Thông qua nhiều cuộc nghiên cứu, các chuyên gia cho biết có 3 cách giúp trẻ rèn trí não và tập trung học tập tốt.
Trẻ không thích học? Trẻ nổi loạn? Trẻ thiếu tập trung, việc giao tiếp với con trở nên khó khăn… Đây là vấn đề mà hầu hết các gia đình sẽ gặp phải trong quá trình giáo dục con.
Trên thực tế, mọi hành vi “bất cẩn” của trẻ đều liên quan đến sự phát triển trí não. Vì vậy, bố mẹ nên hiểu cấu trúc của bộ não, nắm bắt quy luật phát triển, nhiều vấn đề có thể được giải quyết dễ dàng.
Năm 1848, Gage 25 tuổi là quản đốc của một công ty đường sắt ở Vermont, Hoa Kỳ. Lúc này, anh là một chàng trai trẻ có năng lực vượt trội và tính cách tốt. Một ngày nọ, khi các công nhân đang dùng bom để phá đống đổ nát, một thanh sắt nặng 6 kg vô tình xuyên đầu của Gage.
Mọi người đều cảm thấy Gage không thể qua khỏi. Thật kỳ diệu, sau một thời gian điều trị, Gaige đã hồi phục sức khỏe một cách kỳ diệu. Sau khi hồi phục sức khỏe, tính khí của Gage thay đổi 180 độ - Gage hiền lành trước đây biến mất và dần trở nên hung dữ.
Vì sao Gage có thể sống sót thần kỳ khi bị thanh sắt xuyên qua đầu? Nhưng tính cách lại thay đổi mạnh mẽ sau khi sống sót? Để làm sáng tỏ những câu hỏi này, Gage đã đồng ý mổ não và nghiên cứu sau khi mất đi. Hộp sọ và thanh sắt của Gage vẫn được bảo quản trong Bảo tàng Trường Y Harvard.
Kết quả nghiên cứu cuối cùng đã đóng góp rất lớn cho sự phát triển của khoa học não bộ con người.
Tương tác "ba bộ não" để duy trì cuộc sống
Trước khi giải thích về “sự sống sót kỳ diệu nhưng tính khí thay đổi đột ngột” của Gage, chúng ta sẽ xem kết quả nghiên cứu của nhà khoa học về não bộ người Mỹ Paul D. MacLean vào những năm 1960, người đầu tiên đề xuất Lý thuyết tích hợp “ba bộ não” .
Paul McLean là một nhà khoa học thần kinh làm việc tại Trường Y Yale và Viện Y tế Quốc gia, theo quan điểm của ông, bộ não con người bao gồm ba bộ: Thân não, hệ thống limbic và vỏ não.
Ở góc độ tiến hóa, có thể nói là não bò sát, não động vật có vú và não linh trưởng (từ dưới lên trên). Bộ não dường như là nhà của tất cả các loại động vật.
Ba loại não này được kết nối bằng các dây thần kinh. Giữa chúng không có mối quan hệ cấp trên-cấp dưới mà mỗi loại đều thực hiện những trách nhiệm riêng của mình. Nhưng chúng ảnh hưởng lẫn nhau và chỉ khi chúng hòa thuận thì não bộ mới hoạt động bình thường.
Bộ não bò sát đảm bảo sự sống còn cơ bản
Trong số "ba bộ não", bộ não trưởng thành đầu tiên là "bộ não bò sát" (ám chỉ bộ não được tạo ra khi con người tiến hóa thành loài bò sát, chẳng hạn như thằn lằn), đã được hoàn thiện trong thời kỳ bào thai.
Đây là lý do tại sao khi một đứa trẻ được sinh ra trên thế giới này, có thể thở, cảm nhận được nhiệt độ, cảm giác đói, độ ẩm và đau đớn... Sự trưởng thành của bộ não bò sát có thể đảm bảo sự sống còn cơ bản của chúng ta.
Gage có thể sống sót khi bị một thanh sắt xuyên qua đầu, chính vì thanh sắt đó không làm tổn thương não bò sát, vốn là "trung tâm sự sống".
