Câu chuyện cảnh tỉnh những ai sống thờ ơ với bố mẹ, đồng thời giải thích một số phong tục tín ngưỡng dân gian.
Nội dung câu chuyện sự tích chiếc khăn
Ngày xửa, ngày xưa ở một làng nọ, có vợ chồng một nhà phú hộ nọ sinh được năm người con gái. Giàu có lại không con trai, nên bao nhiêu yêu thương, họ đều dồn vào các cô con gái. Họ chiều chuộng cưng nựng con như trứng mỏng, hễ con đòi gì là được nấy.
Theo thời gian, lần lượt năm cô lớn lên, lấy chồng và đi ở riêng.
Vì con gái đứa nào cũng lấy chồng xa, nên sau khi cô út ở riêng được ít lâu, hai ông bà phú hộ cảm thấy nhớ các con quá. Họ bàn tính chuyện chia nhau đi thăm các con. Vợ bảo chồng:
– Thời gian tới, ông chịu khó ở nhà trông nhà, cho tôi đi thăm chúng nó một lượt, sau đó tôi lại về trông nhà cho ông đi.
– Phải đó. – Chồng đáp. – Nhưng bà phải đi nhanh nhanh lên mới được, đừng bắt tôi phải đợi lâu.
– Không được đâu! Tôi tính ở lại với các con đứa nào cũng ít nhất phải một tháng, năm đứa là năm tháng, đi đường độ vài ba chục ngày, như vậy cũng phải mất ngót nửa năm đấy ông ạ!
– Thôi được, bà đi đi! Bà nhớ đừng cho chúng nó quấn quýt quá, rồi ở mãi đấy làm cho tôi trông đợi.
Sau đó, người vợ cùng với một cô hầu ra đi. Nhưng chỉ được vài tháng, chồng đã thấy vợ về, mặt buồn xo.
Chồng hỏi dồn:
– Cơn cớ làm sao mà bà về nhanh như vậy, có gặp điều gì dọc đường hay không mà vẻ mặt không được vui?
Vợ đáp:
– Chẳng có gì hết, tôi vẫn bình yên, chúng nó đều mạnh khỏe, tôi về sớm là để ông khỏi trông. Ông cứ đi một lần cho biết.
Thấy vợ úp úp mở mở, phú hộ chưa hiểu thế nào, nhưng cũng sắm sửa hành lý ra đi.
Ông ghé qua nhà người con gái thứ nhất. Chàng rể đón tiếp niềm nở làm ông rất hài lòng. Nhưng con gái ông thì lại không được như vậy. Nó chuyện trò giả lả được ít câu rồi quay vào với công việc của mình. Nhà các chàng rể của ông đều khá giả không kém gì nhà ông, nên con gái của ông còn mải trông nom kẻ ăn người ở, không lúc nào rảnh rỗi.
Đến khi người chồng ra đồng trông việc cày cấy, thì con gái ông còn chuyên cả việc bếp núc, lúi húi suốt buổi trong bếp, cha con chẳng có dịp trò chuyện.
Mới gần đến trưa ông cảm thấy bụng đói cồn cào nhưng con ông lại chẳng chịu cho ông ăn ngay. Ông định bảo con cho mình ăn trước như khi còn ở nhà, nhưng rồi lại nghĩ thầm: “Cứ để xem nó đối đãi với cha nó ra sao cho biết”.
Ảnh minh họa.
Ông thấy con gái chờ chồng mình đi làm về mới dọn cơm ra, nhưng chàng rể của ông lúc ấy tuy đã về rồi mà vẫn bận một số công việc, cho nên ông lại phải đợi. Đến chừng thấy đã quá trưa, con gái ông lên tiếng gọi chồng:
– Mình ơi! Hãy để đó vào ăn cơm đi cho cha ăn với!
Nghe con gái nói thế, ông mới cảm thấy không được vui. Bữa cơm chiều và liên tiếp những ngày sau đó cũng vậy. Con gái ông chăm sóc cho chồng nó chứ chẳng để ý gì đến ông. Ông rất buồn, bụng bảo dạ: “Thì ra bây giờ nó coi cha nó chẳng ra cái quái gì. Nếu chồng nó không ăn thì có lẽ mình phải ngồi nhịn đói”.
Ở chơi được ít ngày, thấy con gái không được vồn vã đằm thắm như xưa, ông bèn bỏ dự định cũ là ở chơi một tháng, vội từ giã chàng rể và con gái mà đi đến nhà người con gái thứ hai cách đấy non một ngày đường.
Vừa đi, ông vừa lẩm bẩm: “Chắc những đứa sau phải khác, chẳng lẽ đứa nào cũng như vậy cả sao. Vợ chồng ta trông cậy chúng nó rồi đây sẽ chia nhau về phụng mẹ dưỡng bố mẹ tuổi già kia mà”.
