Nhiều nghiên cứu cho thấy, di truyền ảnh hưởng đến chỉ số IQ của trẻ, nhưng các yếu tố khác từ môi trường cũng có tác động nhất định.
Bộ não của con người có cấu trúc phức tạp và bao gồm nhiều yếu tố quan trọng, đóng vai trò trong việc ảnh hưởng đến chỉ số thông minh (IQ). Nhiều nghiên cứu cho rằng, di truyền có ảnh hưởng lớn đến chỉ số IQ, trong khi các quan điểm khác cho rằng sự ảnh hưởng của yếu tố di truyền và môi trường đạt khoảng 50%.
Điều này cho thấy, các biến thể gen có thể tác động mạnh mẽ đến khả năng học hỏi, xử lý thông tin và tư duy của một người. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng gen chỉ là một yếu tố trong quá trình hình thành trí thông minh, và không phải là yếu tố duy nhất.
Vậy chỉ số IQ của bố hay mẹ tương quan nhiều hơn với chỉ số IQ của con?
Trong những năm gần đây, các nghiên cứu ngày càng cho thấy có nhiều gen liên quan đến chỉ số IQ nằm trên nhiễm sắc thể X. Điều này có nghĩa là mẹ mang hai nhiễm sắc thể X, trong khi bố chỉ mang một nhiễm sắc thể X.
Do đó, gen của mẹ có xu hướng ảnh hưởng lớn hơn đến chỉ số IQ của trẻ. Tuy nhiên, điều này cũng không phải là tuyệt đối, vì từ góc độ di truyền, có khả năng cao là trẻ sẽ có nhiều đặc điểm tương tự với cả mẹ và bố.
Theo một số nghiên cứu, gen di truyền của mẹ có xu hướng ảnh hưởng lớn hơn đến chỉ số IQ của trẻ.
Có nhiều quan điểm khác nhau về di truyền, và dù có tranh luận ra sao, không thể coi di truyền là yếu tố duy nhất quyết định chỉ số IQ. Sự đóng góp của môi trường cũng rất quan trọng trong quá trình phát triển trí tuệ.
Trẻ từ 0 đến 3 tuổi được coi là giai đoạn quan trọng trong phát triển não. Trong giai đoạn này, não nhanh chóng thiết lập các kết nối thần kinh và hình thành các mạch thần kinh cơ bản. Các khả năng chủ yếu như ngôn ngữ, nhận thức và vận động cũng được phát triển đầy đủ. Do đó, thông qua những trải nghiệm và kích thích từ cuộc sống hàng ngày, sẽ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và hình thành chức năng não bộ của trẻ.
Những cách giúp trẻ phát triển trí thông minh tốt từ giai đoạn thơ ấu
Hiện nay, chúng ta đã nhận thức được rằng phát triển chỉ số IQ của trẻ không chỉ phụ thuộc vào yếu tố di truyền, mà còn bị ảnh hưởng bởi chế độ dinh dưỡng, môi trường gia đình, phương pháp nuôi dạy, và nhiều yếu tố khác.
Vì vậy, khi trẻ ở độ tuổi từ 0 đến 3, bố mẹ có thể áp dụng những phương pháp sau để tăng cường phát triển trí tuệ của bé.
Tăng cường giao tiếp, trò chuyện với trẻ
Trong cuộc sống hàng ngày, bố mẹ có thể bắt đầu trò chuyện với con ngay từ giai đoạn sớm để thúc đẩy sự phát triển trí tuệ và ngôn ngữ tốt hơn. Bố mẹ có thể tương tác với trẻ thông qua biểu cảm khuôn mặt, giọng điệu, tư thế và cử chỉ, từ đó giúp trẻ làm quen với từ vựng, hiểu cách sử dụng ngôn ngữ, để biểu đạt ý kiến và suy nghĩ của mình.
Đặc biệt, trong khoảng thời gian từ 18 đến 24 tháng tuổi, việc này sẽ có lợi cho sự phát triển ngôn ngữ, trí nhớ, tư duy và các khả năng khác của trẻ sau này. Đồng thời, cũng tạo nền tảng cho thành công trong học tập của trẻ trong tương lai.
Các mối quan hệ giao tiếp tích cực, sẽ giúp trẻ phát triển tinh thần, trí não tốt hơn.
Phát triển kỹ năng vận động thô
Kỹ năng vận động thô là những kỹ năng chủ yếu liên quan đến khả năng đi lại, di chuyển và sử dụng cơ thể một cách toàn diện như bò, ngồi, đứng, đi, chạy... Đây là những kỹ năng vận động cơ bản mà trẻ phát triển từ những tháng đầu đời, và tiếp tục phát triển trong suốt giai đoạn ấu thơ.
Hiện tại, có một số nghiên cứu khoa học khám phá ra mối quan hệ liên quan giữa phát triển vận động thô và trí thông minh, chẳng hạn như độ tuổi trẻ học cách đứng và đi một mình.
