Trước thực trạng hàng loạt những sự cố xuất bản liên tục xảy ra thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, quy trình xuất bản của chúng ta đang "có vấn đề".
Để rộng đường dư luận, PV báo Đời Sống và Pháp Luật đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn An Tiêm, Phó Vụ trưởng vụ Báo chí - Xuất bản, Ban Tuyên giáo Trung ương về vấn đề này.
Ông Nguyễn An Tiêm cho biết: "Quy trình xuất bản một cuốn sách từ khâu bản thảo cho tới khi hoàn thiện và đến tay bạn đọc, về cơ bản, trải qua hai quy trình chính. Thứ nhất là khâu đọc, biên tập của nhà xuất bản (NXB). Thứ hai là khâu đọc lưu chiểu của cục Xuất bản, in và phát hành trước khi tác phẩm được phát hành. Trong quá trình này, nếu phát hiện ra lỗi kỹ thuật, lỗi nhỏ, Cục sẽ thông báo để NXB đính chính.
Ông Nguyễn An Tiêm, Phó Vụ trưởng vụ Báo chí - Xuất bản.
Đối với những cuốn sách có vấn đề về nội dung, theo yêu cầu của luật Xuất bản thì NXB phải tổ chức hội đồng thẩm định lại nội dung. Sau khi tổ chức thẩm định lại thì những đơn vị này phải có văn bản báo cáo với ban Tuyên giáo Trung ương và bộ Thông tin & Truyền thông. Tuy nhiên, nhiệm vụ chính vẫn là sự phối hợp giữa cục Xuất bản, in và phát hành và vụ Báo chí - Xuất bản để tiến hành thẩm định. Sau đó, chúng tôi sẽ đối chiếu kết quả với đề xuất của nhà xuất bản để rồi cục Xuất bản, in và phát hành sẽ ra quyết định hoặc đình chỉ hoặc tiếp tục cho xuất bản cuốn sách đó".
Liên quan tới những sự cố xuất bản thời gian qua, ông Nguyễn An Tiêm đưa ra quan điểm: "Riêng đối với những sai sót của NXB Thời đại gần đây, chúng tôi đã tiến hành thanh, kiểm tra đơn vị này. Qua đó chúng tôi đã chỉ ra ba lỗi cơ bản. Thứ nhất là khi tái bản, NXB này không tiến hành đối chiếu với bản gốc (bản mà vụ Báo chí - Xuất bản dùng để đối chiếu là bản do NXB Văn hoá dân tộc - tạp chí Văn hoá Nghệ thuật, H, 2003 - PV). Thứ hai là NXB này không được sự đồng ý của tác giả hoặc gia đình tác giả cuốn sách. Thứ ba là NXB này đã tự ý đổi tên tác phẩm trong khi nguyên tắc tái bản là không được đổi tên".
Ông Tiêm cũng cho biết, những lỗi trên chỉ là lỗi kỹ thuật chứ không liên quan tới nội dung. Bởi vì qua quá trình kiểm tra thì phía vụ Báo chí - Xuất bản xác nhận là không có chuyện sai lệch nội dung. Những sai sót chỉ nằm ở ba vấn đề vừa nêu trên. Giải thích cụ thể hơn, ông Tiêm cho hay, những cuốn sách này đều là sách liên kết, do các đối tác chủ động liên hệ với NXB để xin in. Cũng vì các NXB quá tin vào đối tác của mình, tin rằng đó là cơ quan lớn, lại có con dấu riêng nên không có gì phải nghi ngờ nữa. Do đó, khâu biên tập từ phía NXB cũng không được kỹ và có phần cẩu thả.
Đánh giá nguyên nhân chính dẫn tới những sai sót liên tục của nhiều NXB thời gian qua, ông Nguyễn An Tiêm cho hay: "Ngành xuất bản là một ngành thuộc lĩnh vực tư tưởng, dùng để phục vụ chính trị. Phần nhiều, NXB hiện nay hoạt động theo mô hình sự nghiệp, tức là được hưởng sự ưu đãi của Nhà nước. Tuy nhiên, nhiều NXB lại không được hưởng lợi từ việc này trong khi để đảm bảo lợi nhuận, họ phải tự tìm cách để tồn tại. Tất nhiên, khi chạy theo lợi nhuận thì tính chính trị sẽ thấp và sẽ nảy sinh nhiều vấn đề liên quan. Muốn vậy, nhiều NXB đã tìm cách liên doanh, liên kết với các đơn vị khác và qua đó khâu biên tập, kiểm tra trở nên lỏng lẻo hơn. Đây là nguyên nhân quan trọng nhất dẫn tới những sự cố đáng tiếc thời gian qua.
Tuy vậy, nguyên nhân sâu xa nhất nằm ở chỗ, nhiều nhà xuất bản không nhận được sự ưu đãi của Nhà nước trong lĩnh vực xuất bản, phải tự tồn tại trong thời buổi cạnh tranh khốc liệt. Do đó, muốn khắc phục sai sót những sự cố này, họ phải nhận được ưu đãi nhiều hơn. Khi đó thì quy trình sẽ tự khắc chặt chẽ trở lại.
