Chỉ cần nghe hương thơm hấp dẫn, béo ngậy tỏa ra từ chén thịt kho tàu đặt cùng với chén cơm trắng nóng bốc hơi nghi ngút là thấy Tết kề bên.
“Số cô không giàu thì nghèo
Ngày 30 Tết thịt treo trong nhà”
Đây vốn dĩ chỉ là câu ca dao châm biếm sự mê tín của người xưa, nhưng ở một khía cạnh nào đó, đây cũng chính là một văn hóa của người Việt Nam khi Tết đến xuân về. Tết là trong nhà chuẩn bị thịt lợn để chế biến ra vô vàn món ngon. Nếu người miền Bắc sử dụng thịt lợn để xào bóng, để gói bánh chưng, để làm giò thủ thì trong Nam, người dân chỉ có một món mà ai nghe tên cũng thấy Tết về: thịt kho tàu.
Thịt kho tàu mang ý nghĩa ấm áp, đoàn viên và may mắn.
Thịt kho tàu mang trong mình cái ngậy thơm của thịt mỡ, sự mềm mại của phần nạc kho như, bì trong vừa đủ lửa.
Người dân miền Nam thường hài hước cho rằng thịt kho tàu cũng như hương vị của cuộc đời, phải đủ cay (của ớt), đắng (của nước hàng), mặn mà (của nước mắm), ngọt ngào (của đường phèn), trải qua vất vả, tôi luyện thì mới trở thành ngon ngọt.
Chẳng thế mà ở miền Nam nhà ai cũng chuẩn bị một nồi thịt kho tàu để đón Tết.
Khi người Pháp có mặt ở Việt Nam, món ăn họ cảm thấy bất ngờ nhất chính là thịt kho tàu. Thịt kho tàu Việt Nam thoát hoàn toàn khỏi công thức chuẩn mang quá nhiều đường của dân Quảng Đông (Trung Quốc). Ở Việt Nam, đặc biệt là Bắc Việt, thịt kho tàu là thứ để chứng minh một gia đình thuộc tầng lớp thượng lưu trong xã hội đói kém thủa ấy.
Miếng thịt kho vàng óng béo ngậy, mềm nhừ mà không nát, trứng vịt thấm đẫm gia vị.
Chính người Pháp cũng là người biến thể cách ăn thịt kho tàu của người dân Việt Nam. Nếu trước đó, thịt kho tàu chỉ được ăn cùng cơm trắng thì chính bánh mỳ của người Pháp mang đến Việt Nam là một lựa chọn khác cho món thịt kho tàu.
Với lớp mỡ ngậy và nhiều đường, thịt kho tàu thường được ăn kèm với dưa giá, dưa muối chua hoặc củ kiệu.
Thịt kho tàu là món ăn hiếm hoi xuất hiện trong cả thực đơn hàng ngày lẫn mâm cỗ Tết. Với thịt, trứng, vị đậm đà, màu sắc bắt mát, món ăn này mang đến sự ấm cúng, sum vầy. Sự hoà hợp các nguyên liệu thể hiện tình cảm gia đình hòa thuận, yên vui. Hương vị và ý nghĩa đã khiến thịt kho tàu trở nên quen thuộc và trường tồn cùng Tết Việt.
