Loài cá này là đặc sản hiếm ở Ninh Bình, ai may mắn mới có cơ hội được thưởng thức.
Ngoài cá cu ở Đà Nẵng, tại Việt Nam còn có một loại cá khác nghe tên rất nhạy cảm, ai nghe cũng "ngượng đỏ mặt", đó là con cá cửng.
Cá cửng là đặc sản của vùng đất Ninh Bình, vô cùng quý hiếm, trước đây từng là sản vật tiến vua, chỉ dành cho các bậc vua chúa thời xưa thưởng thức. Người dân địa phương cho biết loài cá này còn có tên là cá trèo đồi, bởi chúng khả năng trườn trên đá để trèo lên những điểm cao hơn như khe nước ven lưng chừng đồi, hồ trên núi, thậm chí là những nguồn nước ven các khe đá cheo leo.
Cá cửng là loài cá độc đáo ở vùng đất Ninh Bình, xưa kia là sản vật tiến vua
Cá cửng sống chủ yếu ở trong các khe đá, mùa đông nước cạn đến đâu thì đào sâu hang đến đó. Chúng ăn rong rêu và loại đất sét vàng có ở trong hang để sinh sống. Chỉ đến mùa mưa cá cửng mới bắt đầu ra ngoài, những tháng khác chúng trú ngụ ở trong hang.
Theo nhiều chuyên gia ẩm thực thì cá cửng ở vùng núi đá vôi Hoa Lư, Ninh Bình mới có được thứ thịt thơm, dai, ngọt đặc trưng nên mới được các vua thời xưa mới chuộng đến vậy.
Về đặc điểm nhận dạng, cá cửng thuộc họ cá quả, mình tròn lẳn. Từ cá cửng có thể làm thành các món món ăn khác nhau như cá nướng, cháo cá, nhưng đặc sắc và hấp dẫn nhất là đem nấu canh cùng với rau ngót rừng. Để tưởng nhớ ơn Vua, vào lễ hội hàng năm được tổ chức ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, cả làng lại làm món ăn này dâng lên mâm cúng để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.
Hiện nay, một số nhà hàng ở Ninh Bình đưa cá cửng vào thực đơn để phục vụ du khách nhưng số lượng không có nhiều. Du khách muốn thưởng thức phải đặt trước vài ngày.
Nếu may mắn, du khách đến đây có thể mua được cá cửng với giá 150.000 - 200.000 đồng một kg.
"Loài cá này chỉ có một mùa trong năm. Cứ khi nào đến mùa mưa chúng mới chui ra ngoài nên lúc đó mới săn được. Bởi chúng sống ở khe đá, trên các vách núi cao nên phải những người có kinh nghiệm và thông thạo địa hình mới tìm được chỗ cá cửng trú ngụ.
Từ cá cửng có thể làm thành nhiều món đặc sản ngon nổi tiếng, ít người có cơ hội được thưởng thức
Để săn loài cá này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ bởi mùa mưa các vách đá thường trơn trượt, nếu sẩy chân sẽ bị trầy xước chảy máu. Có những ngày may mắn sẽ săn được vài cân cá cửng nhưng có ngày tôi chỉ bắt được vài con.
Cá sau khi bắt sẽ bán vào các nhà hàng quán ăn hoặc cho những khách đặt hàng từ trước. Vì số lượng không có nhiều nên tôi sẽ ưu tiên cho những khách hàng quen", anh Thái (ở xã Ninh Hải, Hoa Lư, Ninh Bình) chia sẻ.
Hiện tại cá cửng chỉ có trong tự nhiên chứ chưa ai nuôi trồng được. Ông Đinh Văn Khương – Chủ tịch Hội Nông dân xã Ninh Hải cho biết việc cho sinh sản nhân tạo cá cửng rất khó khăn, ngay cả những cơ quan nghiên cứu lớn mặc dù đã nghiên cứu được quy trình công nghệ rồi nhưng mức độ ổn định vẫn không cao.