Trẻ em thường thích khám phá, tò mò về thế giới xung quanh.
Não của động vật có vú ảnh hưởng tới các quyết định trong cuộc sống
Phía trên não bò sát là não của động vật có vú (chỉ xuất hiện sau động vật có vú). Tất cả các loài động vật sống theo nhóm và nuôi con non đều có bộ não như vậy và chủ yếu chịu trách nhiệm về cảm giác thèm ăn, ham muốn tình dục, trí nhớ ngắn hạn....
Sự tồn tại của bộ não động vật có vú đủ để có tác động đáng kể đến những lựa chọn và quyết định dù lớn hay nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, trẻ thích ăn gì, thích nhạc gì, muốn vẽ tranh hay đi dạo, thích làm bạn với ai và rất ghét ai...
Bộ não của động vật có vú phát triển nhanh chóng sau khi sinh, đặc biệt là trong 2-3 năm đầu đời. Và, nó phát triển thông qua việc sử dụng, khi cùng một bó tế bào thần kinh được kích hoạt lặp đi lặp lại, não sẽ ghi nhớ kiểu kích hoạt này và gửi đi kích hoạt lại.
Ví dụ, nếu trẻ luôn cảm thấy mình an toàn và được yêu thương thì não sẽ đặc biệt giỏi trong việc khám phá, vui chơi và hợp tác. Ngược lại, nếu trẻ luôn sợ hãi, cảm thấy bị từ chối và bị tấn công thì não sẽ đặc biệt giỏi trong việc cảm nhận sự sợ hãi và bị bỏ rơi.
Bộ não của động vật có vú bị ảnh hưởng bởi gen và trải nghiệm sống của chính em bé. Bất kể điều gì xảy ra với trẻ sơ sinh, những trải nghiệm này sẽ in sâu vào bộ não động vật có vú.
Trong thế giới khoa học về não bộ, não bò sát và não động vật có vú được gọi chung là não cảm xúc. Nó là trung tâm của hệ thần kinh trung ương, chiếm tới 70% toàn bộ bộ não.
Tổ chức tế bào và đặc điểm sinh hóa của não cảm xúc rất đơn giản, vì vậy nó chỉ có thể đưa ra phán đoán chung dựa trên sự giống nhau của các tình huống, sau đó kích hoạt phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy. Những phản ứng này không cần phải suy nghĩ hay lập kế hoạch...
Bộ não linh trưởng chịu trách nhiệm kiểm soát xung động, phán đoán hợp lý...
"Bộ não lý trí " trái ngược với "bộ não cảm xúc " đề cập cụ thể đến "bộ não linh trưởng".
Bộ não linh trưởng bao gồm ba phần: Thùy trán, thùy chẩm và thùy đỉnh. Trong số đó, thùy trán chịu trách nhiệm về những chức năng chỉ có ở con người như: Phán đoán hợp lý, ra quyết định đúng đắn, lập kế hoạch, dự đoán, kiểm soát xung lực và các khả năng khác.
Tại thời điểm này, nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự thay đổi mạnh mẽ về tính khí của Gage đã được làm rõ, là bộ não linh trưởng nơi kiểm soát các xung động và đưa ra những phán đoán hợp lý, đã bị thương.
Nhiều vấn đề ở trẻ em đều liên quan đến thùy trán
Các nhà khoa học về não đã phát hiện ra rằng thùy trán kiểm soát khả năng ngôn ngữ, tư duy trừu tượng,.. và có thể giúp trẻ suy nghĩ lý trí tốt hơn. Đứa trẻ có thùy trán trưởng thành và năng động sẽ có khả năng học tập và kiểm soát cảm xúc tốt.
Nói chung, thùy trán không thể trưởng thành cho đến khoảng 25 tuổi. Với sự phổ biến của các sản phẩm điện tử, độ tuổi mà thùy trán trưởng thành tiếp tục bị trì hoãn. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, thời kỳ nổi loạn của trẻ em ngày nay đặc biệt kéo dài.
