PGS.TS.Trần Danh Cường cho biết, trầm cảm sau sinh là một bệnh lý thường gọi là bệnh loạn thần sau sinh, là 1 trong 3 loại bệnh tâm thần sau sinh.
 |
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS.TS.Trần Danh Cường - Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương. |
|
PGS.TS.Trần Danh Cường - Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương. |
Trầm cảm sau sinh là bệnh gì?
Trầm cảm sau sinh là loại trầm cảm chị em có thể mắc phải sau khi sinh. Mẹ có thể bắt đầu bất cứ lúc nào trong năm đầu tiên khi mới có em bé, nhưng phổ biến nhất là trong 3 tuần đầu tiên sau khi sinh.
Nếu bị mắc chứng này, chị em sẽ có cảm giác buồn, vô vọng và tội lỗi vì cảm thấy không muốn gắn kết hoặc chăm sóc con nhỏ. Trầm cảm sau sinh không chỉ ảnh hưởng đến các bà mẹ sinh con lần đầu, mà có thể mắc bệnh này ngay cả khi người mẹ không trầm cảm ở những lần sinh đẻ trước.
Dấu hiệu nhận biết phụ nữ bị bệnh trầm cảm sau sinh
Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh và trầm cảm xảy ra trước hoặc trong khi mang thai đều giống nhau. Chị em có thể có trầm cảm sau sinh nếu có các triệu chứng sau đây xảy ra hầu như mỗi ngày, hầu hết thời gian trong ngày và kéo dài ít nhất là hai tuần liên tiếp:
Thời kỳ mang thai
- Người mẹ thường hay lo lắng về thai kỳ, khí sắc không ổn định, cảm xúc buồn khổ, hay đòi hỏi yêu sách đối với người thân, đột ngột mê tín dị đoan, thay đổi thói quen ăn uống như ăn uống miễn cưỡng.
- Đôi khi biểu hiện nặng hơn dưới dạng loạn thần kinh, lo âu với than phiền cơ thể, mệt mỏi, ngủ ngày quá mức, tránh né quan hệ tình dục.
- Người mẹ thường buồn nôn và ói với cường độ không bình thường hoặc kéo dài dai dẳng.
- Đồng thời người mẹ còn bị rối loạn loạn thần, thường gặp trong những tháng cuối thai kỳ.
Thời kỳ sau sinh
- Biểu hiện sau sinh của người mẹ là hay buồn, lo lắng đối với trẻ sơ sinh, khuynh hướng trầm cảm với cảm xúc không ổn định, dễ cáu gắt, bận tâm quá mức về cơ thể, cuối cùng là cảm giác mơ hồ.
- Hơn nữa, những biến đổi nội tiết tố sau sinh và những khó khăn thích nghi vị trí mới của bà mẹ cũng có thể quy kết là nguồn gốc ban đầu của bệnh lý này.
- Điển hình nhất của bệnh lý này là người mẹ bị loạn thần, lú lẫn hoang tưởng sau sinh, dấu hiệu này thường xuất hiện từ ngày thứ 5 đến ngày thứ 25 sau khi sinh của bà mẹ. Thông thường, dấu hiệu này được gọi là rối loạn giấc ngủ dưới dạng mất ngủ có ác mộng và kích động trong đêm. Dấu hiệu này rất dễ dao động nặng về ý thức, những ý nghĩ hoang tưởng, ảo tưởng giác quan, ảo thị thực sự dạng mê mộng.
Trầm cảm sau sinh là loại trầm cảm chị em có thể mắc phải sau khi sinh (Ảnh minh họa)
Nguyên nhân nào gây ra trầm cảm sau sinh?
Không có một nguyên nhân duy nhất gây trầm cảm sau sinh, các vấn đề về thể chất và cảm xúc có thể góp phần gây bệnh như:
Thay đổi về cơ thể: Sau khi sinh con, các hormone (estrogen và progesterone) giảm đáng kể trong cơ thể của người mẹ có thể gây nên trầm cảm sau sinh. Hormone tuyến giáp cũng có thể giảm mạnh làm mẹ cảm thấy mệt mỏi, uể oải và chán nản.
