Sau khi 12 nạn nhân của vụ sập hầm thủy điện Đạ Dâng được xuất viện, đây là lúc xem xét lại nguyên nhân và trách nhiệm trong vụ tai nạn đặc biệt nghiêm trọng này.
Vụ việc đã gây chấn động cả nước, nhiều vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước hết sức quan tâm, đến tận hiện trường chỉ đạo trực tiếp cùng với sự tham gia của 11 lực lượng Trung ương và 21 lực lượng trong tỉnh, quân số lên đến trên 750 người.
Hầm sập - Chủ đầu tư đi đâu?
Khi tai nạn xảy ra, điều cần tập trung hàng đầu là số phận của 12 công nhân bị mắc kẹt. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã trực tiếp gọi điện cho Bí thư Tỉnh ủy Lâm Đồng, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng có công điện chỉ đạo huy động mọi lực lượng, khẩn trương triển khai các biện pháp cứu nạn, cứu hộ. Đích thân Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải và các bộ trưởng Xây dựng, Công thương, Y tế có mặt tại hiện trường chỉ đạo công tác cứu hộ.
Công tác cứu hộ huy động đến hơn 750 người
Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh Lâm Đồng đã chủ động vào cuộc kịp thời, bám sự cố, triển khai lực lượng đông đảo để dồn sức cứu người. Trong khi đó, Chủ tịch HĐQT kiêm P.Tổng Giám đốc Vietracimex - Công ty mẹ của công ty Long Hội (chủ đầu tư công trình) lại đang bận... công tác nước ngoài. Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng đã yêu cầu phải phát thông báo, buộc ông này về nước ngay. Đến ngày 22-12, ông Võ Nhật Thanh - Phó Tổng giám đốc Công ty Long Hội chủ đầu tư, mới xuất hiện tại cuộc họp báo rút kinh nghiệm về công tác cứu hộ.
Thấy gì sau kiểm tra?
Theo quy định, để triển khai dự án, chủ đầu tư, đơn vị thi công phải thực hiện các bước như khảo sát điều kiện tự nhiên, môi trường, đánh giá tác động kinh tế - xã hội… Trong đó, việc khảo sát các điều kiện tự nhiên như địa hình, địa mạo, địa chất… hết sức quan trọng. Đây là cơ sở để chủ đầu tư bảo đảm hiệu quả dự án, nhà thầu triển khai biện pháp bảo đảm an toàn lao động trong quá trình thi công.
Nguyên nhân sự cố có thể xuất phát từ sơ xuất ở rất nhiều khâu. Trong đó có 5 khâu chủ yếu là do điều kiện địa chất phức tạp; công tác khảo sát địa chất không tốt; thiết kế chưa tuân thủ đúng các quy chuẩn; thi công chưa đúng thiết kế và giám sát thi công không chặt chẽ...
Vậy quá trình triển khai, chủ đầu tư, nhà thầu dự án Thủy điện Đa Dâng đã thực hiện việc khảo sát như thế nào?
Các lãnh đạo vào hầm kiểm tra
Theo phân tích của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng, dù trước mắt chưa thể nói chính xác nguyên nhân nhưng qua quan sát tại hiện trường có thể phỏng đoán kết cấu hầm "có vấn đề."
Ông Dương Minh Nghĩa, Trưởng Phòng Giám định 2 - Cục Giám định nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng), là người trực tiếp kiểm tra đường hầm thủy điện Đạ Dâng cho biết trong khoảng 400 m từ miệng hầm đến nơi xảy ra vụ sập, chỉ có đoạn cửa hầm có gia cố khung thép hình chữ Y, sau đó đổ bê-tông chèn. Còn bên trong, rất nhiều đoạn không được gia cố, đơn vị thi công chỉ đào trần. “Vấn đề cần quan tâm là các bước gia cố, kết cấu bê-tông có hợp lý không, những đoạn không gia cố có bảo đảm không” - ông Nghĩa đặt vấn đề.
