Các ước tính cho thấy trong 10 năm tới, tự động hóa IT và trí tuệ nhân tạo AI có thể làm mất đi khoảng 800 triệu đến 2 tỷ việc làm.
Chúng ta đang sống trong thời kỳ AI (trí tuệ nhân tạo) tiến hóa nhanh hơn con người tưởng tượng. Những chương trình máy tính phức tạp này được cho là có sức mạnh và tiềm năng vô tận. Nhiều ngành công nghiệp vốn thuần sử dụng lao động con người nay đã bắt đầu tận dụng sức mạnh của công nghệ để cách mạng hóa trải nghiệm làm việc. Chính vì vậy, các tập đoàn đa quốc gia ngày càng cân nhắc chuyện sử dụng tự động hóa, AI, điện toán lượng tử, blockchain… can thiệp sâu vào việc sử dụng lao động và ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế toàn cầu.
Theo các dự đoán, 4 năm tới, con người và máy móc sẽ chia sẻ một nửa công việc với nhau. Các ngành nghề mới kết hợp giữa công nghệ và kỹ năng của con người sẽ phát triển như khám chữa bệnh từ xa, công nghệ giáo dục (edtech), các công việc liên quan đến IT. AI dần có mặt trong hầu hết các nhóm ngành nghề và sẽ thay thế hơn 800 triệu lao động trên toàn thế giới ở những lĩnh vực sau.
1. Thu ngân, tiếp thị sản phẩm tại siêu thị
Với sự phát triển không ngừng của các tập đoàn bán lẻ đa quốc gia, thu ngân và tiếp thị sản phẩm tại các siêu thị, cửa hàng… vẫn là lựa chọn tốt cho những người lao động không có bằng cấp, hoặc các học sinh, sinh viên tìm kiếm việc làm thêm vào kỳ nghỉ. Dù công việc này không có mức lương khủng nhưng với số lượng nhân viên của các tập đoàn đa quốc gia ngành bán lẻ, khoản lương để chi trả cho nhóm ngành này là vô cùng lớn.
Thu ngân bị thay thế bởi công nghệ tự động và hệ thống mua sắm online.
Thế nhưng, sự gia tăng của các loại ví điện tử, phương thức thanh toán trực tuyến như hiện nay sẽ trở thành mối đe dọa việc làm cho nhiều nhân lực ngành thu ngân bán lẻ và tiếp thị sản phẩm. Đồng thời, mua sắm trực tuyến phát triển nhanh chóng sẽ kéo theo hàng triệu người sẽ mất đi kế sinh nhai.
Hiện tại, chuỗi các cửa hàng lớn, từ Kroger đến McDonald's đã thay thế tất cả nhân viên của họ bằng các quầy thanh toán tự động. Thậm chí, Heck, Amazon và Whole Foods đang loại bỏ chính các ki-ốt bán hàng của mình. Tương lai, dù muốn hay không, chúng ta phải làm quen với việc tự phục vụ tại các siêu thị, cửa hàng… hoặc chuyển đổi sang hình thức mua sắm online thông qua các sàn thương mại điện tử.
2. Tài xế
Trong vài năm trở lại đây, công nghệ hỗ trợ lái xe trở nên phổ biến hơn. Từ việc chỉ xuất hiện trên các mẫu xe hạng sang như Audi, Mercedes-Benz, BMW, Volvo… hiện hệ thống hỗ trợ người lái đã có mặt ở những mẫu xe giá rẻ hơn khiến công nghệ này dễ dàng tiếp cận nhiều đối tượng.
Hệ thống hỗ trợ lái sử dụng camera, radar hay các cảm biến để theo dõi môi trường xung quanh, gửi tín hiệu về bộ điều khiển trung tâm, qua đó đưa ra tự động các xử lý phù hợp. Với công nghệ này, việc lái xe không chỉ trở nên đơn giản hơn với người lái mà còn thay đổi hoàn toàn ngành vận chuyển.
Tài xế bị đe doạ mất việc do sự xuất hiện của công nghệ tự lái.
Dù là taxi truyền thống, tài xế giao bánh pizza, hay những người lái xe tải... đều sẽ bị thay thế bởi công nghệ tự lái khi tất cả các mẫu xe trên đường đều sở hữu công nghệ thông minh. Các xe khi đó sẽ kết nối với nhau, tự động di chuyển, tự động tránh nhau trên đường phố. Dự đoán vào năm 2030, ngành tài xế sẽ bị "xóa sổ" hoàn toàn.
3. Tiếp thị qua điện thoại, telesales
Ngành marketing truyền thống thông qua điện thoại (telesales) vẫn đang rất phổ biến. Ở Mỹ vẫn còn gần 9.000 công ty tiếp thị qua điện thoại, con số nhân sự là vô cùng lớn. Cũng chính vì vậy mà trong những năm gần đây telesales trở thành con chim đầu đàn trong lĩnh vực sales. Bởi bình thường một nhân viên sales để tiếp cận khách hàng phải mất nhiều thời gian, chi phí và công sức đi lại thì nay đối với nhân viên telesales chỉ cần tiếp xúc với khách hàng tiềm năng thông qua điện thoại. Mức lương chi trả cho các nhân lực ngành nghề này cũng tương đối “khủng”, phụ thuộc vào năng lực của họ.
