Rối Loạn Ám Ảnh Cưỡng Chế: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) được đặc trưng bởi những suy nghĩ lặp đi lặp lại, không mong muốn và sự thúc giục quá mức, phi lý để thực hiện một số hành động (cưỡng chế).

Mặc dù những người mắc chứng OCD có thể biết rằng những suy nghĩ và hành vi của họ không hợp lý, nhưng họ thường không thể ngăn chặn chúng.

Mọi người thường kiểm tra kỹ để đảm bảo rằng họ đã khóa cửa trước hoặc luôn mang vớ may mắn vào những ngày diễn ra trận đấu - những nghi thức hoặc thói quen đơn giản giúp họ cảm thấy an tâm hơn.

OCD không chỉ kiểm tra kỹ một thứ gì đó hoặc thực hành một nghi lễ trong ngày thi đấu. Một người nào đó được chẩn đoán mắc chứng OCD cảm thấy buộc phải thực hiện một số việc lặp đi lặp lại, ngay cả khi họ không muốn - và ngay cả khi nó làm phức tạp cuộc sống của họ một cách không cần thiết.

Ảnh minh họa

Nguyên nhân của chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Các giả thuyết về nguyên nhân bao gồm:

Sinh học: OCD có thể là kết quả của những thay đổi trong chức năng não hoặc hóa học tự nhiên của cơ thể bạn.

Di truyền học: OCD có thể có do di truyền, nhưng các gen cụ thể vẫn chưa được xác định.

Học tập: Những nỗi sợ hãi ám ảnh và hành vi cưỡng chế có thể học được từ việc quan sát các thành viên trong gia đình hoặc học dần dần theo thời gian.

Các yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển hoặc gây ra rối loạn ám ảnh cưỡng chế bao gồm:

Lịch sử gia đình: Có cha mẹ hoặc các thành viên khác trong gia đình mắc chứng rối loạn này có thể làm tăng nguy cơ phát triển OCD.

Những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống: Nếu bạn đã trải qua những sự kiện đau buồn hoặc căng thẳng, nguy cơ của bạn có thể tăng lên. 

Các rối loạn sức khỏe tâm thần khác: OCD có thể liên quan đến các rối loạn sức khỏe tâm thần khác, chẳng hạn như rối loạn lo âu, trầm cảm, lạm dụng chất kích thích hoặc rối loạn tic.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường bao gồm cả ám ảnh và cưỡng chế. Nhưng cũng có thể chỉ có các triệu chứng ám ảnh hoặc chỉ có các triệu chứng cưỡng chế.

Bạn có thể có hoặc không nhận ra rằng những ám ảnh và cưỡng chế của mình là quá mức hoặc vô lý, nhưng chúng chiếm rất nhiều thời gian và ảnh hưởng đến thói quen hàng ngày cũng như hoạt động xã hội, trường học hoặc công việc của bạn.

Các triệu chứng ám ảnh

OCD ám ảnh là những suy nghĩ hoặc hình ảnh lặp đi lặp lại, dai dẳng và không mong muốn có thể gây ra sự lo lắng, căng thẳng. Bạn có thể cố gắng phớt lờ chúng hoặc loại bỏ chúng bằng cách thực hiện một hành vi hoặc nghi thức cưỡng chế. Những ám ảnh này thường xâm nhập khi bạn đang cố gắng nghĩ hoặc làm những việc khác.

Những nỗi ám ảnh thường gặp chẳng hạn như:

- Sợ bị ô nhiễm hoặc bẩn

- Nghi ngờ và khó chịu đựng sự không chắc chắn

- Cần những thứ có thứ tự và đối xứng

- Suy nghĩ quá nhiều về việc mất kiểm soát và làm hại bản thân hoặc người khác

Ví dụ về các dấu hiệu và triệu chứng ám ảnh bao gồm:

- Sợ bị bẩn khi chạm vào đồ vật mà người khác đã chạm vào

- Luôn lo lắng không biết đã khóa cửa hoặc tắt bếp

- Căng thẳng khi thấy những thứ không có trật tự 

- Suy nghĩ về việc hét lên những lời tục tĩu hoặc hành động không phù hợp ở nơi công cộng