Thiếu tướng Bùi Văn Sơn - GĐ Công an tỉnh Lâm Đồng, cho biết: “Nếu thiết kế, kết cấu đúng và việc thi công đúng thì sẽ không có vấn đề gì”.
Theo các chuyên gia, một dẫn chứng khác cho việc thi công không an toàn là không hề có cửa thông gió. Ở các hầm thủy điện, khi đào đến đâu phải có cửa thông gió đến đó để hạn chế thiệt hại nếu xảy ra sự cố. Do hầm Đạ Dâng không có cửa thông gió nên khi bị sập, các nạn nhân hoàn toàn bị nhốt trong đoạn hầm không có ôxy, ánh sáng.
Đào đường hầm cứu hộ
Về phía chủ đầu tư, ông Võ Nhật Thăng, Chủ tịch HĐQT kiểm Phó Tổng Giám đốc Tổng Cty Vietracimex - Công ty mẹ của công ty Long Hội, sau khi “mất tích” đã thay mặt chủ đầu tư xin lỗi lãnh đạo tỉnh và nhân dân vì sự cố. Ông nói: “Sự cố sập hầm là bất khả kháng, do tự nhiên. Mong tất cả ban ngành xem xét".
Trách nhiệm thuộc về ai?
Có mặt và tham gia công tác chỉ đạo cứu hộ tại hiện trường, Thứ trưởng Hùng khẳng định: Trong mọi trường hợp chủ đầu tư, nhà thầu là đơn vị chịu trách nhiệm chính về chất lượng công trình.
Theo quy định của Nghị định 15/2013/NĐ-CP, công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng đã đổi mới theo hướng quy định rõ trách nhiệm của các Bộ, trong đó Bộ Công Thương quản lý chất lượng công trình thủy điện. Đồng thời, NĐ cũng quy định rõ trong quá trình thực hiện thi công xây dựng, chủ đầu tư chịu trách nhiệm tổ chức quản lý chất lượng công trình, các nhà thầu chịu trách nhiệm về phần việc do mình thực hiện liên quan đến chất lượng công trình.
Như vậy, theo các quy định trên, sự cố sập kết cấu hầm tại công trình thủy điện Đạ Dâng là sự cố cấp 2 và UBND tỉnh Lâm Đồng có trách nhiệm tổ chức giám định nguyên nhân. UBND tỉnh có thể đề nghị Bộ quản lý công trình chuyên ngành phối hợp.
Đưa được nạn nhân ra ngoài sau 4 ngày
Tuy nhiên, điều làm cho dư luận “bất ngờ” là các cơ quan chức năng đùn đẩy trách nhiệm giám sát cho nhau.
Ông Huỳnh Ngọc Cảnh, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lâm Đồng, cho rằng trách nhiệm kiểm tra, giám sát chất lượng công trình trên là của Sở Xây dựng. Còn ông Nguyễn Hữu Tâm, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng, thì phân bua: “Chủ đầu tư giữ hồ sơ hết rồi. Sở Xây dựng đâu có hồ sơ nên đâu biết ai giám sát, thiết kế, thi công, chỉ biết mỗi chủ đầu tư là Công ty Long Hội”.
Có lẽ chính vì sự đùn đẩy trách nhiệm như vậy mà trước đây vào tháng 4-2014, đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh, Sở Xây dựng tỉnh Lâm Đồng đã kết luận hồ sơ quản lý chất lượng công trình của chủ đầu tư còn thiếu theo quy định. Thời điểm đó, đoàn kiểm tra đã yêu cầu chủ đơn vị thi công phải gia cố, xử lý theo quy định để tránh xảy ra sự cố. Ngoài ra, phải tổ chức huấn luyện an toàn lao động, cấp phát đầy đủ trang thiết bị bảo hộ… nhưng dường như tất cả đã bị “bỏ ngoài tai”.
