việc này sẽ không chỉ dừng lại với trẻ nhỏ mà ngay cả khi đứa trẻ đã lớn.
Một ví dụ cụ thể như chính tôi, lúc nhỏ cũng thường được bố mẹ đem ra khoe với mọi người khi tôi đạt thành tích tốt trong học tập. Nhưng tôi lại không thích, đôi khi sẽ cảm thấy khó chịu vì việc làm này của bố mẹ, tôi cảm thấy bố mẹ rất kỳ. Thậm chí vì điều này mà tôi ngại xuất hiện trước đám đông, hoặc xuất hiện trước mặt người thân trong gia đình, đặc biệt là khi đi cùng với bố mẹ.
Trong tình huống bố mẹ đem khoe thành tích của tôi, cũng sẽ có những đứa trẻ khác không được kết quả như ý. Và lúc này việc bố mẹ khoe tôi, sẽ vô tình làm tổn thương và mang đến nỗi buồn cho những đứa trẻ đó. Đây cũng là lý do mà tôi đã nhiều lần cãi nhau với bố mẹ, tôi cảm thấy rất bất lực về điều này.
Con cái sẽ luôn luôn nhìn cách bố mẹ làm mà học tập, bắt chước theo. Vậy nên nếu bố mẹ thể hiện tính so bì, sĩ diện, tự cao và hay khoe khoang thì con cũng sẽ dễ hình thành nét tính cách như thế. Hơn nữa, nếu bố mẹ chỉ chăm chăm vào thành tích học tập và vật chất để làm thước đo cho sự thành công, mà bỏ qua những giá trị tốt đẹp về mặt con người, đứa trẻ cũng sẽ phát triển với tính cách lệch lạc, đó là đánh giá người khác qua vật chất, thay vì vẻ đẹp bên trong...
Bố mẹ có nên khoe thành tích con cái lên mạng hay không, vì sao? Chuyên gia có lời khuyên nào cho bố mẹ, để bố mẹ biết cách khoe con một cách khéo léo, tạo cho con động lực thay vì áp lực?
Bố mẹ có thể khoe thành tính con cái lên mạng, nếu nó thực sự cần thiết, có thông tin hữu ích và bố mẹ biết cách khoe con một cách khéo léo mà không gây ra những tác động tiêu cực cho con. Ví dụ như gia đình có họ hàng, bà con xa và việc bố mẹ khoe con lên mạng là nhằm mục đích thông báo để người thân có thể theo dõi được tình hình của con cháu, thì điều này là hoàn toàn có thể.
Tuy nhiên, việc làm này nên hạn chế bởi vì nó cũng có nhiều tác hại. Chẳng hạn như khi bố mẹ khoe bảng điểm của con công khai trên mạng, thông tin cá nhân của trẻ sẽ bị lộ ra bên ngoài. Lúc này, bố mẹ không thể kiểm soát được việc kẻ gian, có ý định xấu với con sẽ làm điều gì gây nguy hiểm cho con khi chúng biết được địa điểm trường học của con. Hoặc cái hại khác là con cái sẽ phát triển nhân cách lệch lạc, từ đó có những hành vi trái với chuẩn mực đạo đức để có thể thoả mãn được tính sĩ diện ảo, so bì, tự cao...
Để tránh những ảnh hưởng tiêu cực, bố mẹ cần biết cách khoe con sao cho khéo léo. Tôi khuyến cáo bố mẹ trước khi khoe con, hãy hỏi ý kiến của con trước để biết được cảm xúc của con là thoải mái hay không thoải mái nếu bố mẹ làm như thế. Điều đó thể hiện sự tôn trọng dành cho con, và con hoàn toàn có quyền quyết định mọi vấn đề liên quan đến cá nhân mình.
Bên cạnh đó, mọi lời nói và hành động của bố mẹ khi khoe con cần mang tính cẩn thận, chỉnh chu và sự thật. Bố mẹ nên đặt ra những câu hỏi như "khoe con nhằm mục đích gì", "nó có lợi hay rủi ro ra sao", "nó mang lại giá trị gì cho con"... Bởi việc bố mẹ khoe con sẽ tác động lớn đến hình tượng cá nhân của trẻ, nên bất kỳ sai lệch nào cũng đều sẽ ảnh hưởng không tốt đến trẻ.
