Theo nhiều nghiên cứu, không phải mẹ mà bố mới là người có tác động đặc biệt đến trẻ trong việc hình thành cảm xúc và nhân cách về sau.
Văn hóa người Việt từ lâu bị ảnh hưởng bởi quan niệm truyền thống "Đàn ông ngoại giao kiếm tiền, phụ nữ nội trợ, nuôi dạy con cái", vì thế nhiều người thường mặc định trách nhiệm giáo dục con cái là của người mẹ. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hiện đại, quan niệm này không còn phù hợp, bởi sức ảnh hưởng của cả cha lẫn mẹ trong việc nuôi dạy con là như nhau.
Nếu như người mẹ sở hữu những tính cách như ôn hòa, nhu mì, nhẫn nại, chịu thương chịu khó, dễ phục tùng, hay lo lắng... thì người cha sẽ thường mạo hiểm, trí tuệ mạnh mẽ, kiên cường, dũng cảm, nóng nảy, dễ thô bạo. Chính những đặc điểm khác biệt đó của đàn ông và phụ nữ sẽ bổ sung cho nhau trong cuộc sống và trong quá trình nuôi dạy con cái.
Theo nhiều nghiên cứu, không phải mẹ mà bố mới là người trẻ bị ảnh hưởng cảm xúc trực tiếp và tác động lớn nhất trong việc hình thành nhân cách về sau.
Thực tế, những đứa trẻ rất thích chơi với cha, giữa hai cha con thường có những phương thức giao tiếp đặc biệt khác hơn khi trẻ ở bên mẹ. Do đó, việc thiếu vắng vai trò người cha trong gia đình là một thiệt thòi lớn cho đứa trẻ, nhất là với con trai.
Vậy người cha có sức ảnh hưởng như thế nào trong việc hình thành nhân cách và cảm xúc của trẻ, những thông tin hữu ích từ chuyên gia sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu hơn vấn đề này.
Chuyên gia tâm lý Trần Hoàng Minh, chuyên huấn luyện kỹ năng sống cho trẻ em, trị liệu các vấn đề tâm lý cho trẻ em, gia đình.
Cảm xúc của cha mẹ được truyền tải đến con như thế nào?
Trẻ nhỏ rất nhạy cảm với môi trường xung quanh, đặc biệt từ cách ứng xử của cha mẹ. Thông thường trẻ nhỏ không hiểu hết các thông điệp cha mẹ muốn nói với mình nhưng chúng rất nhạy bén nhận ra cảm xúc của người lớn.
Sự vui vẻ - buồn bã, bình an - giận dữ, tin tưởng - thất vọng, yêu thương - ghen ghét… là những cặp cảm xúc bé nhận ra dễ dàng nhất và có ảnh hưởng sâu sắc đến việc hình thành nhân cách của trẻ hiện nay và sau này. Nghiên cứu cho thấy, đến 2 tuổi, trẻ đã hình thành 80% não bộ và đến 6 tuổi, não bộ đã hình thành gần như 100%.
Trong suốt giai đoạn hình thành não bộ này, phần lớn thời gian của trẻ là sống với cha mẹ. Vì vậy mọi lời nói, hành động và cảm xúc của cha mẹ đều được não trẻ ghi nhận và có thể mang theo chúng suốt cả cuộc đời, đặc biệt là cảm xúc.
Nếu chúng ta nhìn thấy một người luôn buồn bã dễ giận dữ, rất có thể người đó có một tuổi thơ sống trong một gia đình cha mẹ thường cãi nhau, thường đón nhận đòn roi hoặc những lời chỉ trích tiêu cực và ngược lại.
Có phải cha mới là người tác động và ảnh hưởng đến việc hình thành tính cách và cảm xúc của trẻ?
Thông thường người mẹ thương con vô bờ bến, thường chiều chuộng con hơn người cha. Đứa trẻ luôn có xu hướng gần gũi mẹ hơn người cha. Bởi vì đứa trẻ được cưu mang trong bụng mẹ, uống sữa của chính người mẹ. Vì vậy, đứa trẻ bị ảnh hưởng cảm xúc của người mẹ nhiều hơn trong giai đoạn đầu đời.