Việc hiểu rõ các quy luật phát triển của thùy trán cho phép chúng ta hiểu được sự khác biệt giữa nam và nữ, giúp các bé trai thích nghi tốt hơn với việc học ở trường.
Thùy trán trưởng thành ở các giai đoạn khác nhau giữa bé trai và bé gái
Độ tuổi trưởng thành của thùy trán hơi khác nhau giữa nam và nữ, nam khoảng 30 tuổi và nữ khoảng 24 tuổi. Tại sao lại có sự khác biệt lớn như vậy? Điều này có thể liên quan đến yêu cầu tiến hóa.
Phụ nữ có thể sinh con khi đã trưởng thành về mặt sinh lý, nếu thùy trán chưa trưởng thành và không có khả năng phán đoán thì việc nuôi con sẽ khó khăn. Để nuôi dạy con thành công, thùy trán của phụ nữ sẽ trưởng thành sớm hơn.
Còn đàn ông thì sao? Có vai trò chịu trách nhiệm săn bắn. Việc săn bắn đòi hỏi sự nhạy cảm hơn là phân tích lý trí. Một khi phát hiện ra mối nguy hiểm, người ta phải bỏ chạy ngay lập tức. Vì vậy, não cảm xúc của nam giới sẽ phát triển hơn thùy trán.
Các chuyên gia cho biết, hệ thống giáo dục hiện tại chưa công bằng đối với những cậu bé có bản chất bồn chồn và chậm phát triển thùy trán.
Hoạt động vui chơi ngoài trời giúp trí não trẻ phát triển tốt hơn.
Học kèm quá nhiều, áp lực cao, ức chế sự phát triển thùy trán
Một nhóm từ Bệnh viện Sacred Heart thuộc Đại học Hallym ở Hàn Quốc đã công bố kết quả của một nghiên cứu: Trẻ càng tham gia các lớp dạy kèm nhiều thì mức độ căng thẳng càng lớn, từ đó tiết ra cortisol và khiến não bò sát hoạt động tích cực hơn, đồng thời khả năng mắc bệnh càng cao hơn, có xu hướng trầm cảm và bạo lực cao.
Trong hoàn cảnh bình thường, máu lưu thông đều đến não bò sát, não động vật có vú và não linh trưởng. Lúc này, trẻ thường ngoan ngoãn, học tập tốt... nhưng khi cảm thấy căng thẳng, vấn đề sẽ nảy sinh.
Khi trẻ căng thẳng, nhịp tim cũng sẽ nhanh hơn và bộ não bò sát điều khiển trái tim hoạt động tích cực. Lượng máu đáng lẽ phải được phân bổ đều khắp não sẽ tập trung lại trong não bò sát. Máu tập trung ở não bò sát, nên tất nhiên thùy trán của linh trưởng bị thiếu máu cục bộ.
Những từ phổ biến nhất mà một đứa trẻ có bộ não bò sát hoạt động quá mức thường nói đến là "Con chán quá", khi được hỏi "Tại sao con lại làm vậy?", câu trả lời hầu như là "Con không biết"...
Điều đáng lo lắng hơn là nếu não bò sát vẫn hoạt động thì thùy trán, vốn đóng vai trò quan trọng trong khả năng học tập và hình thành tính cách, có thể bị tổn thương, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó tránh khỏi.
Làm thế nào để kích hoạt tế bào não thùy trán của trẻ, trở nên thông minh, học tập tốt?
Các nhà nghiên cứu về não bộ đã gợi ý 3 phương pháp, bố mẹ có thể tham khảo.
Cho trẻ chơi thỏa thích
Trên thực tế, cách tốt nhất để giữ cho thùy trán luôn hoạt động là tập trung vào những điều trẻ thích. Giáo sư Mihaly từng đề cập trong cuốn sách “Dòng chảy” rằng “Tập trung là điều kiện cần để có được hạnh phúc”.
Từ khi sinh ra cho đến khi mất đi, con người sẽ tập trung vào bốn điều tùy theo từng giai đoạn khác nhau của cuộc đời: Khi còn nhỏ thì chú trọng vào vui chơi, tuổi trẻ chú trọng vào tình yêu, tuổi trưởng thành chú trọng vào công việc và khi về già tập trung vào con cháu.
