Việc khen ngợi người khác trước mặt trẻ có thể mang lại lợi ích, nhưng cũng cần thực hiện một cách cân nhắc và tinh tế.
Khen ngợi là một phần quan trọng trong giao tiếp hàng ngày và có thể đóng góp tích cực vào sự phát triển tâm lý của trẻ. Tuy nhiên, khi khen ngợi người khác trước mặt trẻ, liệu điều này có thực sự mang lại lợi ích hay không?
Đôi khi bố mẹ khen ngợi bạn bè, anh chị em... giúp trẻ học cách nhìn nhận và đánh giá cao những phẩm chất tốt đẹp của người khác.
Nhằm mục đích khuyến khích trẻ phát triển tính cách tích cực và biết cảm thông. Nếu trẻ thấy rằng những nỗ lực của người khác được ghi nhận, dần tiếp thêm động lực để phấn đấu và cải thiện bản thân.
Ảnh minh họa.
Tuy nhiên, trong vài trường hợp, bố mẹ nên thực hiện một cách cẩn thận để tránh những tác động tiêu cực. Nếu trẻ thường xuyên nghe thấy bố mẹ khen ngợi người khác, ẩn chứa sự so sánh, có thể cảm thấy ghen tị.
Trẻ dần so sánh bản thân với những người được khen và cảm thấy mình không đủ tốt, dẫn đến sự thiếu tự tin. Vì vậy, bố mẹ nên chú ý đến cảm xúc và tâm trạng của trẻ, đồng thời khuyến khích trẻ phát triển sự tự tin thông qua những lời khen ngợi chân thành.
Từ đó, trẻ sẽ học được cách đánh giá cao bản thân cũng như người khác, trở thành người biết tôn trọng và yêu thương. Về vấn đề này, chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi đưa ra lời khuyên hữu ích, cũng như cách bố mẹ ứng xử phù hợp "vẹn cả đôi đường".
Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.
Tình huống
Mẹ: “Mẹ thấy bạn cùng lớp của con nhảy dây rất giỏi. Con nên học hỏi bạn ấy”. "
Con gái: “Mẹ ơi, tại sao mẹ luôn khen ngợi người khác, mẹ không còn yêu con nữa à?"
Tại sao việc bố mẹ khen ngợi người khác lại quan trọng đối với sự phát triển của trẻ? Trường hợp lời khen mang tính so sánh, sẽ tác động thế nào đến cảm xúc của trẻ?
Việc khen ngợi người khác đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ vì nó giúp trẻ phát triển tư duy tích cực, biết nhận ra và trân trọng những điểm tốt của người khác.
Khi thấy người khác được khen ngợi, trẻ có thể học hỏi những kỹ năng và phẩm chất tốt, đồng thời phát triển lòng vị tha, tinh thần học hỏi và khả năng làm việc nhóm.
Tuy nhiên, nếu lời khen mang tính so sánh, nó có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của trẻ theo cả hướng tích cực và tiêu cực. Về mặt tích cực, trẻ có thể cảm thấy được khuyến khích để cố gắng hơn và học hỏi từ bạn bè.
Ngược lại, nếu so sánh không khéo léo, trẻ có thể cảm thấy tự ti, ghen tị hoặc sợ thất bại vì lo ngại không đạt được kỳ vọng. Do đó, cha mẹ nên sử dụng những lời khen cụ thể, tập trung vào nỗ lực và sự tiến bộ của trẻ, thay vì so sánh với người khác.
Chẳng hạn, những câu như “Mẹ thấy con nhảy dây đã nhanh hơn hôm qua rồi!” hay “Con có thể học hỏi bạn để cải thiện thêm, nhưng mẹ rất tự hào vì con đã cố gắng” sẽ giúp trẻ cảm nhận được sự động viên và yêu thương mà không phải chịu áp lực từ sự so sánh.
So sánh có thể tạo ra cảm giác áp lực cho con. Chuyên gia có nghĩ rằng việc khen ngợi người khác trước mặt trẻ mà không cần so sánh sẽ hiệu quả hơn không?
Việc khen ngợi người khác trước mặt trẻ mà không cần so sánh thường mang lại hiệu quả tích cực hơn trong việc nuôi dưỡng tâm lý và cảm xúc của trẻ.
Khi cha mẹ bày tỏ sự ngưỡng mộ hoặc khen ngợi ai đó một cách khách quan, trẻ có cơ hội học cách nhìn nhận điểm mạnh của người khác mà không cảm thấy bị đe dọa hay áp lực phải đạt được điều tương tự. Điều này giúp trẻ phát triển tư duy cởi mở, lòng vị tha và khả năng trân trọng thành công của người khác.
Ngược lại, nếu khen ngợi đi kèm sự so sánh trực tiếp, trẻ có thể cảm thấy mình thua kém hoặc bị đặt dưới áp lực phải đạt đến tiêu chuẩn đó, làm gia tăng cảm giác tự ti và ghen tị.
