Đây là loại rau mọc hoang dại ở đồng ruộng hay sau vườn, từ xưa đã được người dân ở các miền quê hái về chế biến món ăn.
Trong các loại rau dân dã gắn với người dân ở các miền quê từ thời còn nghèo khó có rau dền gai.
Cây rau dền có nhiều loại như rau dền đỏ, rau dền cơm, rau dền gai. Dền gai hay còn được gọi là dền hoang, tên khoa học của cây là Amaranthus spinosus, thuộc họ nhà dền.
Rau dền gai vốn mọc hoang dại, không cần trồng, không cần chăm sóc
Cây dền gai là dạng cây thân thảo, rễ khỏe ăn sâu vào đất giúp cho cây có khả năng chống chịu tốt khi bị khô hạn hoặc trong môi trường bị thiếu nước. Phần thân cây khá thẳng, vươn lên trời. Phần thân có nhiều lông tơ, có màu xanh đậm hoặc màu đỏ tía. Lá cây có màu xanh pha chút đỏ tía ở mép ngoài. Tên gọi dền gai là do phần thân cây có nhiều cột gai nhỏ và mềm chứ cây không hề cứng.
Cây dền gai xuất hiện ở cả 3 miền, từ đồng bằng đến miền núi. Chúng mọc xem vào trong những ruộng hoa màu, mọc dại trong vườn, ven đường hay bìa rừng, bãi đất trống. Trước đây, cây dền gai có khắp nơi, những người từng sinh ra và lớn lên ở các miền quê nghèo chắc chắn đã quá quen thuộc với loại rau này.
Thân cây có gai nhưng gai mềm
Hồi còn nghèo khó, người dân hái dền gai vào làm đủ các món ăn dân dã như luộc chấm mắm, xào tỏi, xào thịt, nấu canh cá, canh cua, canh tôm, hay bóp nộm. Vào những ngày hè oi nóng, bát canh dền gai ngọt lịm, thanh mát khiến ai ăn một lần cũng nhớ mãi không quên.
Trong thành phần dinh dưỡng, dền gai chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất, canxi, sắt, photpho. Nó được xếp hạng trong nhóm các loại rau giàu vitamin và khoáng chất nhất trong tất cả các loại rau.
"Dền gai không cần trồng, chỉ cần hạt rụng xuống là cây con mọc lên tua tủa. Gặp những ngày mưa chúng càng phát triển nhanh, xanh non mơn mởn. Cây này phát triển nhanh nhưng cũng nhanh già và nhanh lụi tàn. Thế nên, chị em tôi thường chọn những cây non để hái vào nấu canh, xào, luộc.
Tôi thích nhất canh dền gai nấu với tôm đồng, rau dền vốn đã ngọt, kết hợp với tôm đồng làm cho nước canh ngọt lịm, vô cùng hấp dẫn. Những bữa có canh rau dền gai nấu tôm, chị em tôi ăn vài bát cơm trong chốc lát", chị Hoa (ở Nghĩa Đàn, Nghệ An) kể.
Rau dền gai làm thành những món ăn thanh mát ngày hè
Giờ đây, rau dền gai mọc dại trong vườn rất hiếm, chủ yếu người dân mua hạt về trồng, vừa để ăn vừa để bán.
Dền gai không được ưa chuộng như dền cơm vì nhiều người nghĩ chúng có cái gai nhọn và khó làm sạch. Nhưng thực chất gai của cây này rất mềm, không cần tước bỏ, phần thân cũng mềm và ngọt.
Trên chợ mạng hay tại chợ quê thỉnh thoảng có người rao bán rau dền gai với giá từ 50.000-80.000 đồng/kg tuỳ thời điểm.
Không chỉ là một món ăn ngon bổ dưỡng, dền gai còn được sử dụng làm thuốc trong Đông y. Với vị ngọt tính mát, rau dền gai có tác dụng thanh nhiệt, làm mát gan, lợi khớp, hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm, ngưng kiết lỵ, ngừng chảy máu và chữa trị nhiều bệnh khác.