Vấn đề cảm xúc: Khi thiếu ngủ, mẹ có thể gặp khó khăn khi xử lý các vấn đề thậm chí rất nhỏ. Người mẹ có thể lo lắng về khả năng chăm sóc cho một trẻ sơ sinh. Mẹ có thể cảm thấy kém hấp dẫn, giảm giá trị hay cảm thấy bị mất quyền kiểm soát cuộc sống của mình. Bất kỳ vấn đề tương tự đều có thể góp phần vào trầm cảm sau sinh.
Hậu quả của bệnh trầm cảm sau sinh
Bà mẹ thường không muốn chăm sóc, không có khả năng chăm sóc con, hoang tưởng... Đứa con sẽ có nguy cơ bị giết, tỷ lệ này xảy ra từ 1 đến 3 trường hợp trên 50.000 lần sinh, 62% bà mẹ tự tử sau khi thực hiện hành vi giết con vì di chứng lâm sàng nặng nề.
Cách phòng và điều trị bệnh trầm cảm sau sinh
- Chúng ta cần phải xác định được rõ dấu hiệu trầm cảm sau sinh của người mẹ mới có thể đưa ra các phương pháp điều trị cho bệnh lý này.
- Đối với dấu hiệu buồn sau sinh thường nhẹ và hồi phục tự nhiên, không điều trị đặc hiệu nào khác ngoài hỗ trợ và trấn an bệnh nhân.
- Người bệnh bị trầm cảm nặng thì có cách điều trị không dùng thuốc và dùng thuốc.
Đối với cách điều trị không dùng thuốc, chúng ta dùng phương pháp tâm lý liệu pháp tập trung vào chính mình trong điều trị trầm cảm sau sinh (Ảnh minh họa)
Đối với cách điều trị không dùng thuốc, chúng ta dùng phương pháp tâm lý liệu pháp tập trung vào chính mình trong điều trị trầm cảm sau sinh. Tập trung mối quan hệ giữa bệnh nhân với người khác chủ yếu với chồng và với con.
Đối với cách điều trị dùng thuốc, đa số nghiên cứu hiệu quả của Fluoxetine, Sertraline, Venlafaxine trong điều trị trầm cảm sau sinh với liều chuẩn và dung nạp tốt. Nếu triệu chứng lo âu nặng thì phối hợp thêm Benzodiazepine (Alprazolam, Lorazepam). Thuốc chống trầm cảm bài tiết qua sữa khác nhau. Fluoxetine và Sertraline qua sữa khi cho con bú có biến chứng nặng trên trẻ sơ sinh nhưng biến chứng này hiếm gặp.
Đối với trầm cảm sau sinh nặng có nguy cơ tự tử thì cần cần phải sử dụng biện pháp choáng điện (ECT), biện pháp này cần dùng sớm ở bà mẹ trầm cảm sau sinh vì an toàn và hiệu quả điều trị cao. Lựa chọn phương pháp điều trị, điều quan trọng phải xem khả năng nhập viện lâu dài của bà mẹ có ảnh hưởng trên sự phát triển của con và mối liên hệ mẹ – con.
Loạn thần sau sinh là cấp cứu tâm thần đòi hỏi phải nhập viện điều trị. Có mối liên quan giữa loạn thần thai kỳ và rối loạn lưỡng cực. Điều trị ngắn hạn với thuốc chống loạn thần cũng như điều hòa khí sắc.
Thất bại trong điều trị loạn thần sau sinh kích động làm tăng nguy cơ nguy hiểm cho cả mẹ và con. Tỷ lệ giết con liên quan với loạn thần sau sinh không điều trị cao khoảng 4%; nguy cơ tự tử trong dân số này cực kỳ cao.
Mặc dù một số tác giả khuyến cáo dùng thuốc hướng thần ngay khi hết loạn thần, một số tác giả khác kéo dài thời gian điều trị vì họ cho rằng bà mẹ có nguy cơ loạn thần đến 1 năm sau sinh con. Dùng lâu dài thuốc chống loạn thần cổ điển nên giảm vì nguy cơ loạn vận động muộn. Dùng thuốc điều hòa khí sắc duy trì để tránh tái phát. Việc dùng thuốc điều hòa khí sắc trong điều trị duy trì vẫn còn tranh cãi.
