Những cây Bonsai mini hiện nay đang được rất nhiều người ưa chuộng do chúng có kích thước nhỏ nhắn, tạo hình độc đáo tùy theo sự sáng tạo của người trồng. Bonsai chính là một tác phẩm nghệ thuật thu nhỏ mà bất cứ ai cũng nên có trong ngôi nhà của mình.
Cây Bonsai là gì? Nguồn gốc từ đâu?
“Bonsai” là một từ tiếng Nhật có nghĩa là “cây con trồng trong chậu”. Đây chính là một loại hình nghệ thuật trồng cây từ xa xưa của người Nhật Bản. Họ sử dụng các kỹ thuật trồng và chăm sóc cao nhất để tạo nên các dáng cây đẹp mắt, độc đáo mà chỉ có kích thước nhỏ gọn trong một chiếc chậu so với kích thước to lớn thực tế của loại cây đó ngoài tự nhiên.
Có một số câu chuyện kể rằng, từ xa xưa người Nhật Bản khi đi hái thuốc trên núi đã phát hiện một số loại cây mọc hoang có hình dáng nhỏ nhắn nhưng rất đẹp mắt. Thế là họ liền mang chúng về trồng trong chậu và chăm sóc, họ cắt tỉa, uốn nắn chúng để tạo thành các hình dáng độc đáo. Đó chính là tiền thân của nghệ thuật chăm sóc cây Bonsai ngày nay.
Phân loại cây Bonsai hiện nay
Các loại cây cảnh Bonsai hiện nay trên khắp thế giới chủ yếu được phân thành các dạng như sau:
1. Dựa vào kích thước
- Cây Bonsai mini: Là loại cây có kích thước nhỏ nhất thế giới hiện nay. Chúng có chiều cao vô cùng khiêm tốn, chỉ vào khoảng từ 3-20cm mà thôi. Trong những cây mini lại được chia thành những nhóm nhỏ hơn phụ thuộc vào kích thước như Kenshitsubo bonsai, Shito bonsai, Shohin bonsai, Mame bonsai và Komono bonsai.
- Cây Bonsai thường: Là những loại cây có kích thước trung bình, phổ biến nhất hiện nay. Chúng có chiều cao vào khoảng từ 20-100cm, kiểu dáng đa dạng, đẹp mắt, thường được dùng để làm cây cảnh trang trí trong nhà, văn phòng,... Các dạng cây thuộc loại này gồm có Katade-mochi, Chumono bonsai và Chiu bonsai.
- Cây Bonsai cỡ lớn: Là những loại cây có kích thước cao lớn, tựa như những cây cổ thụ thu nhỏ được trồng trong chậu vậy. Chúng có hình dáng vô cùng đẹp mắt, hoành tráng với giá tiền chắc chắn không hề rẻ nếu như bạn muốn sưu tầm. Những loại cây thuộc nhóm này gồm Omono bonsai, Dai bonsai, Hachi-Uye bonsai và Imperial bonsai.
Imperial bonsai có kích thước vô cùng to lớn
2. Dựa vào dáng của cây
Những nghệ nhân trồng cây Bonsai sẽ tạo hình cho cây theo nhiều hình dáng khác nhau. Hiện nay rất khó để có thể thống kê chính xác có bao nhiêu loại cây theo dáng mà chỉ có thể nhận biết phụ thuộc vào đặc điểm nổi bật của dáng cây. Một số dáng cây cơ bản, nổi bật có thể kể đến như: Dáng trực, dáng huyền, dáng hoành, dáng lão, dáng đổ, dáng xiêu,... sẽ được nói chi tiết hơn ở phần tiếp theo của bài viết.
Ý nghĩa của cây Bonsai là gì?
Thú chơi cây Bonsai là một nét đẹp văn hóa độc đáo của người Nhật Bản. Nó truyền tải đến người chăm sóc những thông điệp giá trị, ý nghĩa như rèn rũa sự kiên nhẫn, sức chịu đựng, nghị lực mạnh mẽ của con người khi đứng trước nghịch cảnh, khó khăn. Ngoài ra những dáng cây đẹp mắt chính là tượng trưng cho óc sáng tạo, bàn tay khéo léo của người trồng. Nhờ đó mà cây Bonsai mang đến sự may mắn, tài lộc, thịnh vượng và gia đình hạnh phúc cho người chăm sóc.