Nhưng khi đến, ông lại đâm ra thất vọng. Nhà chàng rể thứ hai tuy không giàu bằng chàng rể thứ nhất nhưng cũng có của ăn của để. Cô con gái khi thấy bố đến thăm cũng tiếp đãi gọi là cho tròn bổn phận, rồi lại loay hoay vào công việc nhà chồng, chẳng chịu bớt chút thì giờ hàn huyện cho bõ những lúc cha con xa nhau.
Lần lượt, ông đi thăm cả năm cô con gái quý, chẳng đứa nào quan tâm chăm sóc ông như lúc còn ở nhà. Sau cùng, ông chép miệng:
– Đúng là con gái một khi bước về nhà chồng thì chẳng còn là con của mình nữa. Nó xem chồng trọng hơn bố mẹ.
Sau đó, ông quay vòng ra về. Ông tính lại thời gian thăm con, cả đi lẫn về không đầy hai tháng, so với chuyến đi của vợ lại còn ngắn hơn. Nỗi buồn phiền làm cho ông ốm mất vài tuần. Khi đã khỏe lại, ông gọi vợ lại bàn rằng:
– Thế là đẻ được mấy đứa con gái, có cũng như không. Hi vọng dựa cậy vào chúng nó lúc tuổi già xem chừng không được nữa. Bây giờ bà nó ở nhà để tôi đi kiếm một đứa con khác nuôi, để mai sau nó săn sóc chúng mình lúc mắt lòa chân chậm. Bà nó nghĩ sao?
Vợ người phú hộ trả lời:
– Thôi ông ạ! Ông đừng có đi mất công nhọc xác. Con đứt ruột đẻ ra mà chúng nó còn không đoái, không hoài thì nuôi con nuôi mà làm gì. Để tôi kiếm cho ông một người vợ lẽ. Không biết chừng dì ấy đẻ cho chúng ta một đứa con trai, có người nối dõi tông đường, chẳng phải tốt hơn ư!
– Trên đời này có kẻ tốt người xấu, không ai cũng như ai, bà đừng ngại. Nếu tôi đi tìm năm bữa nửa tháng mà không xong thì trở về, rồi sẽ tính liệu sau cũng chưa muộn.
– Được rồi, ông cứ đi đi, cố tìm một đứa con ngoan phụng dưỡng, mọi việc ở nhà tôi lo liệu.
Phú hộ bèn đóng giả một ông già nghèo khó cất bước ra đi. Ông đi từ làng này đến làng khác, tới đâu cũng rao:
– Có ai mua cha thì ra mà mua. Mua ta về làm cha chỉ mất năm quan tiền thôi.
Mọi người nghe ông già rao như vậy, ai cũng tưởng ông điên. Có người vui miệng nói:
– Mua lão già ấy về nhà để mà hầu ư? Và rồi đây lão ta trăm tuổi có được đồng nào còn phải lo ma chay nữa! Thà là nuôi một người đầy tớ còn hơn.
Tuy nghe nhiều lời mỉa mai cười cọt, phú hộ vẫn không nản chí, đi hết xóm này tới ấp kia, miệng rao không ngớt.
Bấy giờ, ở một làng nọ có hai vợ chồng nông phu nghèo. Nghe có người đi bán mình làm cha, chồng bảo vợ:
– Hai vợ chồng mình mồ côi từ thuở bé, chưa bao giờ được hưởng tình cha con, lại chưa có mụn con nào, thật là buồn. Thôi thì ta mua ông già này về thủ thỉ với nhau khuya sớm cho vui nhà vui cửa.
Thấy vợ bằng lòng, anh chàng chạy ra đón ông già vào và hỏi:
– Ông định bán bao nhiêu tiền?
– Năm quan không bớt.
– Thú thật với ông, nhà con nghèo, muốn mua nhưng không sẵn tiền. Vậy ông ngồi chơi để con bảo nhà con đi vay xem.
Phú hộ ngồi chờ hồi lâu, thấy chị vợ chạy đi một lát lại trở về, nhưng chỉ vay được có hai quan. Anh chồng bèn nói:
– Hai ngày nữa mời ông trở lại, chúng con sẽ có đủ tiền.
Hai ngày sau phú hộ lại tới. Anh nông phu trao tiền cho ông, mời ông vào nhà “gọi cha xưng con” rất thân tình. Đoạn anh bảo vợ đi chợ lo cơm nước. Phú hộ thấy tóc người vợ hôm nọ còn dài, bây giờ đã biến đi đâu mất, bèn ngạc nhiên hỏi:
– Tại sao tóc của vợ con lại cắt cụt đi như vậy?
Anh nông phu tần ngần hồi lâu rồi đáp:
– Chẳng giấu gì cha, nhà con nghèo không đủ tiền mua, mà nếu không mua thì không có dịp nào tốt hơn. Vì vậy, vợ con phải cắt tóc bán đi mới đủ số tiền năm quan đó.
