An Giang là vùng đất có nền văn hóa và ẩm thực đa dạng, nổi tiếng với các đặc sản như thốt nốt, tung lò mò, gỏi sầu đâu, bò cạp Bảy Núi, mắm Châu Đốc... Trong đó, gỏi sầu đâu gây ấn tượng mạnh đối với du khách trong và ngoài nước.
Cây sầu đâu (hay còn gọi là cây xoan, cây sầu đông) là loại cây mọc ở nhiều tỉnh miền Tây như An Giang, Kiên Giang, Trà Vinh.... Cây trưởng thành cao khoảng 20-25cm, lá có màu xanh, vị đắng nhưng hậu ngọt; hoa màu trắng sữa rất đẹp, thơm và ít đắng hơn lá...
Vào mùa nước nổi ở An Giang - từ tháng 10 đến tháng Giêng Âm lịch, cây sầu đâu bắt đầu vào mùa thay lá, ra hoa. Đây cũng là dịp người dân đi hái đọt non kèm nụ, lá sầu đâu tươi về bán và chế biến thành món ăn.
Cây sầu đâu (hay còn gọi là cây xoan, cây sầu đông) là loại cây mọc ở nhiều tỉnh miền Tây như An Giang, Kiên Giang, Trà Vinh....
Thường người dân mua sầu đâu về để trộn chung với các nguyên liệu khác. Như khô cá lóc, thịt ba chỉ, tôm luộc, dưa leo, xoài sống, các loại rau thơm… tạo nên món gỏi sầu đâu đặc trưng nổi tiếng chỉ có ở vùng đất này.
Gỏi sầu đâu được biết đến là món ăn của người Campuchia, dùng như một món rau trong bữa cơm hằng ngày. Chúng du nhập vào Việt Nam thông qua những gia đình người Khmer.
Chị Thị Quyên (29 tuổi) - người dân tộc Khmer sinh sống tại An Giang cho biết: “Sầu đâu ngon nhất là hoa và lá non. Vì thế nguyên liệu chính để chế biến đặc sản này là lá non và hoa sầu đâu.
Do loại lá có vị rất đắng nên chúng tôi khi chế biến phải tiết chế vị đắng bằng cách nhặt lá non, rửa sạch rồi cho lá vào nồi chần qua nước sôi, thêm ít muối để giữ vị xanh của lá. Song nếu ai muốn giữ trọn vẹn vị đắng thì không cần chân, chỉ cần ướp đá cho lá được tươi giòn”.
Sầu đâu ngon nhất là hoa và lá non. Vì thế nguyên liệu chính để chế biến đặc sản này là lá non và hoa sầu đâu.
Ngoài lá và hoa sầu đâu, còn có các nguyên liệu kèm theo để cho ra một đĩa gỏi sầu đặc sản như khô cá lóc nướng xé nhỏ, thịt ba chỉ luộc chín cắt miếng. Sau khi nguyên liệu được chuẩn bị xong, trộn tất cả với nhau, rưới đều nước mắm ớt tỏi pha chua ngọt lên trên rồi trộn lại thật đều một lần nữa cho gia vị thấm trước khi bày ra đĩa.
Một thành phần quan trọng làm nên vị ngon lạ cho món chính là nước mắm me chua ngọt để chấm cùng. Cho ít nước vào hỗn hợp tỏi ớt giã nhuyễn và đun đến khi vừa ấm. Thì cho mắm me vào dầm đến khi me tan đều, nêm thêm ít đường và nước mắm. Sao cho hài hòa các vị chua, cay, mặn, ngọt. Tiếp tục khuấy đều tay và đun sôi hỗn hợp cho đến khi nước chấm kẹo lại là được.
“Khi ăn gỏi sầu đâu, ban đầu du khách có cảm giác đăng đắng ở lưỡi nhưng nhai thật kỹ nuốt vào thì lại có cảm giác ngọt thanh trong cuống họng, càng ăn càng nghiện”, chị Thị Quyên cho hay
Sầu đâu không những là đặc sản của An Giang mà còn là món ăn vị thuốc. Nhiều tài liệu về y dược cho biết trong vỏ, lá, quả và gỗ của cây sầu đâu đều có chất đắng có tác dụng chữa giun rất tốt. Còn theo kinh nghiệm dân gian, đọt sầu đâu có thể làm cho mát gan, chống giun và trị nhức mỏi.
