Bước tới những vườn bí đao ở làng Chánh Trạch, du khách nào cũng phải trầm trồ bởi những quả bí đao kích thước khổng lồ.
Đến với thôn Chánh Trạch (Bình Định), chắc chắn du khách sẽ được người dân nơi đây dẫn đường chỉ lối đến những vườn bí đao để tham quan, chụp ảnh. Chỉ là những khu vườn trồng bí đao thôi mà, có gì lạ đâu. Nhưng một khi đặt chân vào những vườn bí đao xanh mướt này, bạn sẽ phải tròn mắt ngạc nhiên với những trái bí với kích thước “siêu to khổng lồ”.
Được biết, trồng bí đao khổng lồ là nghề gia truyền của cả làng. Cha truyền con nối, cứ thế nhiều gia đình đã có truyền thống trồng ra những quả bí đao cực to. Trước đây, cả làng Chánh Trạch đều trồng, người nhiều thì vài chục đến cả trăm dây, người có đất ít cũng trồng vài dây để ăn. Những năm trước, bí đao làng Chánh Trạch nặng đến 70 - 80 kg nhưng gần đây do thời tiết nắng nóng, người trồng cũng ít chăm hơn nên các quả bí đao cũng nhẹ cân hơn.
Người làng Chánh Trạch bắt đầu làm đất gieo hạt từ tháng 10 đến tháng 11. Sau khoảng 1 tháng thì làm giàn cho bí leo. Giàn bí ở đây phải được làm thật chắc chắn mới chịu được sức nặng của những trái bí khổng lồ.
Sau Tết Nguyên đán, bí bắt đầu ra quả nên nông dân phải canh để lựa những quả đẹp giữ lại, loại bỏ quả xấu. Mỗi dây chỉ giữ 1 lại quả bí. Trong quá trình bí lớn, phải buộc dây, làm giá đỡ bên dưới vì cuống quả không đủ sức chịu đựng những trái bí quá nặng. Đến tháng 5 và tháng 6, các quả bí khổng lồ sẽ đạt độ chín để được thu hoạch.
Sau khi thu hoạch quả bí đao khổng lồ, nông dân cắt bỏ phần dây bí trên ngọn rồi dùng chai để hứng nước do đoạn dây phía dưới gốc tiết ra. Mỗi dây bí thường tiết ra được khoảng 2 -3 lít nước. Nước bí đao vừa tiết ra còn mùi hăng nhưng để khoảng 3 tháng sau, khi hết mùi thì dùng làm nước uống để giải nhiệt và đem bán.
Trẻ nhỏ bị nóng sốt do thời tiết, uống nước bí đao Chánh Trạch sẽ hạ sốt ngay. Cũng vì nhiều công dụng và có thể bán được nên nhiều gia đình sau khi thu hoạch bí vẫn tưới nước, chăm dây để lấy nước bí đao. Ngoài ra, người dân Chánh Trạch còn dùng bí đao khổng lồ để chế biến mứt khô rồi bán cho khách du lịch để ăn, làm quà.
Thời gian gần đây, làng bí đao Chánh Trạch dần trở thành một điểm tham quan, du lịch được nhiều người yêu thích. Điều đặc biệt là bí đao khổng lồ chỉ có thể được trồng ở ngôi làng này. Nhiều người đến Chánh Trạch tìm mua giống về trồng nhưng chỉ thu về những trái bí kích thước bình thường.
Những quả bí đao khổng lồ khiến du khách thích thú, ai cũng muốn chụp ảnh lưu niệm. Khách du lịch tới đây sẽ được giới thiệu các món đặc sản làm từ bí đao như súp bí đao khổng lồ hầm xương, mứt bí đao, đọt bí đao luộc chấm nước mắm…
