Áp lực cao có thể làm trẻ mất đi niềm đam mê và hứng thú với việc học.
Trong xã hội hiện đại, áp lực về thành công không chỉ tồn tại trong môi trường làm việc, mà còn lan tỏa vào gia đình. Nhiều bậc phụ huynh không ngừng đặt ra những kỳ vọng cao cho con, với hy vọng sẽ đạt được thành công vượt trội trong học tập và cuộc sống. Tuy nhiên, điều này tạo ra những căng thẳng không cần thiết, hệ lụy đối với phát triển tâm lý và cảm xúc của trẻ.
Có nhiều lý do dẫn đến việc bố mẹ áp đặt áp lực lên con. Một trong số đó là yếu tố kỳ vọng xã hội. Trong nhiều nền văn hóa, thành công thường được đo bằng thành tích học tập. Phụ huynh cảm thấy cần phải thúc ép trẻ để chúng không bị tụt lại phía sau so với bạn bè đồng trang lứa. Ngoài ra, những trải nghiệm cá nhân của chính phụ huynh, như việc đã từng phải vật lộn để đạt được thành công, cũng có thể khiến muốn con tránh xa những khó khăn mà mình đã trải qua.
Ảnh minh họa.
Nỗi lo lắng về tương lai cũng là một yếu tố quan trọng. Nhiều phụ huynh cảm thấy áp lực khi nghĩ đến khả năng kiếm sống và ổn định tài chính của con. Vì vậy việc chuẩn bị từ sớm sẽ giúp trẻ có cơ hội tốt hơn trong cuộc sống. Thêm vào đó, thế giới đang ngày càng cạnh tranh, sự thành công của trẻ có thể được xem như một cách để duy trì hoặc nâng cao danh tiếng gia đình.
Mặc dù những mục tiêu cao cả của phụ huynh thường xuất phát từ tình yêu thương và mong muốn tốt đẹp cho con, nhưng áp lực quá mức có thể dẫn đến nhiều hệ lụy. Trẻ có thể phát triển cảm giác lo âu, sợ thất bại và giảm lòng tự trọng.
Áp lực cũng có thể làm trẻ mất đi niềm đam mê và hứng thú với việc học. Hơn nữa, sự cạnh tranh giữa bạn bè có thể dẫn đến mối quan hệ xã hội căng thẳng. Để giảm thiểu áp lực này, phụ huynh cần thay đổi cách tiếp cận trong việc nuôi dạy trẻ. Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi phân tích về vấn đề này sâu hơn, hỗ trợ bố mẹ tìm ra phương pháp phù hợp.
Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.
Bố mẹ khao khát quá mức, cho rằng trẻ lớn lên phải thành công sẽ ảnh hưởng đến động lực học tập ra sao?
Khi bố mẹ đặt kỳ vọng quá lớn vào việc con cái phải thành công, điều này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến động lực học tập và sự phát triển của trẻ. Trẻ thường cảm thấy áp lực khi phải đáp ứng những mong muốn vượt ngoài khả năng hoặc sở thích của mình, dẫn đến trạng thái căng thẳng, lo âu, thậm chí mất niềm vui trong học tập.
Nhiều trẻ học tập chỉ vì sợ làm bố mẹ thất vọng, thay vì học để phát triển bản thân hoặc theo đuổi những gì chúng thực sự yêu thích. Áp lực này không chỉ làm giảm hiệu quả học tập mà còn khiến trẻ dễ mất đi sự tự tin và không dám thử thách trong những lĩnh vực mới.
Tuy nhiên, nếu bố mẹ biết cách thể hiện kỳ vọng một cách tích cực, điều này có thể trở thành động lực để trẻ phát triển. Thay vì ép buộc, bố mẹ nên lắng nghe, tôn trọng sở thích và đam mê của con, đồng thời hỗ trợ con tìm ra cách cân bằng giữa việc học tập và theo đuổi đam mê.
Chẳng hạn, nếu trẻ yêu thích nghệ thuật nhưng bố mẹ lại muốn trẻ tập trung vào các môn học lý thuyết, việc thảo luận và tạo điều kiện để trẻ vừa học tốt vừa phát triển sở thích cá nhân sẽ giúp chúng cảm thấy được ủng hộ và tự tin hơn. Quan trọng nhất, bố mẹ cần đặt ra kỳ vọng thực tế, phù hợp với năng lực và mong muốn của trẻ, thay vì so sánh trẻ với người khác hoặc áp đặt những mong muốn cá nhân.
Khi trẻ nhận được sự ủng hộ thay vì áp lực, chúng sẽ phát triển động lực học tập bền vững và có cơ hội khám phá, theo đuổi đam mê của mình. Điều này không chỉ giúp trẻ đạt được thành công mà còn mang lại hạnh phúc và sự hài lòng trong cuộc sống. Do đó, sự đồng cảm, khích lệ và định hướng đúng đắn từ bố mẹ chính là chìa khóa để nuôi dưỡng một thế hệ trẻ tự tin, sáng tạo và thành công.