AI dần thay thế nghề telesales.
Thế nhưng, tờ The Guardian dự đoán rằng 99% việc tiếp thị qua điện thoại sẽ được tự động hóa trong thập kỷ tới. Lý do đầu tiên là bởi cơ hội để có thể bán được hàng khi thực hiện một cuộc gọi là quá thấp vì hiện nay đa số mọi người đều đang lướt web để tìm những thứ họ cần. Bên cạnh đó, công nghệ IA có thể giúp người máy học và phát triển việc chăm sóc, tư vấn khách hàng qua điện thoại dựa vào khối lượng data khổng lồ từ hệ thống lưu trữ đám mây. Chính vì vậy mà nghề tiếp thị qua điện thoại có thể hoàn toàn biến mất trong tương lai.
4. Ngân hàng, nhân viên bảo mật ngân hàng
Công nghệ thông tin phát triển khiến ngành ngân hàng có một bước chuyển mình đáng kể. Khá nhiều ngân hàng hiện nay đang chuyển sang hoạt động online, chạy đua “sát nút” trong công cuộc số hóa ngân hàng điện tử. Khách hàng sẽ không cần ra điểm giao dịch để thực hiện việc chuyển khoản, rút tiền hay thậm chí làm lại thẻ ATM, gửi tiết kiệm. Tất cả giao dịch chỉ cần thông qua một chiếc điện thoại thông minh.
Điều đó có nghĩa là 98% nhân viên cho vay sẽ mất việc. Họ ước tính, chỉ riêng tại Hoa Kỳ và Anh, gần 2 triệu lao động trong lĩnh vực ngân hàng sẽ không có việc làm. Công nghệ trí tuệ nhân tạo AI được xem là công cụ đắc lực trong việc bảo mật ngân hàng, chống lại gian lận và tội phạm tài chính, giúp các tổ chức tài chính sẵn sàng với chiến lược quản lý và giảm thiểu rủi ro cao nhất khi hiện các giao dịch ngân hàng.
5. Kế toán, người quản lý sổ sách
Đến năm 2024, dự kiến những công việc của kế toán, thư ký, người quản lý hành chính sổ sách tại các tập đoàn sẽ có tỷ lệ giảm khoảng 8% bởi hầu hết những sổ sách kế toán hay những lịch trình cũng như công việc liên quan đến vị trí thư ký đều có thể được tự động hóa nhờ vào công nghệ nhân tạo AI.
Kế toán, người quản lý sổ sách dần bị thay thế.
Hiện tại, người lao động và doanh nghiệp có thể tự khai báo thuế cũng như làm các loại giấy tờ khác một cách dễ dàng chỉ với một chiếc điện thoại thông minh có kết nối internet. Ở Anh, hầu hết người lao động không cần phải nộp hồ sơ vì máy móc và công nghệ đã tự động thực hiện thay họ.
Nhiều hãng lớn như Microsoft Office, Freshbooks, Quickbooks đều đã cung cấp các phần mềm có thể thực hiện công việc ghi chép sổ sách với mức chi phí khá tốt so với mức lương của một nhân sự đảm nhiệm những công việc tương đương.
6. Đại lý lữ hành
Xu hướng xê dịch, du lịch… vẫn không hề suy giảm về nhu cầu ở tương lai nhưng xu hướng đặt tour sẽ bị công nghệ thay đổi. Trước đây, du khách thường tìm đến các đại lý lữ hành để được hỗ trợ, tư vấn đặt vé, chọn địa điểm du lịch. Với sự bùng nổ của Internet như hiện nay, du khách có thể dễ dàng mua vé, đặt khách sạn qua các trang web hoặc các app. Điển hình nhất là các ông lớn như Traveloka hay AirbnB tích cực chạy đua trong công cuộc phục vụ du khách có nhu cầu đi du lịch.
Vì thế, cơ hội việc làm của các nhân viên tại đại lý lữ hành đang bị "đe dọa" nghiêm trọng vì không có khả năng cạnh tranh với các đại lý du lịch trực tuyến và các công ty cho thuê phòng như Airbnb. Vào năm 2017, một báo cáo của Local Data Company (LDC) cho biết chỉ riêng ở Anh đã có khoảng 700 đại lý du lịch truyền thống đã đóng cửa.
