Don là loài dễ nuôi, một ngày cho ăn 2 bữa. Thức ăn của don khá đơn giản và dễ kiếm được ngoài thiên nhiên, chủ yếu là các loại rau củ quả như: Bí ngô, cà rốt, chuối, dưa hấu….
Con don hay còn gọi là con hon, tên khoa học là Atherurus macrourus, họ với nhím Hisricidae. Thoạt nhìn, con don trông rất giống nhím thông thường nhưng đặc điểm để phân biệt với nhím là con don nhỏ hơn nhím và có đuôi, lông gai trâm thô, ngắn (70 - 100 mm) và dẹp (không tròn như nhím). Don là loài thú nhỏ chỉ nặng 3-5 kg, thân dài 400 - 500 mm, đuôi dài 150 - 250 mm.
Vốn là động vật có xuất xứ núi rừng hoang dã, thịt con don không chứa cholesterol, ngọt và thơm, rất được nhà hàng và thực khách ưa chuộng. Bên cạnh đó, thịt don có tác dụng nhuận tràng, dạ dày con don có giá trị dinh dưỡng rất cao, thường được dùng để chữa bệnh đau dạ dày mãn tính lâu năm. Nhiều năm nay, người dân tại vùng núi đá vôi hùng vĩ của thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình đã nuôi loài động vật này để lấy thịt don thương phẩm, xuất bán don giống cho nhiều nơi trên cả nước.
Con don hay còn gọi là con hon, cùng họ với nhím
Mô hình trang trại bán hoang dã đã được ông Trịnh Văn Tiến (ở Ninh Bình) gây dựng suốt gần 30 năm qua. Ông Tiến cho biết, đầu những năm 90, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, ông trở về quê hương lập nghiệp. Nhận thấy mảnh đất Đông Sơn (Tam Điệp, Ninh Bình) có thổ nhưỡng bán sơn địa với khí hậu mát mẻ rất thích hợp để nuôi trồng, ông Tiến mạnh dạn đầu tư trồng đủ các loại cây như lạc, mía, gà, lợn.... trên diện tích 10ha.
Năm 2012, ông Tiến bước đầu tiếp cận nuôi con don đặc sản. Lão nông lặn lội đến tận vùng đất Hương Sơn, Hà Tĩnh - nơi được coi là “cái nôi" của nghề nuôi con don để tìm tòi, học hỏi các kỹ thuật nuôi don sinh sản và lấy thịt. Thời gian đầu khi thử nghiệm nuôi loài động vật này, ông Tiến gặp phải không ít khó khăn, đàn don bị rối loạn tiêu hoá, nhiều con không qua khỏi. Nhìn đàn don cứ thưa dần đi mỗi ngày, trong lòng ông Tiến lại nóng như lửa đốt.
“Tôi bắt đầu bằng việc cải cách chuồng trại. Chuồng trệt xuống đất chiều ngang 2m rộng 1m kết hợp bố trí 1-2 bệ cách đất 40cm mục đích để con don có chỗ trú khi trời nóng, dọn dẹp vệ sinh thuận tiện, với diện tích từ 2-4m2 mật độ nuôi 4 con đực 6 con cái hoặc 2 đực 4 cái. Nhờ vậy, thuận tiện chọn ra được con don sinh sản tốt, con nào sinh sản không tốt có thể mang đi bán thịt thương phẩm", ông Tiến chia sẻ.
Tại trang trại của ông Tiến, hầu như ông không phải sử dụng các loại thiết bị máy móc phức tạp. Chỉ khi thời tiết miền Bắc nắng nóng, ông có sử dụng thêm các loại quạt công nghiệp và máy phun sương để làm mát tự nhiên cho don.
Don là loài dễ nuôi, một ngày cho ăn 2 bữa
Theo ông Tiến, don là loài dễ nuôi, một ngày cho ăn 2 bữa. Thức ăn của don khá đơn giản và dễ kiếm được ngoài thiên nhiên, chủ yếu là các loại rau củ quả như: Bí ngô, cà rốt, chuối, dưa hấu…. Tuy nhiên, don cũng có thể mắc phải các bệnh tiêu hoá. Cách chữa đơn giản nhất là bằng chuối xanh hoặc hồng xiêm xanh, hỗ trợ thêm thuốc với trường hợp bị nặng nên tách đàn những con bị bệnh để điều trị khỏi hẳn mới cho nhập đàn để tránh lây lan cho những con don khoẻ mạnh khác.
