Rối loạn mặc cảm ngoại hình - Nguyên nhân và triệu chứng

Rối loạn mặc cảm ngoại hình là một rối loạn sức khỏe tâm thần, trong đó bạn không thể ngừng suy nghĩ về một hoặc nhiều khiếm khuyết trên ngoại hình của mình - một khuyết điểm có vẻ nhỏ hoặc không thể nhìn thấy bởi người khác. Nhưng bạn có thể cảm thấy xấu hổ và lo lắng đến mức có thể tránh gặp người khác.

Khi mắc chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình, bạn tập trung quá mức vào ngoại hình và hình ảnh cơ thể của mình, liên tục soi gương, chải chuốt hoặc tìm kiếm sự trấn an, đôi khi trong nhiều giờ mỗi ngày. Việc nhìn nhận những khuyết điểm nhận thức và những hành vi lặp đi lặp lại khiến bạn đau khổ và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động trong cuộc sống hàng ngày của bạn.

Bạn có thể tìm đến nhiều phương pháp thẩm mỹ để cố gắng "sửa chữa" khuyết điểm mà mình nhận thấy. Sau đó, bạn có thể cảm thấy hài lòng tạm thời hoặc giảm bớt sự lo lắng, nhưng thường thì sự lo lắng quay trở lại và bạn có thể tiếp tục tìm kiếm các cách khác để sửa chữa khuyết điểm của mình.

Rối loạn mặc cảm ngoại hình là khi bạn không thể ngừng suy nghĩ về một hoặc nhiều khiếm khuyết trên ngoại hình của mình dù rất nhỏ hoặc không có. (Ảnh minh họa)

Người ta không biết cụ thể điều gì gây ra chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình. Giống như nhiều tình trạng sức khỏe tâm thần khác, rối loạn mặc cảm ngoại hình có thể là kết quả của sự kết hợp của nhiều vấn đề, chẳng hạn như tiền sử gia đình mắc chứng rối loạn, những bất thường trong não và những đánh giá hoặc trải nghiệm tiêu cực về cơ thể hoặc hình ảnh bản thân của bạn.

Các yếu tố rủi ro

Rối loạn mặc cảm ngoại hình thường bắt đầu từ những năm đầu thanh thiếu niên và nó ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Một số yếu tố dường như làm tăng nguy cơ phát triển hoặc gây ra chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình, bao gồm:

- Có họ hàng cùng huyết thống mắc chứng rối loạn chuyển hóa cơ thể hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế

- Trải nghiệm cuộc sống tiêu cực, chẳng hạn như bị trêu chọc, bỏ rơi hoặc lạm dụng thời thơ ấu

- Một số đặc điểm tính cách, chẳng hạn như chủ nghĩa hoàn hảo

- Áp lực xã hội hoặc kỳ vọng về vẻ đẹp

- Có một tình trạng sức khỏe tâm thần khác, chẳng hạn như lo lắng hoặc trầm cảm

Các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn mặc cảm ngoại hình bao gồm:

- Cực kỳ bận tâm về một khuyết điểm ngoại hình mà người khác không thể nhìn thấy hoặc có vẻ nhỏ trên cơ thể mình.

- Có niềm tin mãnh liệt rằng bạn có khiếm khuyết về ngoại hình khiến bạn xấu xí hoặc dị dạng

- Tin rằng người khác chú ý đặc biệt đến ngoại hình của bạn theo cách tiêu cực hoặc chế nhạo bạn

- Thực hiện các hành vi nhằm mục đích sửa chữa hoặc che giấu khuyết điểm mà khó có thể kiểm soát, chẳng hạn như thường xuyên soi gương, chải chuốt hoặc thẩm mỹ

- Cố gắng che đi những khuyết điểm có thể nhận thấy bằng cách tạo kiểu tóc, trang điểm hoặc quần áo

- Không ngừng so sánh ngoại hình của bạn với những người khác

- Thường xuyên tìm kiếm sự yên tâm về ngoại hình của bạn từ những người khác

- Có xu hướng cầu toàn

- Tìm kiếm các thủ tục thẩm mỹ mà không hài lòng

- Tránh các tình huống xã hội

Người bị rối loạn mặc cảm ngoại hình có xu hướng muốn phẫu thuật thẩm mỹ nhiều lần để chỉnh sửa khuyết điểm mà họ cho là có ở bản thân. (Ảnh minh họa)

Mối bận tâm về ngoại hình của bạn và những suy nghĩ thái quá và những hành vi lặp đi lặp lại có thể không mong muốn, khó kiểm soát và tốn thời gian đến mức chúng có thể gây ra những rắc rối hoặc đau khổ lớn trong cuộc sống xã hội, công việc, trường học hoặc các lĩnh vực hoạt động khác của bạn.

