Buồng trứng đa nang (PCOS) là một tình trạng ảnh hưởng đến lượng hooc môn của phụ nữ. Phụ nữ nếu mắc phải hội chứng này sẽ sản sinh ra lượng hooc môn nam cao hơn bình thường, từ đó gây ra mất cân bằng hooc môn, làm cho người bệnh không có giai đoạn kinh nguyệt và khó có thai hơn.
Tổng quan về bệnh
Buồng trứng đa nang là một vấn đề xảy ra với hooc môn phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (từ 15 đến 44 tuổi). Có 2,2% đến 26,7% phụ nữ trong nhóm tuổi này mắc bệnh buồng trứng đa nang.
Nhiều phụ nữ mắc bệnh buồng trứng đa nang mà hoàn toàn không hay biết. Trong một nghiên cứu vào năm 2015, có đến 70% phụ nữ bị bệnh mà không được chẩn đoán.
Buồng trứng đa nang ảnh hưởng bằng cách các cơ quan sinh sản tạo ra estrogen và hooc môn progesterone có tác dụng điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. Buồng trứng cũng tạo ra một lượng hooc môn nam giới nhỏ gọi là androgens.
Buồng trứng đa nang được coi là một "hội chứng", hoặc là một nhóm các triệu chứng ảnh hưởng đến buồng trứng và sự rụng trứng.
Triệu chứng thường gặp
Kinh nguyệt không đều
Sự thiếu hụt rụng trứng sẽ khiến cho kinh nguyệt không đều hay thậm chí không có. Một số phụ nữ mắc buồng trứng đa nang có ít hơn 8 lần hành kinh/năm.
Chảy nhiều máu
Màng tử cung sẽ có thời gian dài hơn để phát triển, do đó giai đoạn hành kinh chảy nhiều máu nhiều hơn.
Lông phát triển
Hơn 70% phụ nữ mắc buồng trứng đa nang phát triển lông trên mặt và cơ thể - bao gồm lưng, bụng và ngực.
Mụn trứng cá
Hooc môn nam sẽ khiến da tiết nhiều dầu hơn, gây nổi mụn ở các khu vực như mặt, ngực và lưng.
Tăng cân
Gần 80% phụ nữ mắc buồng trứng đa nang đều bị thừa cân, béo phì.
Hói
Tóc ở trên đầu cũng có thể mỏng đi và rụng dần, gây ra hói.
Da tối màu
Da bắt đầu xạm dần đi ở những khu vực có nếp nhăn như cổ, háng và dưới ngực.
Nhức đầu
Thay đổi hooc môn có thể gây nhức đầu ở một số phụ nữ
Nguyên nhân
Hiện nay các chuyên gia vẫn không biết chính xác nguyên nhân gây ra buồng trứng đa nang. Tuy nhiên, họ tin rằng các hooc môn nam giới sẽ ngăn buồng trứng sản sinh ra hooc môn và trứng một cách bình thường. Những tác nhân dưới đây đều liên quan đến việc sản xuất androgen dư thừa.
Gen
Các nghiên cứu cho thấy buồng trứng đa nang có thể di truyền qua nhiều thế hệ. Không chỉ một mà nhiều gen đều có thể gây ra căn bệnh này.
Kháng insulin
Có tới 70% phụ nữ mắc buồng trứng đa nang bị kháng insulin, có nghĩa là các tế bào của họ không thể sử dụng insulin đúng cách.
Insulin là một hooc môn tuyến tụy sản sinh ra, giúp cơ thể hấp thụ đường từ thức ăn để chuyển hóa thành năng lượng.
Khi tế bào không sử dụng insulin đúng cách, nhu cầu insulin của cơ thể sẽ tăng lên. Khi ấy tụy sẽ tạo ra nhiều insulin hơn để bù lại. Nhưng insulin sẽ kích thích buồng trứng và tạo ra nhiều hooc môn nam hơn.
Bệnh béo phì là nguyên nhân chính gây ra sự kháng insulin. Cả chứng béo phì và kháng insulin đều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
Buồng trứng đa nang gây ảnh hưởng gì?
Vô sinh
Để có thể thụ thai thì bạn phải rụng trứng. Phụ nữ không rụng trứng thường xuyên sẽ không giải phóng nhiều trứng để thụ tinh. Buồng trứng đa nang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh ở phụ nữ.