Tổng hợp các dáng cây Bonsai đẹp nhất hiện nay
1. Cây Bonsai dáng huyền
Là kiểu dáng vô cùng đẹp mắt và độc đáo trong các kiểu dáng cây cảnh hiện nay. Phần gốc của cây vẫn nằm nguyên trong chậu, nhưng thân cây lại mọc đổ ra ngoài mép chậu và hướng dần xuống dưới đáy chậu.
2. Cây Bonsai dáng trực
Là kiểu dáng cơ bản nhất mà hầu hết các loài cây cảnh đều có được. Phần thân cây thẳng đứng, mọc hướng lên trên mà không hề bị xiêu vẹo hay nằm đổ về một phía. Tuy nhiên Bonsai dáng trực theo như quan niệm không được phép để thân mọc thẳng tuột từ gốc lên đến ngọn, như vậy rất xấu. Mà chỉ nên mọc hơi thẳng, hoặc đối chiếu từ gốc đến ngọn tạo thành một đường thẳng là được.
3. Cây Bonsai dáng lão
Là những cây có vẻ ngoài tựa như những cây cổ thụ, sống lâu năm, cành lá phát triển đến mức cao nhất khiến cho cây trông rất um tùm, rậm rạp. Bên cạnh đó gốc cây phải rất to hoặc có bộ rễ lớn thì mới có thể tạo nên vẻ đẹp của Bonsai.
4. Cây Bonsai dáng siêu
Là những cây có phần thân bị nghiêng về một phía, cây to ở phía gốc và nhỏ dần khi càng lên đến ngọn.
5. Cây Bonsai song thụ
Là dạng cây cảnh có hai thân được ghép vào cùng một gốc. Chúng được cho là mang lại nhiều ý nghĩa tốt đẹp trong phong thủy, là sự hòa hợp, êm ấm của vợ chồng, sự đoàn kết của anh em, bạn bè hoặc giữa các thành viên trong gia đình.
6. Cây Bonsai tam đa
Tam đa là thế cây có 3 thân mọc trên cùng một gốc. Đây là dáng cây khá hiếm gặp, tượng trưng cho phúc, lộc, thọ, mang đến sự may mắn, giàu sang và trường thọ cho người trồng.
Hướng dẫn cách trồng và chăm sóc cây Bonsai đơn giản
Nếu bạn là người không chuyên, nhưng có mong muốn tự mình trồng một cây Bonsai đơn giản nhằm trang trí trong nhà hoặc đặt trên bàn làm việc ở văn phòng. Hãy tham khảo cách trồng và chăm sóc đơn giản nhất sau đây.
1. Phương pháp trồng
Cây Bonsai hiện nay có thể được trồng bằng nhiều phương pháp khác nhau. Tùy thuộc vào kỹ thuật, khả năng và mức độ kiên nhẫn của bạn mà bạn có thể tự chọn cho mình một phương pháp phù hợp, bao gồm như sau:
- Gieo hạt giống: Là cách đơn giản và phổ biến nhất dành cho những người mới bắt đầu trồng cây. Hạt giống mà bạn lựa chọn cần phải khỏe mạnh, không bị bệnh và được ngâm trong nước ấm vài tiếng để kích nảy mầm.
- Chiết cành, ghép cành: Là phương pháp trồng cây Bonsai dựa trên việc chọn lựa cành cây khỏe mạnh từ cây mẹ để đem ghép, chiết sang cây khác để khiến cành cây ra rễ mới khỏe mạnh. Sau đó bạn mới cắt lấy cành đó đem đi trồng.