Nghe thế, người phú hộ quay mặt đi, không nói gì.
Từ ngày có người cha nuôi, hai vợ chồng anh nông phu tỏ ra rất niềm nở và chịu khó chăm sóc hầu hạ không biết mệt. Phú hộ vẫn giấu không cho họ biết quê quán gốc tích thật của mình, hằng ngày vẫn ăn no ngủ kỹ, đôi lúc lại kêu váng đầu, mỏi lưng, bắt họ phải xoa bóp hoặc tìm thầy chạy thuốc.
Mặc dầu vậy, hai vợ chồng vẫn cơm nước săn sóc không bê trễ. Cứ như vậy được vài tháng sau, nhà họ đã nghèo lại càng nghèo thêm. Họ phải cố gắng làm thêm để nuôi cha, có bữa phải nhịn đói để nhường cơm cho ông già. Nửa năm trôi qua, nợ nần của họ chồng chất quá nhiều mà trong nhà thì gạo tiền đã kiệt.
Một hôm, hai vợ chồng ngủ dậy, thấy người cha nuôi đã khăn gói chỉnh tề. Ông bảo họ:
– Các con hãy đốt cái nhà này, rồi đi theo ta!
Vợ chồng đưa mắt nhìn nhau, tưởng ông phát điên. Nhưng sau đó đã thấy phú hộ giục:
– Làm con phải vâng theo cha mẹ, chớ có sai lời! Ta đã bảo các con đi theo ta kiếm ăn, còn cái nhà này ọp ẹp chẳng đáng bao nhiêu, đừng tiếc nữa.
Vợ chồng không dám cãi, đành nhặt nhạnh một vài món đồ buộc thành một gói, rồi châm lửa đốt nhà. Đi theo ông già, họ thấy ông lần hồi xin ăn, tối lại vào nhà người ta xin ngủ nhờ. Họ vẫn vâng lời, không chút phân vân. Ba người đi xin ăn như thế được năm ngày. Sau cùng đến một nơi nhà ngói, tường trình, ông mới vui vẻ bảo họ:
– Các con, đã đến nhà ta đây rồi!
Vợ phú hộ bước ra cổng đón vào, ông tươi cười bảo vợ.
– Đây mới thật là con của chúng ta!
Bấy giờ vợ chồng anh nông phu mới biết cha mẹ nuôi mình là một nhà giàu có. Phú hộ bảo anh nông phu lấy theo họ mình, và từ đó hai vợ chồng họ được sống một cuộc đời sung sướng.
Ít lâu sau, phú hộ lâm bệnh nặng. Biết mình sắp gần đất xa trời, ông bèn làm tờ di chúc để phần lớn tài sản cho đứa con nuôi. Đoạn ông gọi vợ đến, trăng trối:
– Sau khi tôi chết, bà nhớ đừng cho năm đứa con gái biết. Nếu chúng có nghe ai mách mà về đây, cũng đừng cho chúng vào nhà. Việc để tang thì đứa con trai cứ theo cổ tục cắt tóc, đội mũ, quấn rơm trên đầu để chứng tỏ mình chịu cực chịu khổ với cha mẹ thì thôi cũng được.
Nhưng đứa con dâu thì bà bảo nó khỏi cắt tóc, Vì tôi chưa bao giờ quên cái việc nó đã hi sinh mớ tóc dài của nó để mua cha, vậy nó chỉ cần đội khăn tang là đủ.
Sau khi khâm liệm cho chồng xong, bà phú hộ vì nặng lòng thương con nên cũng cho người lén báo tin cho năm đứa con gái biết. Khi chúng về, bà đón ở cổng, thuật lại lời trối của cha chúng và bảo chúng đừng có vào nhà, kẻo có sự chẳng lành.
Năm người con gái tỏ lòng hối hận những việc đã rồi. Khi đưa linh cữu ra đồng, họ cố đòi đi đưa cho bằng được. Khuyên can con mãi không xong, cuối cùng bà đành phải xé cho chúng, ngoài khăn tang mỗi đứa còn thêm một vuông che mặt cho linh hồn cha chúng khỏi biết.
Từ đó, người ta bắt chước để tang theo cách gia đình này đã làm: Con trai cắt tóc, đội mũ vành rơm, mũ nấm, dây lưng chuối; con dâu được miễn cắt tóc, chỉ đội khăn tang, lại miễn che cả mặt; còn con gái thì ngoài khăn tang có thêm một mảnh vải con để che mặt.
Bài học hay từ truyện cổ tích
Câu chuyện cảnh tỉnh những ai sống thờ ơ với bố mẹ, đồng thời giải thích một số phong tục tín ngưỡng dân gian.