Khi trẻ bắt đầu lên 3, giai đoạn hình thành cá tính, bản sắc riêng xuất hiện, sự ương bướng, sự bùng nổ cá tính bắt đầu. Lúc này, vai trò giáo dục của người cha trở nên có ảnh hưởng lớn với con.
Điều đáng tiếc là một số người cha không chú ý đến giai đoạn này nên vẫn còn giao hoàn toàn trách nhiệm giáo dục cho người mẹ. Đứa trẻ luôn luôn cần cha mẹ, không ai trọng hơn ai. Nó phụ thuộc vào từng giai đoạn phát triển của trẻ và khả năng dạy dỗ của cha hoặc mẹ. Nếu trẻ có một người cha thông thái, giàu có, có nhiều thời gian cho con thì có thể trẻ sẽ được ảnh hưởng bởi cha nhiều hơn mẹ.
Tính cách của người cha ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của trẻ trong tương lai?
3 yếu tố quyết định sự thành công của một người: trí tuệ, nghị lực và đạo đức. Thiếu một trong ba đứa trẻ sẽ phát triển lệch lạc. Trong đó, nghị lực và đạo đức chịu ảnh hưởng rất lớn từ người cha. Khả năng quan sát và bắt chước của đứa trẻ rất nhanh. Trẻ ghi nhận hầu như mọi hành vi của người cha.
Thật ra, so với mẹ thì người cha dễ bị tổn thương tinh thần hơn. Vì người cha thường ra xã hội, đi làm kiếm tiền. Người cha dễ dàng bị ảnh hưởng bởi hành vi tiêu cực như hút thuốc, uống rượu bia nhiều, áp lực công việc, căng thẳng…
Trí tuệ đứa trẻ chưa nhiều nên con không hiểu những điều đó. Con chỉ biết ghi toàn bộ vào não và bắt chước theo. Vì vậy chúng ta dễ dàng đưa ra giả thuyết rằng khi thấy một đứa trẻ lớn lên hút thuốc, uống rượu bia, bạo lực học đường, bắt nạt bạn bè… thì có khả năng cha của đứa trẻ đó cũng hút thuốc, uống rượu bia nhiều hoặc thường bạo hành con hoặc người mẹ.
Cha mẹ nên làm gì để giúp con loại bỏ những cảm xúc tiêu cực, giúp con nuôi dưỡng tâm hồn đẹp?
Rất khó để loại bỏ cảm xúc tiêu cực, nói chính xác hơn là không thể. Hỉ, nộ, ái, ố (vui, giận, yêu, ghét) là cảm xúc có sẵn của mỗi người từ khi sinh ra. Nếu một gia đình thường xuyên có mâu thuẫn, cãi nhau hoặc bạo lực thì cảm xúc tiêu cực xuất hiện nhiều hơn như tức giận và ghen ghét.
Vì vậy, để giúp nuôi dưỡng tâm hồn của con mình, cha mẹ nên làm những điều như sau:
Nuôi dưỡng tâm hồn cha mẹ trước: Cha mẹ như gốc, như rễ của cây, con cái như cành như lá. Gốc rễ vững chắc thì cành lá xinh tươi, khỏe mạnh. Cha mẹ cần thường xuyên quản trị cảm xúc của mình, cần yêu thương bản thân, chăm sóc bản thân trước để có được một sức khỏe bằng cách thể dục thường xuyên, phát triển sự bình an, hạnh phúc bằng cách thường xuyên đọc sách, học tập phát triển trí tuệ, buông bỏ tham sân si, thiền định…
Dạy con thật: Cha mẹ nên rèn luyện đạo đức cho con trong gia đình, sống thật, làm thật, nói thật, không được nói dối con, giấu giếm bất cứ bí mật gì. Điều này tuy đơn giản nhưng rất quan trọng vì đây là nền tảng vững chắc cho sự thành công của con.
