Mọc hoang đầy ở các khu vườn và ven đường, nhưng không ngờ loại rau dại này lại có nhiều công dụng đến thế.
Nếu đã từng bất ngờ vì biết giá bán của một khay quả tầm bóp tại Nhật Bản - loại quả hoang dại ở Việt Nam là 700.000 đồng/kg, thì chắc chắn khi biết rằng một loại rau dại nữa mà người Việt đang "lãng quên" được người dân ở rất nhiều nước săn lùng, thì nhiều người sẽ còn ngạc nhiên hơn.
Tên gọi của thứ rau dại ấy chính là cây sam, loại rau dân dã đồng quê được mệnh danh là "nông dân" vì rất dễ sống, mọc đầy ở trong vườn, ven đường, bờ ruộng và cả những nơi khô cằn nhất. Đây là một loại cây mọng nước, thân bò sát mặt đất với màu hơi hồng đỏ, trơn nhẵn với các lá mọc đối thành cụm tại các đốt hay đầu ngọn, hoa sam màu vàng hoặc đỏ rất đẹp.
Rau sam có vị đặc trưng, thanh và hơi chua. Dù được gọi là rau, nhưng ở Việt Nam, người ta thường chỉ coi cây sam như là cây dại và chỉ dùng như một loại rau ăn lá rất hạn chế, thậm chí ở nhiều nơi còn dùng làm thức ăn cho bò. Có lẽ sẽ ít ai biết rằng, ở nhiều nước trên thế giới, người ta đang "săn lùng" loại rau nhỏ bé này bởi những công dụng kỳ diệu đến không ngờ.
Người Trung Hoa xưa gọi rau sam là "rau trường thọ". Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ và Úc, trong rau sam có chứa nhiều axít béo omega-3 hơn các loại rau ăn lá khác. Nó là một trong số rất ít các loài cây có chứa EPA omega-3 chuỗi dài, có tác dụng rất tốt trong việc ngăn ngừa bệnh tim mạch và tăng cường sức miễn dịch của cơ thể. Đây cũng là loại rau chứa nhiều loại vitamin (chủ yếu là vitamin A, C và một số vitamin B cùng các carotenoit), cũng như các chất khoáng dinh dưỡng như magiê, canxi, kali và sắt.
Rau sam còn có hai loại betalain ancaloit, là các betacyanin màu đỏ (trong thân cây màu hồng/đỏ) và các betaxanthin màu vàng (trong các hoa và những phần màu vàng của lá). Cả hai loại ancaloit này đều là các chất chống ôxi hóa tiềm năng và người ta cũng phát hiện ra các tính chất chống đột biến gen trong các nghiên cứu ở phòng thí nghiệm.
Rau sam tuy nhỏ bé nhưng lại có những công dụng kỳ diệu đến không ngờ.
Thêm vào đó, rau sam còn là loại rau thanh đạm, thải độc lý tưởng bởi nó không có cholesterol, không có chất béo, 100g rau sam có khoảng 93g nước và các chất hoạt hóa thần kinh như DOPA, dopamin nên có ích cho trí nhớ và có khả năng thải trừ bisphenol A, một chất độc, nên giúp cơ thể thanh lọc hiệu quả.
Chính vì những thành phần bổ dưỡng trên, mà rau sam được coi là một loại thảo dược quý chữa nhiều bệnh như chữa mụn nhọt lở loét, đau răng, chữa trị mẩn ngứa ngoài da, viêm nhiễm đường tiết niệu, các chứng lỵ, giun sán đường ruột, đầy bụng, trướng bụng...
Ở nhiều nước châu Âu, rau sam được dùng trong các món ăn khá phổ biến, người Hà Lan dùng rau sam làm dưa chua, người Pháp cũng rất thích rau sam và chế biến thành nhiều món ăn đặc biệt, hoặc ở Mỹ, có món rau sam trộn dầu giấm...
Đối với người Việt, ở những nơi làng quê, ngày nắng nóng mà bữa cơm gia đình có món canh rau sam nấu cá rô đồng thì ngon "hết sảy". Còn có nhiều cách khác chế biến món ăn từ rau sam. Đơn giản nhất là rau sam luộc chấm mắm dằm ớt tỏi, hoặc chấm nước cá đồng (cá rô, cá diếc...) kho gừng nghệ cũng rất mặn mà. Ngoài ra, còn có gỏi rau sam, rau sam xào tòi, rau sam nấu tôm,... đều rất thanh và ngon.
Để trồng rau sam, tốt nhất nên chọn những vùng đất ẩm, không cần nhiều ánh nắng trực tiếp rọi vào, thậm chí có thể trồng dưới tán cây to bởi cây ưa ẩm thấp. Nếu trồng trên sân thượng, nên chọn vị trí đặt chậu ở nơi có nhiều bóng râm.
Cây rau sam có sức sống mãnh liệt nên thích ứng với nhiều loại đất trồng, nhưng tốt nhất là đất giữ ẩm tốt và nhiều dinh dưỡng. Khi làm đất, cần bón lót thêm phân hữu cơ, phân trùn quế để có thêm dinh dưỡng.
Sau khi gieo hạt, nhớ giữ ẩm thường xuyên để hạt nảy mầm. Cây rau sam có sức sống mãnh liệt nên không cần tốn nhiều công chăm sóc. Bạn chỉ cần tưới nước, đảm bảo đủ độ ẩm cho cây và bón thêm ít phân trùn quế hoặc phân hữu cơ thời kì rau phát triền mạnh để nhanh cho thu hoạch.
Đọc đến đây, chắc hẳn những ai đã từng ăn món rau hoang dại này sẽ nhớ lại ngay vị chua thanh của nó, còn ai chưa ăn, sẽ háo hức mong một lần thưởng thức món rau dại có công dụng kỳ diệu này. Còn bạn, bạn đã bao giờ thử món rau dại này chưa?
