Năm nay cá chép cúng ông Công ông Táo tại các ao nuôi giảm 20% so với các năm trước, thế nhưng người dân vẫn phấn khởi vì lý do vô cùng đặc biệt khi gắn với tâm linh và văn hóa của làng quê trung du Phú Thọ.
Sáng sớm trời còn mờ sương, các chủ ao tại làng Thủy Trầm, xã Tuy Lộc (Cẩm Khê, Phú Thọ) đã tấp nập chuẩn bị dụng cụ như lưới, thùng, chậu, bình tạo khí để sẵn sàng cho mùa thu hoạch cá chép đỏ cúng ông Công ông Táo năm 2023. Dù thời tiết lạnh giá, kèm theo mua phùn nhưng nhiều chủ ao vẫn đằm mình dưới bùn sâu để thu hoạch cá chép, phục vụ người dân trong dịp cúng ông Công ông Táo.
Để có thể kéo vớt cá, trước đó người dân phải tháo nước cạn để cá tập trung về một khu vực nhất định.
Ông Nguyễn Hữu Luận (khu 3, xã Tuy Lộc) cho biết, để sẵn sàng thu hoạch cá chép đỏ, trước đó gia đình ông phải tháo nước từ 1 đến 2 ngày. Không chỉ có vậy, hàng đêm gia đình ông phải cắt cử người trông cá vì ao ở gần đường, chỉ cần mất cảnh giác là công sức cả năm đổ sông, đổ biển.
Theo ông Luận, quê ông có làng nghề nuôi cá chép đỏ, nhưng mỗi năm chỉ nuôi một vụ và chỉ thu hoạch vào dịp 23 tháng Chạp hàng năm. “Ngoài việc làm kinh tế gia đình, nuôi cá chép đỏ còn là một nét văn hóa từ bao đời nay ở làng quê tôi. Vinh dự hơn nữa, làng tôi đã được công nhận là làng nghề truyền thống nuôi cá chép đỏ từ năm 2011”, ông Luận tự hào chia sẻ.
Gia đình ông Luận dự tính vụ cá năm nay sẽ thu khoảng 1 tấn cá chép đỏ bán ra thị trường.
Với những hộ nuôi cá chép đỏ truyền thống tại đây, từ việc lai tạo giống, đến chăm sóc và cả khi thu hoạch trải qua nhiều công đoạn và rất công phu. Ông Luận cho rằng, để làm nên thương hiệu cá chép đỏ Thủy Trầm, làng nghề nói chung và mỗi hộ dân nói riêng phải có những bí kíp riêng.
“Cá chép đỏ chỉ nuôi trong khoảng 5 đến 6 tháng nhưng trước đó việc chăm sóc cá bố mẹ phải rất cầu kỳ. Từ khâu chăm sóc, đến khâu đẻ trứng phải canh đúng vào thời gian dự kiến, có như vậy đến dịp ông Công ông Táo cá chép đỏ bán ra thị trường mới được chuẩn nhất”, ông Luận nói.
Với cá chép con sau khi đưa vào ao lớn, việc chăm sóc cũng rất công phu. Ở nhiều nơi các chủ ao sẽ nuôi bằng cám công nghiệp, nhưng ở làng nghề Thủy Trầm thức ăn cho cá phải do chính tay mình làm ra, đó là các loại cám ngô, cám gạo, có như vậy cá mới khỏe và chống chọi được với mọi điều kiện thời tiết.
Quy trình nuôi và thu hoạch cá phải trải qua nhiều công đoạn, quy chuẩn, có như vậy cá mới thích nghi và sống khỏe khi đến tay người làm lễ cúng.
Cho đến khâu thu hoạch, các chủ ao phải tháo nước từ từ để cá thích ứng dần với điều kiện, sau đó vớt trước ngày 23 tháng Chạp khoảng 3 đến 4 ngày. “Cá vớt lên sẽ được nhốt trong các bùng hoặc các lố nước lớn chứ chưa bán ngay cho thương lái. Bởi khi đó cá mới thay đổi môi trường, nếu vớt bán ngay, vận chuyển xa cá sẽ sốc và chết, ảnh hưởng đến uy tín của làng nghề”, ông Luận cho hay.
Cũng chính vì lý do đó, sau khi vớt cá dưới ao lên, dù rất nhiều thương lái đứng đợi sẵn trên bờ nhưng ông Luận chưa bán ngay, chỉ khuyên mọi người nên xem mẫu cá hoặc đặt hàng, còn việc bắt cá nên để 1-2 hôm nữa.
Theo đánh giá của những hộ nuôi cá chép đỏ, năm nay cá rất đều và đẹp mã nhưng giá thành lại thấp hơn mọi năm. Nếu như mọi năm, cân cá tại ao giá rẻ nhất cũng 100.000 đồng/kg, thậm chí là hơn nhưng năm nay cá đẹp cũng chỉ đến 80.000 đồng/kg.
Cá chép đỏ năm nay được đánh giá là đều và đẹp mã nhưng giá lại giảm hơn so với mọi năm.
“Dù giá rẻ nhưng chúng tôi vẫn có lãi hơn so với trồng lúa. Tổng lượng cá chép đỏ ao tôi thu hoạch được khoảng gần 1 tấn, như vậy cũng được khoảng 80 triệu đồng. Trừ chi phí vẫn lãi được gần một nửa. Trong khi nếu cấy lúa trên cùng diện tích không thể có thu nhập như vậy”, ông Luận chia sẻ.
Người đàn ông này cho biết, năm nay do kinh tế đi xuống nên giá rẻ hơn mọi năm cũng là điều dễ hiểu. Điều ông cảm thấy hạnh phúc nhất khi làm nghề này đó là phục vụ nhu cầu tâm linh của mọi người, làm giàu thêm tín ngưỡng của làng quê.
Việc chuyển đổi kinh tế từ trồng lúa sang nuôi cá chép đỏ đã nâng cao được thu nhập của người dân rất nhiều.
Theo chia sẻ của lãnh đạo chính quyền địa phương, nuôi cá chép đỏ ở làng Thủy Trầm là nét văn hóa gắn liền với phát triển kinh tế, làm giàu cho gia đình. Biết thị trường ngày càng có nhu cầu lớn về loại cá này vào dịp tháng Chạp nên nhiều hộ dân đã đầu tư thực sự và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Việc nuôi cá chép được bắt đầu từ tháng 6-7 âm lịch và chăm sóc đến tận tháng Chạp.
Nhờ mô hình nuôi cá chép đỏ, các hộ dân ở Thủy Trầm có thu nhập từ 70 - 100 triệu đồng tùy theo quy mô nuôi lớn hay nhỏ. Được biết, ngoài phục vụ nhân dân trong tỉnh, cá chép đỏ ở Thủy Trầm còn được vận chuyển tới Hà Nội và các tỉnh lân cận.