- Giâm cành: Là phương pháp sử dụng cũng là một cành cây khỏe mạnh từ cây mẹ để trồng trực tiếp vào trong chậu mà không thông qua chiết, ghép cành. Tuy nhiên trước khi trồng, bạn cần phải đem ngâm cành đó trong dung dịch kích rễ để khiến cành cây ra rễ nhanh chóng và mau phát triển.
- Chiết rễ, ghép rễ: Đây là kỹ thuật đòi hỏi trình độ trồng cây Bonsai ở mức nghệ nhân. Độ khó tuy rất cao thế nhưng kết quả sẽ cho ra những chậu cây đẹp mắt với bộ rễ hoành tráng. Nếu bạn là người mới trồng cây thì tốt nhất không nên lựa chọn cách làm này.
2. Lựa chọn chậu phù hợp
Để chọn lựa chậu trồng cây Bonsai phù hợp, nó phụ thuộc rất nhiều vào loại cây mà bạn định trồng, dáng cây định tạo thành và cả mức độ phát triển của cây đến đâu. Thông thường bạn nên lựa chọn chậu cây to một chút so với mức độ phát triển thực tế để giúp cây có thể sinh trưởng thoải mái nhất. Ngoài ra nếu như cây có bộ rễ chùm, hoặc to lớn thì bạn cần lựa chọn những chậu cây sâu đáy, dày thành. Trung bình khoảng 1 năm thì bạn cần thay chậu từ 1-2 lần cho cây.
3. Chọn loại đất trồng
Đất trồng cho cây Bonsai bạn nên lựa chọn những loại đất giàu dinh dưỡng, có trộn với mùn, cỏ khô, rơm rạ hoặc phân hữu cơ. Ngoài ra bạn cũng có thể mua sẵn những loại đất được bán ngoài cửa hàng nông sản, sử dụng theo hướng dẫn được ghi trên bao bì sản phẩm.
4. Tưới nước giữ ẩm
Cây Bonsai không cần phải tưới quá nhiều nước để chăm sóc bởi điều đó có thể khiến cây bị thối rễ và làm chết cây. Bạn nên tưới dưỡng ẩm cho cây dưới dạng phun sương là tốt nhất, bên cạnh đó cũng cần đảm bảo đất trồng không bị quá khô và có đủ độ ẩm cần thiết. Duy trì tưới ít nhất 1 lần/ngày để cây xanh tốt hơn.
5. Bón phân
Ban đầu trong quá trình chuẩn bị đất trồng, bạn nên trộn đất với một số loại phân hữu cơ phù hợp để cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây. Ngoài ra, trong quá trình sinh trưởng của cây thì bạn cũng cần bón phân lót theo chu kỳ 2 tuần/lần bằng các loại phân NPK hoặc phân dinh dưỡng bón theo đường tưới qua lá để khiến cây xanh tốt và phát triển nhanh chóng.
6. Điều kiện ánh sáng
Cây Bonsai muốn được xanh tốt và đẹp mắt thì cần phải được hấp thụ đầy đủ ánh sáng Mặt Trời. Do đó mà bạn nên để cây được tắm nắng thường xuyên nếu như bạn đặt chúng trong nhà hoặc trong văn phòng làm việc. Như vậy cây mới không bị còi cọc, nhạt màu lá.
7. Cách uốn cây Bonsai
Việc uốn cây Bonsai bạn cần phải thực hiện ngay từ khi cây còn non và thực hiện thường xuyên cho tận đến khi cây trưởng thành. Vào thời điểm cây non, bạn có thể cắt bỏ các cành không cần thiết, tập trung vào thân chính của cây và tiến hành uốn tạo hình theo như ý muốn. Sử dụng dây thép, cọc gỗ để giúp bạn có thể cố định được dáng cây sau khi uốn. Kiên trì thực hiện việc uốn nắn liên tục trong thời gian dài sẽ giúp bạn có được dáng cây đẹp mắt nhất.
8. Cắt tỉa
Trong quá trình trồng và chăm sóc cây Bonsai thì việc cắt tỉa là không thể thiếu. Công đoạn cắt tỉa sẽ giúp tạo hình và kiểu cho cây, giúp cây trông gọn gàng, không bị xấu, loại bỏ các cành lá bị khô héo, từ đó đem lại vẻ đẹp cho cây khi trồng.
