Nhiều người thắc mắc liệu trẻ có nhớ ký ức trước 3 tuổi không, về vấn đề này các chuyên gia đưa ra lời giải thích thú vị.
Liên quan đến vấn đề này có thể sẽ khơi dậy sự tò mò của nhiều người, bởi hầu hết chúng ta đều không thể nhớ được những gì đã xảy ra trước 3 tuổi, nên cũng chính vì điều này mà luôn có rất nhiều nhầm lẫn về việc “mất trí nhớ”.
Nhiều phụ huynh cũng cho rằng, trẻ trước 3 tuổi hầu hết dành thời gian ăn, ngủ và chơi, nên thường khó ghi nhớ ký ức.
Nhưng trên thực tế, lời giải thích khoa học mới nhất có thể hơi khác so với những gì chúng ta tưởng tượng.
Có đúng là trẻ trước 3 tuổi không có khả năng ghi nhớ?
Theo quan điểm của nhiều người, trẻ trước 3 tuổi đang trong thời kỳ vàng phát triển thể chất, nhu cầu chủ yếu hàng ngày của trẻ là “ăn” và “ngủ”, chưa có khả năng ghi nhớ.
Tuy nhiên, Đại học Rutgers ở New Jersey, Mỹ lại công bố một thí nghiệm về hành vi trên trẻ em.
Trong thí nghiệm, qua quan sát phản ứng của trẻ từ 2 đến 18 tháng tuổi đối với chuông gió, nhận thấy trẻ từ 2 đến 6 tháng tuổi không có triệu chứng gì đặc biệt, trong khi trẻ từ 9 đến 12 tháng tuổi thường xuyên đạp như chuông gió đang quay.
Nhiều phụ huynh cũng cho rằng, trẻ trước 3 tuổi hầu hết dành thời gian ăn, ngủ và chơi, nên thường khó ghi nhớ ký ức.
Thông qua thí nghiệm này, các nhà nghiên cứu đã có được câu trả lời: Trẻ có trí nhớ từ khi 0-3 tuổi.
Vậy tại sao hầu hết chúng ta lại không biết gì về mọi thứ trước 3 tuổi?
Ở tuổi lên 3, thiên nhiên dường như vạch ra một ranh giới ngăn cách giữa trẻ trước 3 tuổi và trẻ sau 3 tuổi. Nhà tâm lý học Freud cho rằng đây là một dạng “mất trí nhớ thời thơ ấu”. Trong khi đó, các nhà khoa học khác đã đưa ra hai “nguyên nhân gây mất trí nhớ” phổ biến nhất.
Vậy ký ức bị mất đi đâu?
Mặc dù cộng đồng khoa học vẫn chưa đưa ra kết luận đầy đủ về việc ký ức trước 3 tuổi đã đi đâu, nhưng có hai cách giải thích được chấp nhận rộng rãi.
Mạng lưới thần kinh của não chưa được hình thành đầy đủ trước 3 tuổi
Như chúng ta đã biết, mạng lưới thần kinh não người cực kỳ phức tạp, với khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh, phức tạp hơn nhiều so với bất kỳ máy tính nào trên thế giới.
Nhưng vấn đề là mạng lưới thần kinh phức tạp như vậy không được phát triển đầy đủ khi một đứa trẻ được sinh ra mà thay vào đó nó tiếp tục phát triển sau khi sinh và đạt đến đỉnh cao trước 3 tuổi.
Chính vì điều này mà các kết nối vật lý giữa các tế bào thần kinh không ổn định trước 3 tuổi, nên nhiều ký ức dần biến mất trong quá trình phát triển và hoàn thiện của não bộ.
Mạng lưới thần kinh của não chưa được hình thành đầy đủ trước 3 tuổi nên khó ghi nhớ lâu dài.
Tối ưu hóa bộ não
Một số nhà khoa học cho rằng vì trẻ còn khá nhỏ và chưa thể lọc được nhiều thứ nên trước 3 tuổi, bộ não giống như một “thùng rác” hơn, và dù thông tin trí nhớ có đến là gì cũng sẽ không bị từ chối.
Kết quả là bản thân mạng lưới thần kinh rất hỗn loạn, cộng với một lượng lớn thông tin tràn vào, não của trẻ sẽ không thể tập trung và học hỏi những điều mới. Vì vậy, để giải quyết vấn đề này, mã tổ tiên của bộ gen sẽ bị mất. Đồng thời, bật chức năng nhắc nhở để bộ não nhanh chóng xóa đi những ký ức "rác" này.
