Cách bố mẹ ứng xử phù hợp sẽ giúp trẻ giải tỏa cảm xúc chính đáng, cũng như rèn luyện tính cách tốt hơn.
Một chuyên gia tâm lý cho rằng, khi đối mặt với sự cãi lời và bướng bỉnh của trẻ, việc bố mẹ quát mắng thường khiến mối quan hệ trong gia đình trở nên xa cách.
Trên thực tế, quy luật phát triển nằm đằng sau cách trẻ cãi lại - hãy học cách “dịch” ngôn ngữ cảm xúc và sử dụng 4 câu chính để biến sự đối đầu thành hợp tác.
Trẻ cãi lời không có nghĩa là nổi loạn, bố mẹ nên hiểu tín hiệu "cầu cứu" của con
Nghiên cứu tâm lý chỉ ra rằng việc nói lại là dấu hiệu cho thấy sự tự nhận thức của trẻ đang thức tỉnh. Trẻ bắt đầu muốn bày tỏ ý kiến và đấu tranh cho quyền tự chủ, nhưng vì thiếu khả năng quản lý cảm xúc nên cách bộc lộ đôi khi chưa phù hợp.
Có 3 sự thật về cãi lời.
Mong muốn được nhìn nhận: Trẻ ử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ để diễn đạt "Con có ý tưởng" và "Con cần được tôn trọng".
Không kiểm soát được cảm xúc, kêu cứu: Khi hạch hạnh nhân bị cảm xúc lấn át, trẻ không thể giao tiếp một cách lý trí.
Bắt chước và khám phá: Trẻ thử phản ứng của bố mẹ bằng cách đáp trả và tìm kiếm sự đối thoại ngang hàng.
2 cách phản ứng khác nhau của phụ huynh
- Dùng quyền lực để đàn áp: "Mẹ là mẹ của con, con phải nghe lời!" (phá hủy lòng tin và kích động sự phản loạn).
- Phản hồi EQ cao: "Ý kiến của con rất quan trọng, nhưng chúng ta có thể thảo luận theo cách tốt hơn." (Xây dựng cầu nối giao tiếp).
4 cuộc đối thoại kỳ diệu biến "chiến tranh" thành cơ hội phát triển
Nguồn ảnh: Pinterest.
Tình huống 1: Đứa trẻ đóng sầm cửa lại và hét lên "Con không muốn bố mẹ kiểm soát con!"
Phản ứng thường gặp: "Con nói chuyện với người lớn như vậy ha?"
Phản ứng bố mẹ EQ cao: "Con trông buồn/giận dữ lúc này, con có muốn nói chuyện với bố mẹ không?"
Logic tâm lý: Việc giúp trẻ gọi tên cảm xúc của mình có thể nhanh chóng làm dịu “cơn bão hạnh nhân” trong não. Ví dụ: "Con đóng sầm cửa lại vì bài tập về nhà quá khó hay vì cảm thấy mẹ hiểu lầm con?" Khi trẻ cảm thấy được thấu hiểu, sẽ chuyển từ "chế độ đối đầu" sang "chế độ thú nhận".
Tình huống 2: Đứa trẻ ném cây bút khi đang làm bài tập về nhà và nói “Con thật ngốc!”
Phản ứng thường gặp: “Con thậm chí còn không thể làm được điều đơn giản như vậy, vậy mà vẫn nổi nóng?”
Phản ứng bố mẹ EQ cao: “Chúng ta có thể dừng lại trong 10 phút, sau đó tìm cách khác nhé!”
Vỏ não trước trán sẽ đình công khi bị kích động về mặt cảm xúc, và việc ép buộc lý trí sẽ khiến tình hình thêm tệ. Hãy gợi ý trẻ nghe nhạc để cả hai có thời gian thư giãn.
Tình huống 3: Trẻ hét lên "Con ghét bố!"
Phản ứng phổ biến: "Tao nuôi mày thật vô ích"
Phản ứng bố mẹ EQ cao: "Lời nói của con khiến bố buồn, nhưng bố mẹ vẫn yêu thương con"
Nhẹ nhàng đặt ra ranh giới: "Khi con sẵn sàng, chúng ta hãy nói về điều đã xảy ra". Điều này cho thấy bố mẹ chấp nhận cảm xúc, hướng dẫn trẻ suy ngẫm về lời nói và hành động của mình.
Tình huống 4: Đứa trẻ phàn nàn “Tại sao con phải đi ngủ sớm?”
Phản ứng thường gặp: "Mẹ là người quyết định, nếu con cãi lại, mẹ sẽ lấy đồ chơi của con"
Phản ứng bố mẹ EQ cao: "Chúng ta đã thống nhất đi ngủ lúc 10 giờ, nếu không đi ngủ sớm, ngày mai không dậy nổi đấy"
Sử dụng các câu hỏi để phá vỡ bế tắc: "Con muốn đi ngủ ngay hay nghe hai câu chuyện trước khi đi ngủ?" Hoặc những câu hỏi trao quyền: "Làm sao con có thể nghỉ ngơi thoải mái mà không bị muộn giờ chơi bóng rổ vào sáng mai?" nhằm biến sự đối đầu thành hợp tác và bồi dưỡng khả năng giải quyết vấn đề của trẻ.
Hãy chấp nhận cảm xúc, hướng dẫn trẻ suy ngẫm về lời nói và hành động của mình.
Có 3 kỹ năng giao tiếp hàng ngày bố mẹ nên áp dụng để tránh việc trẻ cãi lời
- Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm thay vì mệnh lệnh: Thay vì nói "Đi đánh răng ngay đi!" hay dùng "Con muốn dùng kem đánh răng hương dâu hay hương nho?" (Kích hoạt tính tự chủ của trẻ).
- Sử dụng sự hài hước để giảm bớt căng thẳng: Khi trẻ đáp lại, "Mẹ là ai mà quản lý con?", mẹ có thể đáp lại bằng một nụ cười, "Bởi vì mẹ là mẹ của con, và mẹ được biết đến là "người quản lý yêu thương'!"
- Thường xuyên tổ chức buổi họp phàn nàn trong gia đình: Dành ra 20 phút mỗi tuần để cả gia đình thay phiên nhau bày tỏ sự không hài lòng (Theo quy tắc: Không buộc tội, chỉ nói về cảm xúc). Khi trẻ tìm được cách giải tỏa cảm xúc, sẽ tự nhiên giảm việc cãi lời.
Sử dụng sự hài hước để giảm bớt căng thẳng.
Đối với bố mẹ: Trẻ cãi lời cần một “người phiên dịch” yêu thương
Chuyên gia giáo dục Lý Mỹ Kim từng nói "Tính khí của trẻ do bố mẹ nuôi dưỡng". Khi trẻ trở thành "con nhím nhỏ", điều đó có nghĩa là trẻ tin tưởng và sẵn sàng bộc lộ sự yếu đuối của mình trước mặt bố mẹ.
- Trước 7 tuổi hãy cho phép trẻ phạm lỗi, khám phá, và sử dụng trò chơi để giải quyết xung đột (ví dụ "Những chiếc ô tô cần phải về nhà và ngủ. Con có thể cất chúng lại vào hộp không?")
- Trẻ tuổi vị thành niên: Hãy bỏ đi nỗi ám ảnh về quyền hạn của bố mẹ và thường xuyên sử dụng "Con nghĩ sao?" thay vì "Con phải...".
