Nhà tâm lý học Đại học Stanford: Điều quyết định giới hạn trên của cuộc đời một đứa trẻ không phải là IQ hay EQ mà là khả năng này.
Một người mẹ kể rằng, một hôm chị đưa con trai đến nhà hàng yêu thích. Sau khi gọi món, cậu bé nóng lòng hỏi tại sao bữa ăn vẫn đến. Chị vội nhắc con trai rằng, món ăn cần chuẩn bị bữa ăn mất một lúc, không nhanh được.
Chưa đầy một phút, đứa trẻ không khỏi hỏi: "Mẹ ơi, chúng ta phải đợi bao lâu? Con đói quá". Đứa trẻ hỏi cùng một câu hỏi năm sáu lần chỉ trong vòng 5 phút.
Nhận thấy trẻ có khả năng tự chủ kém, chị dừng việc đang làm, nghiêm túc nhìn vào mắt con và nói: “Bình thường, chỉ cần mở mắt ra là chúng ta có thể nhìn thấy ngay mặt trời.
Nhưng con biết gì không? Ánh sáng mặt trời phải mất 8 phút 20 giây để đến được trái đất với tốc độ nhanh nhất.
Sau khi chúng ta gọi món, người phục vụ phải chuẩn bị bữa ăn, giống như mẹ thường nấu cơm cho con, phải xào rau trước khi dọn ra.
Mẹ luôn bảo con xem phim hoạt hình trong khi mẹ nấu ăn phải không?
Đứa trẻ gật đầu.
"Vậy chúng ta phải đợi thêm bao nhiêu lâu nữa ạ?"
"Chà... không mất nhiều thời gian đâu con, con có thể đợi được phải không?
“Vâng ạ!” Tuy rằng có chút không cam lòng, nhưng cậu bé đã học được cách kiềm chế tốt hơn.
Cậu bé liếc nhìn quanh nhà hàng, cố gắng chuyển hướng sự chú ý. Chẳng mấy chốc, ánh mắt đã bị cuốn truyện tranh trên tường thu hút, và không hỏi khi nào bữa ăn sẽ đến nữa.
Nhiều bậc phụ huynh cho rằng sẽ không có vấn đề gì lớn nếu con mình thiếu kiên nhẫn và ít tự chủ. Có thực sự như vậy không?
Walter Mischel, giáo sư tâm lý học tại Đại học Stanford, đã dành 41 năm để thực hiện một thí nghiệm.
Ông dẫn 186 đứa trẻ 4 tuổi vào lớp, cho trẻ ngồi trên ghế và đặt một viên kẹo dẻo lên mỗi bàn. Sau đó nói với bọn trẻ, "Bây giờ chú có việc phải làm và cần rời khỏi lớp học trong 15 phút, khi chú sẽ đưa cho mỗi bạn một chiếc kẹo dẻo."
Nếu các con không ăn kẹo trên bàn trước khi chú quay lại, sẽ nhận được hai viên kẹo. Nếu ăn bây giờ thì chỉ nhận được một viên thôi". Sau đó ông rời đi.
Kết quả chỉ có 1/3 số trẻ em có thể cưỡng lại việc không ăn.
Khi những đứa trẻ này được 22 và 45 tuổi, ông tiến hành thăm khám và nhận thấy.
Những đứa trẻ có thể cưỡng lại việc ăn kẹo dẻo có thành tích học tập xuất sắc, sự nghiệp thành công và hôn nhân hạnh phúc.
Không khó để nhận thấy từ thí nghiệm này rằng những người có khả năng tự chủ tốt hơn khi còn nhỏ, sẽ tăng cơ hội thành công trong tương lai và có cuộc sống hạnh phúc hơn.
Tự chủ xét cho cùng là khả năng kiểm soát cảm xúc và ham muốn. Vậy làm thế nào để hướng dẫn trẻ kiểm soát được cảm xúc và ham muốn của mình?
Có một vùng não được gọi là "amygdala" trong não, là nơi tạo ra cảm xúc. Khi tiếp nhận thông tin từ năm giác quan, nó sẽ ngay lập tức xác định xem những gì bạn nhìn thấy (nghe, chạm) có liên quan đến sự sống còn hay không.
Ví dụ, nếu chúng ta ngờ nhìn thấy một con rắn trước mặt, mắt sẽ ngay lập tức gửi hình ảnh đến hạch hạnh nhân. Sau 40 mili giây, hạch hạnh nhân sẽ được kích hoạt và chúng ta sẽ chạy đi nếu cảm thấy sợ hãi.
Tuy nhiên, khi chúng nhìn thấy một con rắn trong chuồng ở sở thú, sẽ không quá sợ hãi. Bởi vì thùy trước trán sẽ giúp phân tích và tự động ức chế hạch hạnh nhân: Con rắn đang ở trong lồng và được an toàn.
Amygdala có tốc độ nhanh và cơ thể thường phản ứng trước khi nhận ra điều đó. Nếu hạch hạnh nhân là bộ phận tăng tốc thì thùy trước trán là bộ phận phanh.
Những đứa trẻ có thể chịu được sự cám dỗ của kẹo dẻo có thùy trước trán tương đối phát triển và có thể nhanh chóng kìm hãm phản ứng của hạch hạnh nhân, nên có thể hành động khách quan, không dễ bị ảnh hưởng bởi ham muốn và cảm xúc .