Hội chứng chuyển hóa
Có tới 80% phụ nữ bị buồng trứng đa nang thừa cân hoặc béo phì. Cả chứng buồng trứng đa nang và béo phì đều làm tăng nguy cơ bị huyết áp cao, hàm lượng cholesterol quá thấp hoặc quá cao. Cùng với nhau, các yếu tố này được gọi là hội chứng chuyển hóa, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường, thậm chí là đột quỵ.
Chứng ngưng thở khi ngủ
Tình trạng này gây ra nhiều lần ngưng thở khi ngủ, gây gián đoạn giấc ngủ. Chứng bệnh này thường xảy ra ở những phụ nữ thừa cân, đặc biệt là khi họ mắc buồng trứng đa nang. Nguy cơ ngưng thở khi ngủ ở phụ nữ béo phì mắc buồng trứng đa nang cao gấp 5 đến 10 lần so với người thường.
Ung thư nội mạc tử cung
Trong quá trình rụng trứng, lớp lót tử cung sẽ rụng. Nếu bạn không rụng trứng định kì, lớp lót có thể ngày càng dày lên, làm tăng nguy cơ ung thư nội mạc tử cung.
Căng thẳng
Việc thay đổi hooc môn có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của người bệnh, vậy nên nhiều người mắc buồng trứng đa nang hay cảm thấy lo lắng, phiền muộn, hoặc trầm cảm.
Cách điều trị buồng trứng đa nang
Hiện chỉ có thể ngăn chặn các triệu chứng, chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm.
Kiểm soát sinh đẻ
Sử dụng estrogen và progestin mỗi ngày có thể khôi phục lại sự cân bằng hooc môn bình thường, điều hòa sự rụng trứng, giảm các triệu chứng như lông mọc quá mức, chống lại ung thư nội mạc tử cung,…
Dùng thuốc Metformin
Metformin (Glucophage, Fortamet) là một loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2. Nó cũng có thể xử lý buồng trứng đa nang bằng cách cải thiện mức insulin.
Một nghiên cứu cho thấy dùng Metformin khi thay đổi chế độ ăn kiêng và tập thể dục giúp hỗ trợ giảm cân, làm giảm lượng đường trong máu và phục hồi chu kỳ kinh nguyệt bình thường tốt hơn so với thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục một mình.
Thuốc Clomiphene
Clomiphene (Clomid) là một loại thuốc thụ thai có thể giúp phụ nữ bị buồng trứng đa nang mang thai. Tuy nhiên, nó làm tăng nguy cơ sinh đôi và nhiều trường hợp sinh khác.
Thuốc tẩy lông
Một vài phương pháp điều trị có thể giúp loại bỏ những sợi lông không mong muốn hoặc ngăn chặn lông phát triển. Kem Eflornithine (Vaniqa) là một loại thuốc theo toa làm chậm sự phát triển của lông. Triệt lông bằng laser và điện giải có thể giúp loại bỏ lông không cần thiết trên mặt và toàn thân.
Phẫu thuật
Phẫu thuật có thể là một lựa chọn để cải thiện khả năng sinh sản nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Phẫu thuật buồng trứng là một thủ thuật tạo ra các lỗ nhỏ trong buồng trứng bằng một cây kim nóng hoặc laser nóng, giúp phục hồi sự rụng trứng bình thường.
Chế độ ăn kiêng và lối sống để điều trị buồng trứng đa nang
Điều trị buồng trứng đa nang thường bắt đầu với những thay đổi cơ bản của lối sống, như chế độ ăn uống và tập thể dục.
Chỉ cần mất từ 5-10% trọng lượng cơ thể, bạn đã có thể điều chỉnh chu kì kinh nguyệt và cải thiện các triệu chứng của căn bệnh này. Giảm cân cũng giúp cân bằng lượng cholesterol, hạ insulin và giảm các nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường. Một vài nghiên cứu cho thấy, 30 phút tập thể dục với cường độ vừa phải ít nhất ba ngày mỗi tuần có thể giúp phụ nữ mắc buồng trứng đa nang giảm cân.
Tập thể dục sẽ phát huy hết tác dụng khi kết hợp với chế độ ăn hợp lí. Các nghiên cứu so sánh khẩu phần ăn cho thấy, chế độ ăn ít carbohydrate có hiệu quả cho việc giảm cân và giảm mức insulin cho người mắc bệnh buồng trứng đa nang. Chế độ ăn kiêng glycemic thấp đến từ các loại trái cây, rau quả và ngũ cốc nguyên hạt sẽ giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt tốt hơn so với chế độ ăn kiêng dành cho người béo.
