Dù những kiêng kỵ đa số đều xuất phát từ quan niệm dân gian nhưng với quan niệm "có thờ có thiêng, có kiêng có lành", mọi người cũng có thể tham khảo để lựa chọn những điều phù hợp với mình.
Ngày Rằm tháng Giêng là ngày trăng tròn đầu tiên của năm mới, tục xưa thường gọi là Tết Nguyên Tiêu. Vào ngày này, người Việt Nam thường cúng Rằm tháng Giêng ở nhà, đi lễ Chùa, lễ Phật để cầu mong bình yên, khoẻ mạnh quanh năm.
Ngoài những lễ nghi truyền thống, trong ngày Rằm tháng Giêng nhiều người còn có quan niệm cần phải có những kiêng kỵ để tránh gặp vận hạn, đen đủi. Thực tế, không chỉ Rằm tháng Giêng mà các ngày Tết, ngày mùng 1 hay ngày rằm nhiều người vẫn thường có những kiêng kỵ này.
Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà (Viện nghiên cứu Bảo tồn văn hóa và phát triển phương Đông) cho biết Rằm tháng Giêng là ngày lễ quan trọng đầu tiên của năm mới, có một số kiêng kỵ mọi người nên biết để có một năm thuận lợi, mang đến vận khí tốt cho bản thân và gia đình.
Theo đó, trong ngày rằm, theo quan niệm phương Đông có một số điều kiêng kỵ rằm tháng Giêng để tránh vận hạn, điều không may mắn. Cụ thể:
- Không để thùng gạo trong nhà lộ đáy: Theo quan niệm trong ngày đầu năm hoặc ngày rằm, đặc biệt ngày rằm đầu tiên của một năm, nếu nhà hết gạo hoặc thùng để gạo lộ đáy (gần hết) thì cả năm sẽ gặp đói kém.
Ngày rằm, mùng 1 không để thùng gạo trong nhà hết hoặc lộ đáy.
- Kiêng câu cá ngày trăng tròn: Theo quan niệm tâm linh của người Việt, hành động câu cá vào ngày rằm sẽ mang lại cho người đó vận hạn đen đủi. Chính vì điều này, vào ngày rằm, người ta thường không đi câu cá.
- Kiêng nói bậy, chửi tục: Nói bậy chửi tục chắc chắn cũng phản ánh một phần nào đó văn hóa của mỗi người. Đây cũng là điều mà rất nhiều người kiêng kỵ để không xuất hiện trong những ngày đầu tháng. Nhiều người quan niệm nếu đầu tháng, rằm mà nói bậy chửi tục thì cả tháng sẽ gặp những chuyện thị phi.
- Kiêng quan hệ nam nữ: Trong ngày Tết, mùng 1, ngày rằm, người phương Đông có quan niệm kiêng khem, tránh việc gần gũi nam nữ. Bởi lẽ, theo quan niệm cổ xưa, việc quan hệ nam nữ vào những ngày này sẽ dẫn đến những điều vận hạn đen đủi, không may mắn, thậm chí là đại hạn.
Hiện nay, quan niệm này tuy đã không còn nặng nề như trước nhưng trên thực tế, không ít cặp vợ chồng vẫn khiêng khem và đại kỵ "chuyện ấy" trong những thời khắc nhạy cảm.
- Kiêng sinh con gái vào ngày rằm: Dân gian vẫn có câu “trai mùng một gái hôm rằm", ý muốn chỉ những bé trai sinh ngày mùng 1 và bé gái sinh ngày rằm thường rất "khó nuôi". Vì vậy nên theo quan niệm dân gian, tránh sinh con vào những ngày này.
Đã có nhiều cách lý giải khác nhau về tục kiêng kỵ này nhưng không phải lý giải nào cũng thực sự thuyết phục. Dưới góc độ lý học Đông Phương, mỗi người sinh ra đều chịu ảnh hưởng của không gian và thời gian (tượng trưng là các chòm sao). Theo đó, mặt trăng tượng trưng bởi sao Thái Âm mang năng lượng âm. Vì vậy, vào ngày rằm khi trăng tròn, Thái Âm sẽ vượng nhất, năng lượng âm đạt cực đại, con gái sinh vào ngày này sẽ là cực âm thành ra cá tính, khó dạy dỗ.
Tuy nhiên hiện nay, quan niệm này không còn mấy ai tin tưởng và thực hành theo vì con cái trời sinh, sinh con ra dù trai hay gái và vào ngày nào nếu khỏe mạnh cũng đều đáng quý.
Ngày rằm cũng cần phải tránh sự đổ vỡ trong nhà.
- Tránh đánh vỡ, làm hỏng đồ đạc trong nhà: Không may mắn.
- Kiêng đi đến những nơi âm khí nặng như mồ mả, nơi hoang vu hoặc bệnh viện: Âm khí nặng, ốm đau, bệnh tật.
- Tránh mang nhiều tiền bạc, đồ vật có giá trị bên người: Dễ mất mát, bị cướp bóc.
- Kiêng cho người khác mượn tiền: Gặp xui xẻo.
- Không để quần áo bị rách: Vận rủi đeo bám trong năm mới.
- Không sát sinh: Tài vận suy giảm, gặp tai nạn, bệnh tật.
- Tránh mặc đồ màu trắng và màu đen hoặc cả hai màu trắng đen phối hợp do liên quan đến người chết, mọi việc khó thành. Nếu đó là sở thích thời trang thì phải có khăn quàng, cà vạt, phụ kiện cài áo, nơ có màu sắc rực rỡ hoặc mang tính dương cao như màu đỏ, hồng, cam, tím hồng, vàng, xanh lá, xanh cốm.
Trẻ khóc dai, hờn dai vào ngày rằm cũng mang lại điều không may mắn.
- Kiêng để trẻ con khóc hờn dai: Không may mắn.
“Những điều trên là những quan niệm dân gian, được truyền miệng từ xa xưa, nên chỉ mang tính chất tham khảo, những kiêng kị nào còn tranh cãi, tôi cũng đã có những lưu ý cụ thể. Thực tế, cuộc sống là do chúng ta quyết định, điều quan trọng nhất là chúng ta phải thành tâm”, chuyên gia Nguyễn Song Hà chia sẻ.