Tạo một văn hóa nói lời yêu thương, biết ơn, xin lỗi, xin được tha thứ trong gia đình. Cha mẹ cần thường xuyên nói với nhau và nói với con. Cha mẹ thường rất ngại xin lỗi con, xin được tha thứ bởi con khi mình mắc lỗi, niềm tin sai lầm cần phải thay đổi.
Cuộc sống luôn thay đổi, không có điều gì ổn định và bền vững mãi. Con cái là hoa trái của cha mẹ có gốc rễ khỏe mạnh. Nghề làm cha làm mẹ là một nghề cần được chuẩn bị trước khi có con và liên tục học hỏi khi con lớn lên. Đứa con thành bại, 60% là do sự giáo dục của cha mẹ. Chúc cha mẹ thành công!
Người cha giúp trẻ mở rộng cảm xúc và biết chấp nhận rủi ro
Cũng theo các nghiên cứu này, cha mẹ có khả năng chăm sóc con tốt như nhau, từ trạng thái khó chịu của trẻ có thể phán đoán trẻ đói hay buồn ngủ mà có phản ứng phù hợp.
Đàn ông và phụ nữ có phản ứng sinh lý giống nhau khi họ nhìn thấy một đứa trẻ sơ sinh, và các chỉ số sinh lý như nhịp tim, hô hấp và nhiệt độ da sẽ thay đổi, tuy nhiên người cha lại có sự tác động đến trẻ theo cách đặc biệt hơn.
Giống như các bà mẹ, các ông bố cũng có thể tìm thấy con mình trong một đoàn những đứa trẻ chỉ bằng cách chạm tay vào khi bị bịt mắt. Ngoài ra người cha đóng một vai trò quan trọng trong việc mở rộng khả năng cảm xúc và nhận thức của trẻ, chẳng hạn như nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và khuyến khích trẻ chấp nhận rủi ro.
Cách chơi của cha và con khác hẳn mẹ, vì thế người cha đóng vai trò không thể thiếu trong việc bồi dưỡng tính sáng tạo và tinh thần khám phá của trẻ, giúp trẻ can đảm hơn.
Trẻ con rất cần có sự kiên định, chín chắn, mạnh mẽ, dũng cảm của cha lẫn sự dịu dàng của mẹ, cho nên cả cha và mẹ đều có vai trò quan trọng như nhau. Song, người cha đại diện cho sức mạnh uy quyền trong gia đình, từ đó hình thành cấu trúc tâm lý, nhân cách, xây dựng quyền tự chủ và tự tin hơn của đứa trẻ.
So với các gia đình có sự chăm sóc đầy đủ của cha và mẹ, trẻ em trong các gia đình vắng mặt cha thường gặp nhiều vấn đề cố hữu hơn, chẳng hạn như dễ đau buồn, xa lánh xã hội, hung hăng hơn, bốc đồng hơn,...
Trẻ được bồi dưỡng tính sáng tạo khi tiếp xúc nhiều với cha
Nếu mẹ thích chơi với trẻ những trò chơi tiêu tốn ít năng lượng hơn, trong khi cha lại thích để trẻ khám phá nhiều thử thách mới hơn. Cách chơi của cha và con khác hẳn mẹ. Vì thế người cha đóng vai trò không thể thiếu trong việc bồi dưỡng tính sáng tạo và tinh thần khám phá của trẻ, giúp trẻ can đảm hơn. Ngoài việc giúp con chuẩn bị tinh thần cho những thử thách mới, cha còn giúp con cải thiện khả năng ngôn ngữ.
Chung quy lại, việc đàn ông quan tâm và có nghĩa vụ hơn trong việc chăm sóc con cái có thể giúp người vợ hài lòng hơn trong hôn nhân, cảm thấy ít áp lực hơn và có đánh giá tích cực hơn về con cái của họ.
Người cha đóng một vai trò quan trọng trong việc mở rộng khả năng cảm xúc và nhận thức của trẻ, chẳng hạn như nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và khuyến khích trẻ chấp nhận rủi ro.