Bạn có thể tập trung quá mức vào một hoặc nhiều bộ phận trên cơ thể. Các đặc điểm phổ biến nhất mà mọi người có xu hướng khắc phục bao gồm:

- Khuôn mặt, chẳng hạn như mũi, nước da, nếp nhăn, mụn trứng cá và các khuyết điểm khác

- Tóc, chẳng hạn như mỏng và hói đầu

- Kích thước vú

- Kích thước cơ bắp

- Cơ quan sinh dục

Mối bận tâm về việc cơ thể bạn quá nhỏ hoặc không đủ cơ bắp (rối loạn cơ bắp) hầu như chỉ xảy ra ở nam giới.

Các biến chứng có thể do hoặc liên quan đến rối loạn mặc cảm ngoại hình bao gồm, ví dụ:

- Trầm cảm nặng hoặc các rối loạn tâm trạng khác

- Suy nghĩ hoặc có hành vi tự sát

- Rối loạn lo âu, bao gồm rối loạn lo âu xã hội (ám ảnh xã hội)

- Chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế

- Rối loạn ăn uống

- Lạm dụng

- Các vấn đề sức khỏe do các hành vi cố chỉnh sửa khuyết điểm

- Đau đớn về thể chất hoặc nguy cơ biến dạng do can thiệp phẫu thuật lặp đi lặp lại

Điều trị chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình thường bao gồm sự kết hợp của liệu pháp hành vi nhận thức và thuốc.

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)

CBT có thể giúp bạn kiểm soát các triệu chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình của mình bằng cách thay đổi cách bạn suy nghĩ và hành vi.

Nó giúp bạn tìm hiểu những gì gây ra các triệu chứng của bạn và dạy bạn những cách khác nhau để suy nghĩ và đối phó với thói quen của bạn.

Bạn và nhà trị liệu sẽ thống nhất về các mục tiêu cho liệu pháp và làm việc cùng nhau để cố gắng đạt được chúng.

CBT để điều trị rối loạn mặc cảm ngoại hình thường sẽ bao gồm một kỹ thuật được gọi là phòng ngừa phơi nhiễm và ứng phó (ERP).

Điều này liên quan đến việc dần dần phải đối mặt với những tình huống mà bình thường sẽ khiến bạn suy nghĩ ám ảnh về ngoại hình của mình và cảm thấy lo lắng.

Bác sĩ trị liệu sẽ giúp bạn tìm ra những cách khác để đối phó với cảm xúc của mình trong những tình huống này để theo thời gian, bạn có thể đối phó với chúng mà không cảm thấy tự ái hay sợ hãi.

Bạn cũng có thể được cung cấp một số thông tin tự lực để đọc ở nhà và CBT của bạn có thể liên quan đến làm việc nhóm, tùy thuộc vào các triệu chứng của bạn.

CBT cho trẻ em và thanh niên thường cũng sẽ có sự tham gia của các thành viên trong gia đình hoặc người chăm sóc của họ.

Có nhiều phương pháp để điều trị chứng bệnh này như biện pháp tâm lý, thuốc,... (Ảnh minh họa)

Thuốc men

Mặc dù không có loại thuốc nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt đặc biệt để điều trị chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình, nhưng các loại thuốc được sử dụng để điều trị các tình trạng sức khỏe tâm thần khác - chẳng hạn như trầm cảm và rối loạn ám ảnh cưỡng chế - có thể hiệu quả.

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Vì rối loạn chuyển hóa cơ thể được cho là một phần do các vấn đề liên quan đến hóa chất serotonin trong não gây ra, nên các thuốc SSRI có thể được kê đơn. SSRI có vẻ hiệu quả hơn đối với chứng rối loạn chuyển hóa cơ thể so với các loại thuốc chống trầm cảm khác và có thể giúp kiểm soát những suy nghĩ tiêu cực và hành vi lặp đi lặp lại của bạn.

Các loại thuốc khác. Trong một số trường hợp, bạn có thể có lợi khi dùng các loại thuốc khác ngoài SSRI, tùy thuộc vào các triệu chứng của bạn.

Nhập viện

Trong một số trường hợp, các triệu chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình của bạn có thể nghiêm trọng đến mức bạn phải nhập viện tâm thần. Điều này thường chỉ được khuyến nghị khi bạn không thể hoàn thành các trách nhiệm hàng ngày hoặc khi bạn có nguy cơ gây hại cho bản thân ngay lập tức.

Không có cách nào được biết đến để ngăn ngừa chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình. Tuy nhiên, vì chứng bệnh này thường bắt đầu ở lứa tuổi thanh thiếu niên nên việc xác định sớm chứng rối loạn và bắt đầu điều trị có thể mang lại một số lợi ích.

Điều trị duy trì lâu dài cũng có thể giúp ngăn ngừa tái phát các triệu chứng rối loạn chuyển hóa cơ thể.