7. Đầu bếp làm đồ ăn nhanh, dịch vụ nhà hàng
Chế biến đồ ăn nhanh với một chuỗi máy móc tự động hoá sẽ tiết kiệm chi phí và nhân công cho các thương hiệu. Việc sử dụng robot thay thế cho các nhân viên phục vụ cũng giúp ngành công nghiệp F&B cắt giảm được phần lớn chi phí nhân công làm đầu bếp và dịch vụ nhà hàng, đồng nghĩa với việc 81% người lao động trong lĩnh vực này bị mất việc.
Tự động hoá đang dần thay thế đầu bếp, phục vụ.
Hiện nay, một thương hiệu thức ăn nhanh tại Mỹ đã thử nghiệm máy chế biến hamburger được điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo. Một số nhà hàng đang tìm cách tối ưu hóa trải nghiệm của khách hàng thông qua AI. Các robot có thể giao đồ ăn, hiển thị cho người dùng các món ăn, chương trình khuyến mãi và nội dung có liên quan nhất dựa trên sở thích cá nhân, lịch sử ăn uống, địa điểm, thời tiết, thực đơn và giá cả cụ thể của nhà hàng….
Với những chuỗi tự động hóa và ứng dụng AI, việc chi trả phí cho dàn máy hiện đại với công suất lớn trở thành lựa chọn tối ưu cho nhiều doanh nghiệp hiện nay. Bởi chúng hiếm khi sai sót và không cần trả lương, đóng bảo hiểm hay nghỉ thai sản.
8. Biên dịch viên và thông dịch viên
Ngôn ngữ học vẫn luôn là ngành học hot với các bạn trẻ, đặc biệt trong thời đại mở cửa toàn cầu như hiện tại. Trong một vài năm trở lại đây, nhiều doanh nghiệp không tiếc tiền chi trả mức lương "khủng" để mời những dịch giả đẳng cấp về làm cho công ty của mình.
Song có thực tế là nghề biên phiên dịch và thông dịch viên có thể biến mất hoàn toàn trong tương lai do các ứng dụng phiên dịch lên ngôi. Song song với đó là sự phát triển của rất nhiều phần mềm, công cụ hỗ trợ dịch thuật khiến cho nhiều người nghi ngại về khả năng phát triển của ngành này trong tương lai. Ngay trong thời điểm hiện tại, đã có những app dịch thuật giọng nói, văn bản... đem lại kết quả chính xác câu từ gần như tuyệt đối.
9. Dự đoán thị trường chứng khoán
Công việc của một người dự đoán thị trường chứng khoán là dựa vào sự biến động của thị trường, lập kế hoạch đầu tư hoặc đưa ra dự đoán cho khách hàng khi tham gia vào thị trường đầu tư rủi ro như chứng khoán. Những người dự đoán thị trường chứng khoán phải không ngừng học hỏi, tích lũy kinh nghiệm để tránh gặp phải các rủi ro mà các nhà đầu tư luôn cố gắng tránh gặp phải. Các kỹ năng khiến nghề này trở thành một vai trò gần như không thể tự động hóa.
AI có thể thay thế con người ở nhiều lĩnh vực.
Thế nhưng, với công nghệ AI hiện nay, thuật toán có thể can thiệp, giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro, gia tăng lợi nhuận, thậm chí là có hiệu quả tốt hơn. Cụ thể, trong phân tích chứng khoán, một mô hình phổ biến được các chuyên gia tài chính gọi là tam giác tăng dần, nhằm mô tả xu hướng tăng của giá cổ phiếu. Tuy nhiên, con người thường không đủ nhanh nhạy để nhận ra xu hướng này mà phải nhờ đến AI. Chưa kể, AI là một kho lưu trữ khổng lồ các dữ liệu trong quá khứ, việc mà con người bị hạn chế hơn hẳn.
10. Trợ lý pháp lý
Một vụ án luôn có rất nhiều tình tiết, thông tin liên quan tới nhiều bộ luật khác nhau khiến các trợ lý pháp lý phải dành hàng tháng hoặc hàng năm trời để tìm hiểu, đối chiếu các luật với sự kiện, các bên có liên quan để đưa ra những phán quyết công tâm nhất. Nhưng khi giao vụ án đó cho một thuật toán AI, thuật toán sẽ quét mọi thông tin liên quan chỉ trong vài phút và dựa trên đó để ra phán quyết.
Ngày 19/2, Tòa sơ thẩm thành phố Kota Kinabalu, bang Sabah, Malaysia, đã sử dụng AI đưa ra phán quyết với 2 bị cáo. Thẩm phán cho biết phần mềm ứng dụng AI đã được nạp đủ các dữ liệu cần thiết để đưa ra khuyến nghị, hỗ trợ tòa trong việc ra quyết định. Tuy nhiên, vai trò này của AI vẫn còn gây tranh cãi vì theo nhiều chuyên gia, công nghệ này chỉ nên đóng vai trò là trợ lý cho các thẩm phán hay trợ lý trong tòa án vì AI chỉ giỏi xử lý chi tiết, tổng hợp vụ án và tìm kiếm nguồn tham khảo.