Theo chuyên gia, cách đánh giá thành công của trẻ nên được thiết lập như thế nào để tránh áp lực không cần thiết?
Cách đánh giá thành công của trẻ cần được xây dựng một cách cụ thể và linh hoạt, nhằm tránh áp lực không cần thiết và giúp trẻ phát triển bền vững. Trước tiên, bố mẹ nên tập trung vào quá trình học tập thay vì chỉ nhìn vào kết quả. Ví dụ, nếu trẻ đạt điểm khá trong một bài kiểm tra nhưng đã nỗ lực rất nhiều để cải thiện, điều đó cần được ghi nhận và khen ngợi, thay vì chỉ trích vì chưa đạt điểm cao nhất.
Thành công cũng nên được cá nhân hóa, tức là dựa trên năng lực và sở thích riêng của trẻ. Nếu trẻ yêu thích nghệ thuật hơn các môn khoa học, hãy công nhận những thành tựu trong lĩnh vực nghệ thuật thay vì ép buộc trẻ phải giỏi toán hay lý để “hợp xu thế”. Điều này giúp trẻ cảm thấy tự tin và hứng thú hơn với việc học tập và phát triển.
Bên cạnh đó, cần đánh giá thành công qua sự tiến bộ và các kỹ năng mềm. Ví dụ, nếu trẻ dám đứng lên trình bày trước lớp dù còn rụt rè, đó cũng là một thành công đáng được khuyến khích. Việc đánh giá toàn diện này giúp trẻ hiểu rằng giá trị bản thân không chỉ nằm ở điểm số mà còn ở sự trưởng thành về tư duy, kỹ năng và cảm xúc.
Hơn nữa, bố mẹ nên giúp trẻ nhìn nhận thất bại như một phần của thành công. Khi trẻ không đạt được mục tiêu, thay vì trách mắng, hãy khuyến khích trẻ phân tích lý do và tìm cách cải thiện. Điều này không chỉ giảm áp lực mà còn dạy trẻ sự kiên trì và khả năng giải quyết vấn đề.
Cuối cùng, bố mẹ cần thường xuyên lắng nghe cảm xúc và mong muốn của trẻ, đồng hành và hỗ trợ chúng trong việc đặt ra những mục tiêu thực tế, phù hợp với bản thân. Thành công nên được đo lường qua sự hài lòng và hạnh phúc của trẻ khi chúng được sống đúng với đam mê, cảm thấy tự do phát triển và nhận được sự ủng hộ từ gia đình.
Làm thế nào để dạy trẻ về giá trị của thất bại trong quá trình học hỏi và phát triển, bố mẹ có thể dạy trẻ thông qua những câu nói nào hàng ngày?
Dạy trẻ về giá trị của thất bại là một nhiệm vụ quan trọng mà bố mẹ cần thực hiện hàng ngày để giúp trẻ xây dựng sự tự tin, tư duy tích cực và tinh thần kiên trì. Bố mẹ có thể bắt đầu bằng cách giải thích rằng thất bại là điều tự nhiên trong cuộc sống, không ai thành công ngay từ lần đầu tiên.
Hãy nói với trẻ: “Ai cũng từng mắc sai lầm, kể cả mẹ. Điều quan trọng là mình học được gì từ sai lầm đó.”
Khi trẻ cảm thấy thất vọng sau thất bại, bố mẹ nên an ủi và động viên: “Không sao đâu, thất bại không có nghĩa là con không giỏi, mà là con đang học cách làm tốt hơn.”
Thay vì chỉ tập trung vào kết quả, hãy nhấn mạnh đến sự nỗ lực và tiến bộ của trẻ. Ví dụ, nếu trẻ không đạt điểm cao nhưng đã cố gắng học tập, hãy khích lệ: “Mẹ rất tự hào vì con đã cố gắng hết mình. Điều đó quan trọng hơn cả điểm số.”
Khi trẻ gặp khó khăn, bố mẹ cần khuyến khích trẻ học hỏi từ thất bại: “Điều gì con nghĩ là chưa hiệu quả lần này? Hãy cùng nhau tìm cách cải thiện nhé.”
Đồng thời, cần xây dựng sự tự tin cho trẻ bằng cách nhấn mạnh rằng thất bại không làm con yếu đi mà là cơ hội để mạnh mẽ hơn: “Con dám thử là con đã rất dũng cảm rồi. Không phải ai cũng làm được điều đó đâu.” Đưa ra ví dụ thực tế về những người nổi tiếng từng thất bại trước khi thành công, như Thomas Edison với hàng nghìn lần thử nghiệm để phát minh bóng đèn, sẽ giúp trẻ hiểu rằng thất bại là một phần của hành trình.