Những sự thật thú vị về cây Bonsai có thể bạn chưa biết
1. Cây Bonsai cổ nhất thế giới
Đây là loài cây ước tính có tuổi đời trên 1000 năm, thuộc họ Ficus retusa Linn, được trồng tại Italy. Hiện nó vẫn còn được trưng bày và chăm sóc ở bảo tàng Bonsai Crespi và được công nhận là loài cây sống lâu đời nhất hiện nay. Cây có kích thước cao 3 mét, bề rộng bộ rễ 3 mét, thân hình gọn gàng, bền bỉ, được giới trồng Bonsai trên khắp thế giới ưa thích và khen ngợi.
Cây Bonsai cổ nhất thế giới
2. Cây Bonsai kỳ công nhất thế giới
Danh hiệu này thuộc về loài cây được tạo ra bởi nghệ nhân huyền thoại John Naka. Nó được đặt tên là “Goshin - Người bảo vệ các tinh linh”, là sự kết hợp độc đáo của 11 đoạn cây riêng biệt, đại diện cho 11 người cháu của ông. Cái cây này được trưng bày kể từ năm 1948 và đến nay nó vẫn còn được sinh sống tại Vườn ươm quốc gia Hoa Kỳ tại thủ đô Washington DC.
Cây Bonsai kỳ công nhất thế giới
3. Cây Bonsai đắt nhất thế giới
Danh hiệu này thuộc về một loại cây thông trắng có tuổi đời 300 năm, được bán đấu giá tại Hội nghị Bonsai quốc tế ở Takamatsu, Nhật Bản. Mức giá cho nó hồi đó lên tới 1,3 triệu USD đã khiến đây là loài cây có giá bán đắt nhất từng được ghi nhận.
4. Cây Bonsai lớn nhất thế giới
Về mặt chính thức mà nói, giống cây Imperial Bonsai được mệnh danh là loài cây cảnh lớn nhất thế giới. Chúng có chiều cao trung bình từ 2 mét trở lên, cành lá um tùm, rậm rạp. Kỷ lục hiện nay thuộc về cây thông đỏ Bonsai cao đến 5 mét và có tuổi thọ 600 năm. Nó được trồng trong vườn thảo mộc Akao, thuộc thành phố Atami, tỉnh Shizuoka, Nhật Bản.
5. Cây Bonsai nhỏ nhất thế giới
Loại cây Bonsai nhỏ nhất thế giới hiện nay thuộc về giống cây Kenshitsubo, có chiều cao chỉ khoảng từ 1-3 inch (3-8cm). Kích thước siêu nhỏ của giống cây này khiến cho nó có thể được cầm lên dễ dàng chỉ bằng một vài ngón tay.
Cây Bonsai nhỏ nhất
6. Bộ sưu tập cây Bonsai lớn nhất thế giới
Bộ sưu tập cây Bonsai lớn nhất thế giới hiện nay lên đến 2649 cây, thuộc về ngài Đức Pháp Vương của Ấn Độ, tên là Sri Ganapathi Satchidananda Swamiji. Và ngạc nhiên hơn nữa khi mà cuộc trưng bày bộ sưu tập khổng lồ này không được diễn ra ở Nhật Bản mà lại bắt đầu từ Ấn Độ.
7. Nghệ thuật Bonsai đã có từ hơn 2000 năm trước
Bạn không nghe nhầm đâu, thực sự thì nghệ thuật trồng cây Bonsai đã xuất hiện từ hơn 2000 năm về trước. Tuy nhiên Trung Quốc lại là quốc gia đầu tiên ghi nhận có sự xuất hiện của những loại cây cảnh có kích thước nhỏ bé được trồng trong chậu, được ghi chép lại trong các văn bản cổ của Trung Quốc. Nhưng chính Nhật Bản mới là quốc gia đưa nghệ thuật Bonsai phát triển rực rỡ và được toàn thế giới biết đến.
