Trong tâm trí ông Phạm Ngọc Giao, cái Tết của những năm 1950 của gia đình khi đó là một trong những tiệm vàng giàu có nhất nhì phố cổ Hà Nội luôn có những món ăn đặc biệt như bóng cá dưa, măng tây nhập từ Pháp, nhà có xe ô tô sang, đi đâu cũng có gia nô đưa đón…
Hoài niệm về tiệm vàng giàu có nhất nhì phố Hàng Bạc
Chiều một ngày cuối năm, ông Phạm Ngọc Giao (81 tuổi) chuẩn bị sửa soạn, lau dọn ban thờ cha mẹ, tổ tiên. Gia đình ông Giao với gần 50 nhân khẩu sinh sống trong căn nhà biệt thự với diện tích rộng gần 700m2 ở số 115 phố Hàng Bạc. Đây cũng là ngôi nhà có diện tích rộng nhất con phố sầm uất quanh năm giao thương buôn bán tấp nập.
Dù tuổi ngoài bát tuần nhưng ông Giao vẫn rất minh mẫn, khoẻ mạnh. Giờ đây, công việc chính của ông là bốc thuốc đông y. Lúc rảnh rỗi, ông chơi với con cháu, đã đi du lịch gần 40 quốc gia trên thế giới.
Ông Giao - con trai chủ tiệm vàng Sư Tử nức tiếng một thời.
Ông Giao chia sẻ, cuộc đời mình sống đến giờ không có gì phải tiếc nuối. Ít ai biết được rằng ông là một công tử nổi tiếng ở con phố này cách đây hơn nửa thế kỷ trước. Cha mẹ ông là vợ chồng cụ Phạm Văn Thanh – Phạm Thị Tề từng là chủ tiệm vàng Sư Tử nổi danh nhất nhì phố Hàng Bạc thời bấy giờ.
Theo lời ông Giao, thời đó, miền Nam nổi tiếng với hiệu vàng Kim Thành thì miền Bắc hiệu vàng Sư Tử cũng không hề kém cạnh. Công việc buôn bán của họ rất đắt hàng, vàng nhiều vô kể. Bố mẹ ông sinh được 8 người con, ông Giao là con thứ 4 nhưng từ khi 9 tuổi, mỗi ngày ông đều phải cùng 10 gia nhân tham gia phụ giúp công việc buôn bán của gia đình.
Vợ chồng ông Thanh trước đây vô cùng tài giỏi.
Gia đình ông Giao vốn quê từ làng Châu Khê, xã Thúc Kháng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Ở làng Châu Khê trước đây nổi tiếng về nghề lọc đãi vàng. Cũng chính vì thế, người dân nơi đây tha phương khắp nơi với nghề làm vàng bạc rồi nổi danh.
Ngày nào cũng như ngày nào, ông Giao phải đóng gói hàng trăm lạng vàng để xuất khẩu và đi giao hàng cho các nhà buôn trong thành phố. Lúc đó, việc giao nhận hàng không cần phải ký kết giấy tờ gì, mọi sự trao đổi đều "bằng miệng".
Nhớ lại ký ức huy hoàng đã qua, ông Giao kể, thời thanh niên trai trẻ cha ông là cụ Phạm Văn Thanh khôi ngô tuấn tú. Đỗ Tú tài, cụ Thanh xin vào cơ quan nhà nước gặp nhiều khó khăn nên sống bằng nghề làm vàng rồi lập gia đình với bà Phạm Thị Tề.
Hình ảnh cụ Tề khi mới 16 tuổi.
Cụ Tề lấy chồng khi mới bước sang tuổi 17, lúc đó cụ còn là cô gái xinh đẹp nổi tiếng nghề làm bánh kẹo ở tiệm Hồng Bích thuộc phố Bạch Mai ngày nay. Sau khi kết duyên, cả hai sinh con gái đầu lòng nhưng cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Vợ chồng ông Thành bàn bạc rồi quyết định đi vào Nghệ An lập nghiệp kiếm kế sinh nhai với nghề làm bánh kẹo gia truyền của gia đình cụ Tề.