Trong cuộc sống hàng ngày, bố mẹ nên tạo môi trường an toàn để trẻ thoải mái thử nghiệm mà không sợ bị chỉ trích, như: “Con cứ thử đi, nếu sai cũng không sao, mình sẽ học cách làm tốt hơn.”
Khi trẻ nản lòng, hãy động viên trẻ tiếp tục cố gắng với những lời như: “Thất bại chỉ là tạm thời, còn nếu con bỏ cuộc, đó mới là thất bại thực sự.”
Quan trọng nhất, hãy để trẻ hiểu rằng bố mẹ luôn ở bên, hỗ trợ và đồng hành: “Bố mẹ không quan trọng con đạt được gì, bố mẹ chỉ muốn thấy con vui và cố gắng hết sức.”
Những lời động viên chân thành và cách tiếp cận tích cực sẽ giúp trẻ hiểu rằng thất bại không phải là điểm dừng, mà là bậc thang để tiến lên thành công.
Theo chuyên gia, có những cách nào để bố mẹ có thể thay đổi cách đặt kỳ vọng và áp lực lên trẻ mà không làm mất đi mong muốn cho trẻ thành công?
Để thay đổi cách đặt kỳ vọng và giảm áp lực lên trẻ mà vẫn giữ được mong muốn trẻ thành công, bố mẹ cần thay đổi cách tiếp cận và giao tiếp với trẻ một cách cụ thể. Trước tiên, hãy tập trung vào sự nỗ lực và tiến bộ của trẻ thay vì chỉ chú trọng đến kết quả.
Chẳng hạn, thay vì nói: “Con phải đạt điểm 10 trong bài kiểm tra này,” hãy nói: “Mẹ thấy con đã học rất chăm chỉ, mẹ tin con sẽ làm tốt.” Điều này giúp trẻ nhận ra rằng sự cố gắng mới là điều quan trọng nhất.
Bố mẹ nên thường xuyên lắng nghe để hiểu rõ sở thích, mong muốn và năng lực của trẻ, từ đó đặt ra các mục tiêu thực tế và phù hợp.
Ví dụ, nếu trẻ yêu thích vẽ nhưng bố mẹ muốn trẻ học toán tốt hơn, thay vì ép buộc, hãy kết hợp cả hai bằng cách khuyến khích: “Mẹ thấy con rất thích vẽ, vậy mình có thể dành thời gian cho môn toán trước khi vẽ để con có thể cân bằng cả hai.” Điều này vừa tôn trọng sở thích của trẻ, vừa giúp chúng không bỏ bê việc học.
Đồng thời, bố mẹ cần tránh việc so sánh trẻ với bạn bè hoặc anh chị em trong gia đình, vì điều này có thể tạo ra cảm giác tự ti. Thay vì nói: “Bạn A giỏi hơn con,” hãy nói: “Con có khả năng riêng của mình và mẹ rất tự hào vì con đã cố gắng hết sức.”
Khi trẻ gặp thất bại, hãy động viên thay vì trách móc, ví dụ: “Không sao đâu, mẹ biết con đã rất cố gắng. Mình cùng xem lần sau có thể làm tốt hơn như thế nào nhé.” Những lời nói này giúp trẻ nhận ra rằng thất bại không phải là điều đáng sợ mà là cơ hội để học hỏi và cải thiện.
Bên cạnh đó, bố mẹ nên tạo môi trường an toàn để trẻ thử nghiệm và khám phá bản thân. Hãy khuyến khích trẻ tự do theo đuổi những gì chúng yêu thích, chẳng hạn: “Nếu con thực sự thích học nhạc, mẹ sẽ giúp con sắp xếp thời gian để vừa học nhạc vừa hoàn thành bài tập trên lớp.” Đồng thời, việc khen ngợi cần tập trung vào nỗ lực và quá trình, ví dụ: “Mẹ rất tự hào vì con đã dành thời gian chuẩn bị cho bài kiểm tra này, điều đó rất đáng khen.”
Cuối cùng, bố mẹ cần định nghĩa lại khái niệm thành công với trẻ. Thay vì ép trẻ phải đạt được những tiêu chuẩn xã hội như điểm số cao hay thứ hạng tốt, hãy giúp trẻ hiểu rằng thành công là khi chúng cảm thấy hạnh phúc, tự hào và học hỏi được nhiều điều từ quá trình.
Bố mẹ cũng cần nhấn mạnh rằng dù trẻ đạt được điều gì, tình yêu và sự ủng hộ của bố mẹ dành cho trẻ luôn không thay đổi. Khi trẻ cảm nhận được sự đồng hành và khích lệ tích cực, chúng sẽ có động lực tự nhiên để cố gắng và đạt được những thành công theo cách riêng của mình.