Với giá thị trường, hiện tại trang trại đang bán 1 đôi: Con don giống nhỏ 10 triệu đồng, don sinh sản 22 triệu đồng. Với quy mô chăn nuôi rộng 100m2, xây ô chuồng lưới nuôi 300 con don trung bình một năm trừ hết các chi phí mô hình mang lại lợi nhuận 900 triệu đến 1,1 tỷ đồng. Cũng từ đó, ông Tiến phát triển thêm nhiều loại vật nuôi đặc sản như nai, ngựa, dê, nhím đem lại doanh thu lớn.
Lui về ngoại thành Hà Nội, anh nông dân Nguyễn Văn Dũng (SN 1993) ở xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, TP Hà Nội đã thuần hoá và nuôi nhân giống thành công con don mang lại giá trị kinh tế cao. Hiện tại, anh Dũng là chủ của chuỗi trang trại chăn nuôi don trên khắp cả nước, điển hình trong số đó là trang trại tại thôn Sở Hạ, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Hà Nội.
Trước đó, nghề chính của anh Dũng là xây dựng công trình kỹ thuật cầu đường. Vì đặc thù công việc nên anh thường xuyên phải đi khắp nơi. Một lần tình cờ qua bản trên vùng Tây Bắc, được thưởng thức các món chế biến từ thịt don đặc sản, anh nhận thấy thịt don rất ngon và lạ miệng nên đã nảy ra ý tưởng chăn nuôi con don đặc sản này. Thời điểm mới bắt đầu, anh Dũng chỉ nuôi don với số lượng nhỏ.
Anh Dũng bên bầy don.
“Chăn nuôi don mang lại hiệu quả cao vì chúng vẫn giữ được gen tự nhiên hoang dã, sức đề kháng chống lại dịch bệnh tốt nên hầu như không cần dùng đến bất cứ loại thuốc thú y nào. Tôi mang don về thủ đô nuôi thử, thuần chủng rồi còn bổ sung thêm đồ ăn chín kết hợp với đạm như cháo cá, cháo gà, cháo thịt kết hợp nấu với một số loại rau củ… nên don lớn nhanh. Lứa đầu tiên thu hồi vốn liếng xây dựng chuồng trại, tôi còn dư ra được phần lời kha khá", anh cựu kỹ sư cầu đường cho hay.
Chị Phương, vợ anh Dũng cho biết với kinh nghiệm nhiều năm phụ giúp chồng trong việc nuôi don, chị rút ra nhiều bài học kinh nghiệm trong việc nuôi con vật này. Đầu tiên là chăn nuôi con don cần đăng ký giấy phép chăn nuôi động vật rừng thông thường, do vậy nếu muốn chăn nuôi nên trực tiếp đến xem, mua con giống tại những trại có giấy nguồn gốc xuất xứ. Tiếp theo, khi chọn giống cần lưu ý nên chọn con lông mượt, mắt tinh nhanh, bộ phận sinh dục to đẹp không bị dị tật… thì mới có sức đề kháng tốt, sinh sản nhiều.
Thứ ba, ngoài việc xây dựng chuồng trại đúng quy mô thì cũng rất cần chú trọng về khâu vệ sinh chuồng trại và xử lý phân. Anh chị thường dùng trấu hoặc mùn cưa kết hợp với men vi sinh và chế phẩm sinh học, rải một lớp dày khoảng 5cm để khử mùi hôi từ phân của con don hay các loài khác. Lớp trấu và mùn cưa này sẽ được xử lý sau 10-12 ngày đối với mùa hè và 15-20 ngày đối với mùa đông. Đặc biệt, trấu đã sử dụng này còn có thể đốt thành gio đem trồng rau rất tốt.
Chị Phương chăm sóc bầy don.
“Nuôi don mang lại nguồn lợi rất hiệu quả, tuy nhiên bà con cần tìm hiểu kỹ càng về kỹ thuật nuôi loại động vật này. Hộ dân nào tìm hiểu và mua con giống tại đây, tôi sẵn sàng hướng dẫn bà con cách chăm sóc, nuôi don mang lại hiệu quả kinh tế nhất, đồng thời trang trại có bảo hành và hợp đồng bao tiêu sản phẩm”, chị Phương cho hay.