Thế nhưng chính vì câu nói của người hàng xóm khuyên can 'mình có nghề lọc vàng sao không phát huy mà phải đi đâu nữa', bố mẹ ông suy nghĩ lại rồi quyết định bám trụ tại đây với nghề này.
Ngôi nhà biệt thự rộng gần 700m2 hiện tại gia đình ông Giao cùng anh em trong nhà sinh sống.
Từ sự sáng tạo trong chế tác vàng, gia đình ông Giao nhanh chóng được nhiều thương lái, những gia đình giàu có đổ tới mua vàng. Nhiều dân buôn ở Hoà Bình cũng mang vàng thô tới đổi. Việc giữ chữ tín cũng luôn được vợ chồng ông Thanh đặt ra làm thước đo trong kinh doanh, lấy công làm lãi khiến hiệu vàng Sư Tử giàu lên trông thấy.
Cụ Tề trước đây có tiếng xinh đẹp, tài giỏi.
"Những năm 1950, hiệu vàng Sư Tử của gia đình tôi không những nổi danh ở miền Bắc mà còn lan truyền sang tận bên Pháp. Nhiều người vẫn truyền tai nhau câu nói 'Bắc vàng Sư Tử, Nam vàng Kim Thành', ý nói thương hiệu vàng của gia đình tôi", ông Giao cho hay.
Việc buôn bán thuận lợi chỉ trong vòng 3 năm từ năm 1942 đến 1944, gia đình ông Giao mua liên tiếp 3 căn nhà phố cổ Hà Nội. Căn nào cũng có diện tích hàng trăm mét vuông (gồm 1 căn ở phố Hàng Bạc, 1 căn ở phố Hàng Vôi và 1 căn ở phố Hàng Bè). Năm 1945, gia đình ông bán 3 căn nhà trên để mua căn rộng gần 700m2 ở số 115 phố Hàng Bạc ngày nay. Thời điểm đó, việc mua nhà đều trị giá vàng trăm nghìn lượng vàng khiến không ít người khu phố sửng sốt.
"Hồi đó, thời kỳ làm ăn đỉnh cao, gia đình tôi mua căn nhà hiện tại đang ở vài nghìn cây vàng. Thậm chí, năm 1953 bố tôi còn sắm xe ô tô sang với giá 100 cây vàng, xe mô tô phân khối lớn Harley. Trong nhà lúc nào cũng có 10 gia nô phục vụ việc ăn uống, sinh hoạt cho cả gia đình", ông nói.
Tết với những hương vị đặc biệt
Nhớ lại hương vị Tết xưa, ông Giao tỏ ra hồ hởi, bao ký ức thời bấy giờ ùa về trong tâm trí. Mặc dù công việc buôn bán rất bận rộn nhưng ông Giao kể, cậu mợ (cha, mẹ) mình luôn chuẩn bị cho con cái cùng gia nhân một cái Tết rất chu đáo. Tết xưa trong ký ức của ông rất đẹp, thiêng liêng và vô cùng đặc biệt.
Theo ông Giao, hương vị Tết xưa vô cùng đặc biệt.
"Bố mẹ tôi giàu có là thế nhưng lại sống vô cùng giản dị. Hồi đó bố tôi trông phong độ lắm, còn mẹ tôi thì có tiếng xinh đẹp, điềm đạm và rất tài giỏi trong việc buôn bán. Ông bà luôn khuyên các con ý thức trong cuộc sống, có chí tiến thủ. Đặc biệt không bao giờ cho con cái tiền mua quà vặt. Đi đâu có người hầu đưa đón nhưng không tiêu hoang phí. Chính vì đức tính tốt đẹp cha mẹ để lại mà tôi luôn tu chí phấn đấu cho bản thân mình, không ỉ vào việc gia đình giàu có mà siêng ăn nhác làm", ông kể.