Và quá trình này, giống như việc dọn rác máy tính và nâng cấp tự động, hầu như giúp trẻ học hỏi và thích nghi với môi trường tốt hơn.
Ngoài hai cách giải thích trên, một số nhà khoa học cho rằng ngôn ngữ là công cụ quan trọng của trí nhớ, có thể giúp mã hóa và lưu trữ trí nhớ. Tuy nhiên trước 3 tuổi, khả năng ngôn ngữ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa phát triển đầy đủ và rất khó để chuyển đổi ký ức thành ngôn ngữ, nên theo cách này, ký ức không thể được lưu trữ dưới dạng ngôn ngữ, và đương nhiên không có cách nào để nhớ lại.
Mặc dù có nhiều ý kiến về việc “mất ký ức” nhưng điều này không có nghĩa là trẻ không thể nhớ bất cứ điều gì về ký ức trước 3 tuổi. Nói chung, có hai khía cạnh của sự vật vẫn sẽ được não trích xuất và suy nghĩ về.
Điều gì có thể kích thích trẻ phục hồi những mảnh ký ức
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí “Khoa học thần kinh tự nhiên” cho thấy, ký ức ban đầu của con người có thể theo dõi được và khả năng lưu trữ trí nhớ của não là ở đó.
Sở dĩ chúng ta không thể nhớ vì không thể lấy lại ký ức một cách chính xác, nhưng khi đưa ra một điều gì đó kích thích thì việc khôi phục trí nhớ dễ dàng hơn.
Về cảm xúc sâu sắc
Nghiên cứu tâm lý đã phát hiện ra rằng, trẻ em có nhiều khả năng ghi nhớ một số cảm xúc mạnh mẽ trước 3 tuổi hơn là một số sự kiện cụ thể.
Ví dụ, một số trẻ bị chó cắn, bị gà mổ hoặc gặp phải điều gì đó tồi tệ, bị thương do tai nạn,... sẽ nhớ lại khi sự việc tương tự xảy ra.
Thậm chí, một số trẻ sẽ vẫn cảnh giác ới con vật đó rất lâu sau khi bị cắn, mặc dù thời gian trôi qua lâu nhưng tâm lý sợ hãi sẽ còn kéo dài.
Tuy nhiên, trẻ có thể ghi nhớ về cảm xúc một cách sâu sắc.
Về hình ảnh, màu sắc và mùi vị
Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng trước khi trẻ học nói và đọc, não sẽ nhạy cảm hơn với hình ảnh, màu sắc, mùi vị, những thông tin này không cần phải chuyển hóa thành ngôn ngữ để ghi nhớ và lưu trữ nên rất dễ dàng ghi nhớ và lưu giữ lại.
Tất nhiên, ngoài hai điều này, các nhà khoa học cũng phát hiện ra rằng nếu nhu cầu sinh lý cơ bản của trẻ không được đáp ứng một cách hiệu quả trước 3 tuổi thì trẻ sẽ có cảm giác tâm lý sợ hãi, ký ức sợ hãi này cũng sẽ đồng hành cùng trẻ trong một thời gian.
Ví dụ, một số trẻ ăn không đủ trước khi lên 3 tuổi, mặc dù cuộc sống dần dần được cải thiện và có thể ăn uống đầy đủ nhưng khi nhìn thấy vẫn ăn uống không kiềm chế, thói quen này thường sẽ theo trẻ đến khi trưởng thành.
Như vậy qua những điều này, chúng ta có thể thấy rằng trẻ có khả năng ghi nhớ trước 3 tuổi, nhưng nhờ sự yêu thương, chăm sóc của bố mẹ, ở trong một môi trường rất an toàn, và đương nhiên không cần phải “lo lắng” hoặc có những kỷ niệm đặc biệt.
Tuy nhiên, nếu trẻ gặp phải một chút khó chịu nào đó thì vẫn sẽ để lại những kỷ niệm, cảm xúc sâu sắc trong tâm lý và trí não, vì vậy việc nuôi dạy con trước 3 tuổi là rất quan trọng.
Não trẻ sẽ nhạy cảm hơn với hình ảnh, màu sắc, mùi vị, nên sẽ ghi nhớ các khía cạnh này lâu hơn.