Chính vì khả năng tự chủ cao nên họ sẽ có thể đạt được thành công trong cuộc sống, sự nghiệp và hôn nhân sau này. Vì vậy, trẻ có khả năng tự chủ cao hơn sẽ tiến xa hơn. Nói cách khác, sự tự chủ quyết định giới hạn trên của cuộc đời một đứa trẻ.
Khi trẻ hỏi “Chúng ta phải đợi bao lâu?”, tất cả đều hy vọng rằng trẻ sẽ kiên nhẫn, nhưng kiên nhẫn có nghĩa là “kiềm chế”. Thùy trước trán của trẻ vẫn đang phát triển, nếu bố mẹ không hướng dẫn, trẻ sẽ khó kiềm chế được bản năng mạnh mẽ của mình.
Trẻ khoảng 2 hoặc 3 tuổi, não bắt đầu phát triển khả năng tự chủ. Bố mẹ có thể nuôi dưỡng sự dẻo dai về tinh thần của trẻ và cải thiện khả năng tự chủ ở 3 khía cạnh sau đây.
Đặt mục tiêu và để trẻ trải nghiệm cảm giác hoàn thành
Khi trẻ tiếp tục làm điều mình thích, sẽ có được cảm giác thành tựu, kích hoạt thùy trán trước và thúc đẩy sự phát triển trí não. Khi trẻ đạt 2-3 tuổi,mẹ có thể đặt ra một số mục tiêu nhỏ dễ đạt được.
Ví dụ, nếu trẻ rất thích hoa và cây cối thì hãy cùng nhau trồng cây, sau đó giao cho trẻ nhiệm vụ tưới nước hàng ngày. Sau khi tưới nước đúng giờ, hãy dán những miếng dán mà trẻ thích vào lịch trình. Nếu trẻ làm điều này trong 10 ngày liên tục, sẽ có thể nhận được phần thưởng nhỏ.
Khi đặt mục tiêu, mẹ nên chú ý đến hai điểm: Thứ nhất, đó là điều con thích và thứ hai có thể đạt được chỉ với một chút nỗ lực.
Bằng cách này, động lực của trẻ có thể được kích thích và kiên trì làm tốt hơn.
Đặt mục tiêu và để trẻ trải nghiệm cảm giác hoàn thành.
Thay đổi từ ngữ khi trò chuyện với con
Một người mẹ đưa con đi chơi xích đu, cậu bé phải đợi đến lượt khá lâu nên mất kiên nhẫn, sao đó quấy khóc. Người mẹ liền mắng “Sao con ngang bướng thế?” Một câu nói tưởng chừng như nhẹ nhàng, nhưng thực ra lại khiến ý thức tự khẳng định của trẻ dần cạn kiệt.
Thùy trán của trẻ vẫn còn rất non nớt và chưa thể giúp trẻ kiểm soát được cảm xúc và hành vi của mình. Nên trẻ có xu hướng bộc phát nhanh chóng.
Thay đổi từ ngữ khi trò chuyện với con giúp tạo ra những cuộc trò chuyện tích cực và gần gũi.
Trong trường hợp trên, người mẹ có thể sửa đổi cách trò chuyện với con theo hướng nhẹ nhàng hơn "Có nhiều người cũng xếp hàng như chúng ta, con kiên nhẫn đợi một chút nhé, sắp tới lượt rồi đấy".
Hiệu quả lúc đầu có thể không thấy rõ nhưng, nếu làm theo cách thường xuyên, khả năng nhạy cảm về mặt cảm xúc của trẻ sẽ trở nên mạnh mẽ, khả năng tự chủ ngày càng tốt hơn.
Có thể thấy, việc bố mẹ thay đổi cách tiếp cận, sử dụng từ ngữ nhẹ nhàng hơn giúp tạo ra những cuộc trò chuyện tích cực và gần gũi.
Đưa ra quy tắc phù hợp với độ tuổi
Việc đưa ra quy tắc giúp trẻ học cách tự quản lý và tự điều chỉnh hành vi của mình. Khi có các quy tắc rõ ràng, trẻ biết những hành vi nào được chấp nhận và không được chấp nhận. Điều này giúp trẻ hiểu rõ hơn về trách nhiệm cá nhân và học cách đưa ra quyết định đúng đắn.
Khi trẻ biết rõ những gì được mong đợi và những giới hạn có thể, cảm thấy an toàn và tự tin hơn trong việc khám phá thế giới xung quanh. Quy tắc giúp trẻ có được một môi trường có trật tự và giúp duy trì sự ổn định trong gia đình.
Việc đưa ra quy tắc giúp trẻ học cách tự quản lý và tự điều chỉnh hành vi của mình.
Quy tắc có thể liên quan đến việc quản lý thời gian, ví dụ như thời gian chơi, thời gian học, hoặc thời gian dành cho các hoạt động khác. Từ đó giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tổ chức và ưu tiên công việc, từ đó phát triển khả năng tự chủ và định hướng cuộc sống.
Thêm vào đó, khi các quy tắc chung và được áp dụng một cách công bằng đối với tất cả các thành viên trong gia đình, trẻ cảm thấy được đối xử bình đẳng và có sự công nhận. Điều này góp phần vào việc xây dựng mối quan hệ gia đình lành mạnh và tôn trọng.