Ấn tượng nhất trong ông Giao chính là mâm cơm ngày Tết. Ông Giao cho biết, trong mâm cơm đó có những món mà đến tận bây giờ ông vẫn chưa quên được hương vị của nó. Ngoài bánh chưng, giò chả, dưa hành, nem, thịt đông, bún thang, mâm cơm ngày Tết của gia đình ông cũng có món canh bóng. Nhưng nếu bát canh bóng trong gia đình bình thường sử dụng bóng bì thịt lợn thì bát canh bóng trong gia đình ông lại sử dụng bóng cá dưa.
Ông Giao bên bàn thờ gia tiên.
Ông Giao giải thích, bóng cá dưa tức là lấy bong bóng của con cá dưa nhồi giò, thịt và hấp sau đó thả vào bát canh. Ngoài ra, trong bát canh bóng bao giờ cũng phải có tôm bao. Tôm bao chính là loại tôm khô, giã ra thành ruốc rồi trộn bột mỳ sau đó cho vào khuôn để nặn thành các hình thù.
"Một món nữa là món măng tây tức là măng nhập của Pháp và thường được bán ở phố Hàng Buồm. Những cây măng đựng trong chiếc hộp vuông và nấu với cua bể. Món này ăn ngon không tưởng và đã ăn 1 lần thì không thể nào quên được. Hồi đó nhà nào giàu có mới có món ăn này, ăn ngon lắm", ông Giao kể về thời huy hoàng.
Trong mâm cơm ngày Tết của gia đình ông chủ tiệm vàng nổi tiếng còn món cá chép kho. Cá được kho bằng niêu đất. Nhưng sẽ là rất thiếu sót nếu như trong mâm cơm ngày tết lại thiếu đi bát nước mắm cà cuống. Bánh chưng tự tay mẹ ông gói…
Ảnh đại gia đình ông Giao trước đây là những "cậu ấm, cô chiêu"
Ông cho biết, hiện nay, giống cà cuống đã không thấy xuất hiện nữa nhưng vào những năm 50, cứ gần Tết, người bán hàng lại đội trên đầu một thúng cà cuống đã luộc sẵn rồi rao bán khắp phố. Ở thời điểm hiện tại, ông cũng đã từng dày công đi tìm lại thứ nước mắm cà cuống đó, tuy nhiên những con cà cuống vốn được bán theo thúng thời xưa thì nay lại hiếm vô cùng.
Sống trong gia đình thương gia giàu có, ông Giao và anh chị em trong nhà không khác gì "cậu ấm, cô chiêu". Đi đâu cũng có ô tô đưa đón, cuộc sống như những ông bà hoàng.
Những kỷ vật của cha mẹ, bộ bàn ghế có niên đại vài trăm năm được ông Giao gìn giữ theo tháng năm.
Đến gần năm 1960 do chiến tranh, kinh tế gặp nhiều khó khăn nên Nhà nước cấm tuyệt đối việc buôn bán vàng bạc. Gia đình ông Giao nghiêm chỉnh chấp hành bán toàn bộ vàng đã lọc và gia công cho Nhà nước theo đúng quy định. Dù làm công việc khác nhưng gia đình ông vẫn thuộc diện giàu có ở phố cổ Hàng Bạc.
Sau này khi kinh tế phát triển, Nhà nước cho phép việc buôn bán vàng trở lại thế nhưng gia đình ông Giao không làm nữa. Các con cháu ông giờ đều đã thành đạt, có công ăn việc làm ổn định. Tết đến mọi người quây quần bên mâm cơm, kể về những gì đã làm được trong năm qua. Sau đó mọi người cùng nhau đi chúc Tết họ hàng. Lúc rảnh rỗi gia đình ông lại đi du lịch, an dưỡng tuổi già.
"Giờ ông trời cho sức khoẻ nên cứ sống an nhàn tuổi già. Các con cháu tôi đều dặn dò phải có chí tiến thủ, chăm lo làm ăn. Đặc biệt không ai được dựa dẫm nhau. Như anh em tôi trước đây, lập gia đình được 1 năm thì tự ý thức ra ở riêng để lo làm ăn, xây dựng hạnh phúc gia đình", ông Giao chia sẻ thêm.