Bố mẹ có thể tạo điều kiện tập cho trẻ lật, hỗ trợ bé ngồi, khuyến khích bò và các môn thể thao phù hợp với từng lứa tuổi, theo cách này trí não của trẻ sẽ phát triển tốt hơn.
Kỹ năng vận động tinh
Kỹ năng vận động tinh của trẻ thực chất liên quan đến khả năng phối hợp giữa tay và mắt. Đây là một kỹ năng quan trọng cho sự phát triển tổng thể của tay, chân và cơ thể.
Các nghiên cứu hiện tại cho thấy có một mối liên hệ mật thiết giữa sự phát triển vận động tinh và ngôn ngữ, kỹ năng đọc viết và nhận thức của trẻ. Vì những khám phá này ngày càng được rõ ràng, việc phát triển kỹ năng vận động tinh của trẻ trở nên ngày càng quan trọng, tác động đến phát triển trí não.
Bố mẹ có thể sử dụng những đồ chơi mà trẻ yêu thích, khuyến khích bé cầm nắm, gõ, va chạm và tương tác với chúng. Những hoạt động này giúp rèn luyện khả năng điều khiển, phối hợp giữa tay và mắt tốt hơn.
Mối quan hệ giữa bố mẹ và trẻ thêm gắn bó cũng là nền tảng giúp trẻ phát triển tốt.
Môi trường gia đình lành mạnh
Hầu hết chúng ta đều trải qua cảm xúc cuộc sống thực tế, bao gồm cả niềm vui, giận, buồn, hạnh phúc... và trẻ nhỏ cũng không ngoại lệ.
Nếu trẻ trong trạng thái căng thẳng và sợ hãi, điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và tăng trưởng của trẻ, đặc biệt là trong lĩnh vực ngôn ngữ, trí nhớ và khả năng tự điều chỉnh.
Ngược lại, một môi trường gia đình hòa thuận giúp trẻ cảm nhận được sự an toàn và thoải mái, có ý nghĩa sâu sắc đối với sự phát triển của trẻ.
Bố mẹ nên quan sát và chú ý đến biểu hiện của trẻ như khuôn mặt, giọng nói, ngôn ngữ cơ thể và những dấu hiệu khác. Hiểu những tín hiệu này và phản ứng đúng lúc sẽ giúp trẻ cảm nhận rằng cảm xúc, nhu cầu của mình được quan tâm và đáp ứng. Điều này tạo nên một môi trường đáng tin cậy, mối quan hệ giữa bố mẹ và trẻ cũng thêm gắn bó. Đây là nền tảng quan trọng giúp trẻ phát triển thể chất và tinh thần lành mạnh.
Vậy bố mẹ kiểm tra thể chất và quá trình phát triển trí tuệ của trẻ thế nào?
Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo, trẻ sơ sinh cần được khám chăm sóc trẻ 12 lần trước 3 tuổi và mỗi năm một lần sau 3 tuổi, cho đến khi trẻ được 12 tuổi. Theo điều kiện ở nước ta, trẻ dưới 1 tuổi nên được kiểm tra ít nhất 4 lần, 2 lần đối với trẻ 1-2 tuổi và mỗi năm một lần đối với trẻ 3-6 tuổi.
Mặc dù các tiêu chuẩn ở mỗi quốc gia khác nhau, nhưng đều có sự thống nhất về việc coi trọng chăm sóc trẻ em. Việc theo dõi sức khỏe của trẻ thường xuyên là bước đầu tiên trong cách nuôi dạy con khoa học, được các chuyên gia Y tế khuyến khích.
Bố mẹ chú ý quan sát quá trình phát triển của trẻ
Các chuyên gia cho biết, việc theo dõi sự phát triển của trẻ không chỉ cần đánh giá một lần, mà là một quá trình liên tục. Mỗi em bé có tốc độ và lộ trình phát triển riêng, do đó việc chăm sóc trẻ thường xuyên cho phép bác sĩ và bố mẹ cùng theo dõi, đánh giá và thảo luận về quá trình phát triển cụ thể của con.
Nếu trẻ phát triển chậm, thông qua việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, có thể tìm ra nguyên nhân, từ đó có phương pháp phù hợp giúp trẻ vượt qua khó khăn và thúc đẩy phát triển trí tuệ.
Những đứa trẻ thông minh thường bộc lộ tài năng sớm.
Tìm hiểu các mối nguy hiểm tiềm ẩn đối với sức khỏe của trẻ
Thực tế, sự khỏe mạnh về thể chất cung cấp nền tảng vững chắc cho sự phát triển trí tuệ. Chẳng hạn, việc thực hiện xét nghiệm máu định kỳ có thể phát hiện xem trẻ có thiếu máu do thiếu sắt. Hay kiểm tra thị lực một cách trực quan cũng giúp sàng lọc xem trẻ có vấn đề về thị lực hay không.
Trong quá trình tư vấn, bác sĩ cũng có thể đánh giá xem trẻ có mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, chậm phát triển ngôn ngữ, bất thường về thính giác hay các vấn đề khác không.
