Một vụ phun trào núi lửa khổng lồ đã tạo nên một năm đặc biệt trong lịch sử loài người.
Cách đây hơn 200 năm, một sự kiện biến đổi khí hậu đã gây ảnh hưởng trên quy mô toàn cầu, khiến cuộc sống của tất cả mọi người bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Mùa hè biến mất, đâu đâu cũng là giá lạnh, hàng nghìn người đã chết, những người còn sống cũng phải sống trong lầm than, khổ cực. Đó là năm 1816, được gọi là năm không có mùa hè.
Lý do cho việc mùa hè biến mất
Ban đầu, nhiều người phỏng đoán lý do cho việc mùa hè biến mất vào năm 1816 là do vị trí của các hành tinh, khoảng cách giữa Trái đất và Mặt trăng, hoặc các vết đen Mặt trời.
Vào thời điểm đó, Trái đất đã trải qua những thập kỷ kết thúc của Kỷ băng hà nhỏ, do thời kỳ hoạt động của mặt trời tương đối thấp từ năm 1790 đến năm 1830, được gọi là Cực tiểu Dalton. Đặc biệt, tháng 5 năm 1816, có số vết đen Mặt trời được phát hiện. Những điều này đã góp phần khiến nhiệt độ Trái đất giảm đi. Tuy nhiên, đó không phải là nguyên nhân chính.
Lý do lớn nhất góp phần cho việc mùa hè biến mất vào năm 1816 là sự kiện núi lửa Tambora phun trào dung nham. Núi Tambora nằm trên đảo Sumbawa, gần Bali, Indonesia, cao 2.850 m. Vụ phun trào xảy ra vào tháng 4 năm 1815 và là một trong những vụ phun trào núi lửa lớn nhất trong lịch sử. Ước tính, số người thiệt mạng trong đại thảm họa kinh hoàng này lên đến gần 90.000 người.
Vụ phun trào núi lửa Tambora đã đẩy một lượng lớn đá có đường kính lên đến 20 cm cùng như hàng tấn tro bụi và khí SO2 (sulphur dioxide) vào khí quyển bốc lên cao tới 43 km, chạm tới tầng bình lưu, phủ kín toàn bộ khu vực với bán kính 160 km xung quanh và khói bụi bay xa đến ít nhất 1.300 km về phía Tây Bắc.
Núi Tambora cũng đã phun ra một lượng lớn tro núi lửa vào tầng trên của bầu khí quyển. Nhờ có dòng phản lực, tro núi lửa được đẩy đi khắp thế giới. Tro bụi núi lửa bao phủ Trái đất giống như một chiếc ô vũ trụ, làm giảm khả năng chiếu sáng và sưởi ấm của ánh nắng Mặt trời. Điều này dẫn đến việc giảm bức xạ mặt trời, gây ra giá lạnh kỷ lục cho phần lớn thế giới trong mùa hè năm sau, chính là năm 1816.
Ngoài ra, vụ phun trào này còn gây ra sóng thần, lốc xoáy, lũ lụt và dịch bệnh hoành hành khắp nơi. Theo tạp chí Live Science cho biết, núi lửa Tambora phun trào có mức độ cực kỳ nguy hiểm ở thang 7 với sức công phá tương đương với 1.000 triệu tấn thuốc nổ TNT.
Bên cạnh đó, còn có những suy đoán liên quan đến nhật thực toàn phần vào ngày 26 tháng 5 năm 1816 và nguyệt thực toàn phần vào ngày 9 tháng 6 năm 1816, cũng có thể ảnh hưởng đến việc giảm nhiệt độ toàn cầu.
Hậu quả của việc mùa hè biến mất
Cái lạnh bất thường năm 1816 đã tàn phá sản xuất nông nghiệp ở nhiều nơi trên thế giới, trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra tình trạng mùa màng thất bát, giá lương thực tăng chóng mặt, nạn đói, gián đoạn văn hóa, bệnh dịch tả và các dịch bệnh khác.
Mỹ là một trong những nước hứng chịu hậu quả nặng nề nhất của đợt biến đổi khí hậu này. Những đợt sương giá đã làm chết hầu hết các loại cây trồng ở ngoại ô New York và các vùng cao hơn của Massachusetts, New Hampshire và Vermont. Ngày 6/6/1816, tức là giữa mùa hè, tuyết đã rơi ở thành phố Albany, New York và thị trấn Dennysville, Maine. Ở Cape May, New Jersey, băng giá xuất hiện nhiều ngày liền vào cuối tháng 6, gây ra thiệt hại trên diện rộng. Các sông và hồ ở Pennsylvania đóng băng vào giữa tháng 7. Đến tận cuối tháng 8 năm đó, phía tây nam Virginia vẫn còn băng giá.
Thế giới khi đó giống như đang chìm trong tai ương và chết chóc. Sự thay đổi nhiệt độ chóng mặt khiến con người không kịp thích nghi, chim đang bay trên trời cũng lạnh cóng đến chết mà rơi xuống. Tuyết có màu nâu đỏ đã rơi ở Hungary và Ý.
Giá cả thực phẩm tăng lên do khan hiếm, từ đó dẫn đến nạn đói, bạo loạn, đốt phá, cướp bóc xảy ra ở nhiều thành phố châu Âu. Trong khi đó, Trung Quốc mất mùa hàng loạt và lũ lụt thảm khốc.
Sự kiện núi lửa Tambora phun trào đã dẫn đến một chủng bệnh tả mới xuất hiện. Chủng bệnh này phát sinh do thời tiết thay đổi tại Vịnh Bengal, khu vực Nam Á. Ở Ấn Độ, những cơn gió ẩm không xuất hiện đã gây ra hạn hán trầm trọng, sau đó là lũ lụt, người dân thì đói khát dẫn đến khả năng miễn dịch kém làm dịch bệnh lan truyền mạnh, vi khuẩn tả đột biến thành dạng khác, có khả năng thích nghi cao hơn. Căn bệnh dịch tả đã bùng phát kinh hoàng tại Ấn Độ, lan truyền từ sông Hằng đến tận Moscow, Nga.
Tại Bắc Cực, nhiệt độ lại ấm lên, khiến băng tan chảy và tạo thành lối thông Tây Bắc (Northwest Passage) giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Cũng từ đây mà khởi đầu cho kỷ nguyên thám hiểm Bắc cực.
Thiên tai, dịch bệnh, thiếu lương thực, khủng hoảng tài chính và bạo loạn xã hội cũng ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống và tâm lý của con người. Rất nhiều người không chết vì thiên tai hoặc dịch bệnh thì cũng tự tử vì quá áp lực và tuyệt vọng.
"Trong cả mùa hè, Mặt trời mọc mỗi sáng như thể lấp trong một đám khói, màu đỏ và không có tia sáng, tỏa ra ít ánh sáng hoặc hơi ấm và lặn vào ban đêm như sau một đám mây dày, hầu như không để lại dấu vết của việc nó đã đi qua bề mặt của Trái đất", Tạp chí Lịch sử Mỹ ghi lại.
Năm không có mùa hè sẽ còn xuất hiện?
Trên thế giới có rất nhiều núi lửa nằm ở khắp các châu lục, nhưng chỉ có khoảng 1.500 núi lửa là còn hoạt động, trong đó lại có khoảng 20 siêu núi lửa đang hoạt động và chúng có thể phun trào gây nên những hậu quả khôn lường.
Đó là chưa kể hiện nay, tình trạng biến đổi khí hậu đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng và vô cùng nguy hiểm. Vì vậy, không có gì dám chắc rằng một năm không có mùa hè sẽ không bao giờ xuất hiện nữa.