Thay vì sử dụng cách so sánh, cha mẹ có thể nói những câu mang tính quan sát tích cực như: “Mẹ thấy bạn nhảy dây rất khéo léo, chắc bạn ấy đã tập luyện rất chăm chỉ.”
Sau đó, phụ huynh có thể khuyến khích trẻ bằng cách tập trung vào nỗ lực của con: “Nếu con muốn học nhảy dây, mẹ tin rằng con cũng sẽ làm tốt như vậy.” Bằng cách này, trẻ sẽ cảm thấy được khuyến khích mà không bị áp lực so sánh, đồng thời học cách nhìn nhận thành tích của người khác như một cơ hội để học hỏi, thay vì là một thước đo giá trị bản thân.
Con gái hỏi “Mẹ ơi, tại sao mẹ luôn khen ngợi người khác, mẹ không còn yêu con nữa à? Người mẹ nên trả lời thế nào?
Khi con gái hỏi “Mẹ ơi, tại sao mẹ luôn khen ngợi người khác, mẹ không còn yêu con nữa à?”, người mẹ nên trả lời bằng cách khẳng định tình yêu thương với con, đồng thời giải thích rõ rằng tình yêu thương của mẹ dành cho con không liên quan đến việc khen ngợi người khác hay không.
Ví dụ, mẹ có thể nói với con như sau: “Tất nhiên là không phải rồi, mẹ luôn yêu con rất nhiều, không có gì thay đổi cả. Khi mẹ khen ngợi người khác, điều đó không có nghĩa là mẹ không yêu con hay tình yêu thương con ít hơn. Mẹ thấy ai làm điều gì tốt, mẹ sẽ khen để động viên họ, giống như khi con làm điều gì tốt, mẹ cũng rất tự hào và vui mừng. Mẹ biết con có rất nhiều điểm đáng khen và mẹ luôn trân trọng những nỗ lực của con. Nếu con cảm thấy buồn vì điều gì, hãy nói với mẹ nhé, mẹ luôn ở đây lắng nghe con.”
Cách trả lời này giúp trẻ cảm nhận được sự yêu thương vô điều kiện và hiểu rằng việc khen ngợi người khác không làm giảm giá trị hay tình yêu mà cha mẹ dành cho mình. Đồng thời, trẻ học cách chấp nhận rằng ai cũng có thể được công nhận khi họ làm tốt một việc gì đó.
Làm thế nào người mẹ có thể cân bằng giữa việc khen ngợi người khác và khuyến khích con phát triển sự tự tin, hạn chế yếu tố so sánh?
Để cân bằng giữa việc khen ngợi người khác và khuyến khích con phát triển sự tự tin mà không tạo cảm giác so sánh, người mẹ nên tập trung vào nỗ lực và tiến bộ của con thay vì so sánh với người khác.
Những lời khen như “Mẹ thấy con đã tập luyện rất chăm chỉ, hôm nay con đã nhảy dây nhiều hơn hôm qua rồi!” giúp trẻ hiểu rằng giá trị của mình nằm ở sự cố gắng.
Khi khen ngợi người khác, mẹ nên bày tỏ một cách khách quan, tránh so sánh trực tiếp, chẳng hạn: “Mẹ thấy bạn ấy chơi đàn rất hay, chắc là bạn ấy đã tập luyện rất nhiều.” Sau đó, mẹ có thể khuyến khích con học hỏi bằng cách nói: “Nếu con cũng thích chơi đàn, mẹ tin rằng con sẽ làm được khi kiên trì tập luyện.”
Ngoài ra, lời khen dành cho trẻ nên cụ thể và chân thành, tập trung vào hành động hoặc phẩm chất, ví dụ: “Mẹ thích cách con giúp em trai sắp xếp đồ chơi. Con rất chu đáo!” Điều quan trọng là người mẹ cần bày tỏ tình yêu thương vô điều kiện để trẻ hiểu rằng tình yêu của mẹ không phụ thuộc vào thành tích hay sự so sánh.
Những câu nói như “Dù con có làm giỏi hay không, mẹ vẫn luôn yêu con vì con là chính con” giúp trẻ cảm nhận sự an toàn về mặt cảm xúc.
Cuối cùng, người mẹ nên tránh những cụm từ so sánh ngầm như “Tại sao con không làm được như bạn A?” hay “Nhìn bạn B mà học tập!” vì dễ khiến trẻ tự ti. Thay vào đó, mẹ có thể khuyến khích con bằng cách động viên: “Mẹ thấy con có khả năng làm tốt hơn nếu con tiếp tục cố gắng.” Cách tiếp cận này sẽ giúp trẻ phát triển sự tự tin, tập trung vào việc cải thiện bản thân thay vì cảm thấy áp lực từ sự so sánh.