Khi trẻ tập trung vào những gì mình muốn làm, nhiều chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine, endorphin và hormone cảm xúc sẽ được tiết ra, kích hoạt thùy trán và khiến trẻ cảm thấy hạnh phúc.
Trong thời gian bạn tập trung vào “trò chơi”, chất dẫn truyền thần kinh do não tiết ra có thể kích hoạt thùy trán. Mọi chuyện không vui với bố mẹ và thầy cô sẽ không còn gây ra nhiều tổn hại.
Tuy nhiên, hiện nay không dễ để thấy trẻ vui chơi thực sự, bởi cuộc sống học tập còn bận rộn hơn cả người lớn, trẻ dần giảm đi cơ hội tương tác với bạn bè, khả năng chia sẻ và quan tâm cũng giảm đi.
Các nước châu Âu và châu Mỹ đã bắt đầu nghiên cứu não bộ từ rất sớm. Họ biết rõ rằng việc để trẻ học cả ngày có thể làm giảm khả năng tập trung, nên trẻ thường được tham gia các hoạt động thể thao vào buổi chiều khi đến trường.
Dành thời gian giữa thiên nhiên với những người thân yêu
Từ xa xưa, nhiều người đã chọn cách phục hồi sức khỏe ở những nơi đẹp đẽ. Điều này là do chất phytoncides và ion âm thải ra trong tự nhiên có thể giúp loại bỏ căng thẳng và mệt mỏi. Nếu trẻ có thể ở bên những người thân yêu của mình vào thời điểm này thì niềm hạnh phúc sẽ càng tăng lên.
Những người mà trẻ yêu thương nhất khi còn nhỏ thường là bố mẹ. Tuy nhiên, cha mẹ cũng có "ngày hết hạn". Thực chất, “ngày hết hạn” dùng để chỉ khoảng thời gian mà con cái thích bầu bạn với bố mẹ và sẵn sàng chơi cùng. Theo các chuyên gia, thời hạn hiệu lực đối với phụ huynh thường kéo dài đến lớp 3 tiểu học. Sau này, trẻ sẽ thích ở bên bạn bè hơn.
Dành thời gian giữa thiên nhiên với những người thân yêu.
Trẻ em trước lớp 3 tiểu học hạnh phúc nhất khi được hòa mình vào thiên nhiên với bố mẹ. Các chất như serotonin và dopamine được tiết ra vào thời điểm đó sẽ khiến thùy trán hoạt động tích cực hơn. Tình bạn tốt trong giai đoạn này không chỉ có thể tích lũy những kỷ niệm đẹp, mà còn tiếp thêm sức mạnh để trẻ vượt qua ngay cả khi gặp nhiều thất bại trong tương lai.
Học ngoại ngữ và đọc sách
Con người sinh ra đã có bộ não, có thể nói tốt tất cả các ngôn ngữ nhưng nếu chỉ sử dụng tiếng mẹ đẻ thì những phần không được sử dụng sẽ bị thoái hóa. Trẻ học nhiều ngôn ngữ kích hoạt thùy trán và ngăn ngừa chứng mất trí nhớ.
Đọc sách cũng rất hữu ích cho sự phát triển của thùy trán. Bởi vì khi đọc, trẻ cần tưởng tượng ra khung cảnh. Không giống như khi xem phim, tâm trí thường trống rỗng. Khi đọc, trẻ phải suy nghĩ, điều này có thể kích thích sự phát triển của thùy trán một cách tự nhiên.
Nghiên cứu liên quan cho thấy việc xem TV và chơi trò chơi điện tử trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của thùy trán - mặc dù xem TV có thể trực tiếp kích thích các giác quan, nhưng nó hoàn toàn không kích thích thùy trán cần thiết để phán đoán đúng sai và ngăn chặn các xung lực. Khả năng này gần như bị tê liệt.
Nếu có thể, bố mẹ nên cố gắng kiểm soát thời gian con xem TV và chơi điện tử.