- Tránh các tình huống có thể gây ra ám ảnh, chẳng hạn như bắt tay

OCD ám ảnh là những suy nghĩ hoặc hình ảnh lặp đi lặp lại dù không mong muốn. (Ảnh minh họa)

Các triệu chứng cưỡng chế

OCD cưỡng chế là những hành vi lặp đi lặp lại mà bạn cảm thấy cần phải thực hiện. Những hành vi lặp đi lặp lại hoặc hành vi tinh thần này nhằm giảm bớt lo lắng liên quan đến những ám ảnh của bạn hoặc ngăn chặn điều gì đó tồi tệ xảy ra. Tuy nhiên, thực hiện các hành vi cưỡng chế không mang lại niềm vui và có thể chỉ giúp giảm bớt lo lắng tạm thời.

Bạn có thể tạo ra các quy tắc hoặc nghi thức để tuân theo nhằm giúp kiểm soát sự lo lắng của bạn khi bạn có những suy nghĩ ám ảnh. Những sự ép buộc này là quá mức và thường không liên quan thực tế đến vấn đề mà họ định khắc phục.

Cũng giống như ám ảnh, cưỡng chế có thể bao gồm các hành vi như:

- Giặt và làm sạch

- Kiểm tra

- Đếm

- Sắp xếp 

- Tuân theo một thói quen nghiêm ngặt

Ví dụ về các dấu hiệu và triệu chứng cưỡng bức bao gồm:

- Rửa tay cho đến khi da bạn trở nên thô ráp

- Kiểm tra cửa liên tục để đảm bảo chúng đã được khóa

- Kiểm tra bếp liên tục để đảm bảo bếp đã tắt

- Đếm theo một số mẫu nhất định

- Lặp lại âm thầm một lời cầu nguyện, từ hoặc cụm từ

- Sắp xếp hàng hóa đóng hộp của bạn theo cùng một cách

OCD thường bắt đầu ở tuổi thiếu niên hoặc thanh niên, nhưng nó có thể bắt đầu từ thời thơ ấu. Các triệu chứng thường bắt đầu dần dần và có xu hướng thay đổi mức độ nghiêm trọng trong suốt cuộc đời. Các loại ám ảnh và cưỡng chế bạn trải qua cũng có thể thay đổi theo thời gian.

Các triệu chứng thường trở nên tồi tệ hơn khi bạn bị căng thẳng nhiều hơn. OCD thường được coi là một chứng rối loạn kéo dài suốt đời, có thể có các triệu chứng nhẹ đến trung bình hoặc nghiêm trọng và mất nhiều thời gian đến mức tàn phế.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Có sự khác biệt giữa người theo chủ nghĩa hoàn hảo (một người yêu cầu kết quả hoặc hiệu suất hoàn hảo chẳng hạn) và người mắc chứng OCD. Suy nghĩ OCD không chỉ đơn giản là lo lắng quá mức về các vấn đề thực tế trong cuộc sống của bạn hoặc thích dọn dẹp mọi thứ hoặc sắp xếp theo một cách cụ thể.

Nếu những ám ảnh và cưỡng chế đang ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn, hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.

Các vấn đề do rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể gây ra những vấn đề khác:

- Dành quá nhiều thời gian để tham gia vào các hành vi bắt buộc

- Các vấn đề sức khỏe, chẳng hạn như viêm da tiếp xúc do rửa tay thường xuyên

- Khó khăn khi đi làm, đi học hoặc các hoạt động xã hội

- Khó khăn khi duy trì các mối quan hệ 

- Nói chung chất lượng cuộc sống kém

- Có suy nghĩ và hành vi tự sát

Một kế hoạch điều trị điển hình cho OCD thường sẽ bao gồm cả liệu pháp tâm lý và thuốc. Kết hợp cả hai phương pháp điều trị thường là hiệu quả nhất.

Thuốc

Thuốc chống trầm cảm được kê đơn để giúp giảm bớt các triệu chứng của OCD.

Trị liệu

Liệu pháp trò chuyện với chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể giúp cung cấp cho bạn các công cụ cho phép thay đổi các kiểu suy nghĩ và hành vi.

Không có cách nào chắc chắn để ngăn ngừa rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Tuy nhiên, điều trị càng sớm càng tốt có thể giúp ngăn ngừa OCD trở nên tồi tệ hơn và làm gián đoạn các hoạt động cũng như thói quen hàng ngày của bạn.