Là một trong những bộ tộc đặc biệt nhất thế giới, những người dân nơi đây có kích thước cơ thể, tuổi đời và cả cách thức sinh sống đều vô cùng kỳ lạ.
Người Pygmy, hay còn gọi là người lùn Pygmy, là tộc người phân bổ chủ yếu ở Trung Phi. Họ sống trong những khu rừng rậm tại Congo (DRC), Congo (Brazzaville), Cộng hòa Trung Phi, Burundi, Rwanda, Uganda và một số nước khác. Người lùn Pygmy chia làm nhiều bộ tộc như Mbuti, Aka, BaBenzelé, Baka, Efé, Twa (còn được gọi là Batwa) và Wochua.
Người Pygmy được biết đến với tầm vóc nhỏ bé và chiều cao vô cùng khiêm tốn. Đại đa số người lùn Pygmy trưởng thành chỉ cao khoảng 1,2 - 1,4m và không cao quá 1,5m. Trọng lượng trung bình của họ chỉ khoảng 35 đến dưới 50 kg. Tuổi thọ trung bình của họ cũng rất ngắn, chỉ từ 30-40 tuổi.
Bộ tộc Pygmy có kích thước cơ thể rất nhỏ bé.
Những bé gái biết "yêu" khi mới 9 tuổi
Một điểm độc đáo của các bộ lạc Pygmy châu Phi là họ trưởng thành và kết hôn từ rất sớm. Các bé gái 9-10 tuổi đã biết cách làm "chuyện ấy", sau đó kết hôn và trở thành phụ nữ. Tùy vào từng bộ lạc mà họ sẽ duy trì chế độ 1 vợ, 1 chồng hay đa thê.
Người Pydmy tộc Baka không có nghi lễ kết hôn cụ thể. Đàn ông sẽ xây một ngôi nhà bằng bùn cho mình và vợ tương lai, sau đó mang quà đến cho bố mẹ vợ. Sau đó, họ sống với nhau nhưng không được coi là vợ chồng cho tới khi có con. Khác với tộc người Bantu gần đó, người Baka không theo chế độ đa thê.
Con gái nơi đây chỉ 9, 10 tuổi đã được coi là trưởng thành.
Sau khi kết hôn, gia đình người Pygmy thường sống thành những nhóm có kích thước tương đối nhỏ, chỉ từ 15 - 60 người và có sự phân chia lao động rất rõ ràng. Phụ nữ xây dựng các túp lều mongulus gần những con đập nhỏ ở suối để bắt cá. Khi đi lang thang trong rừng, phụ nữ sẽ mang theo ít tài sản và đi theo chồng của họ. Đàn ông Pygmy có nhiệm vụ săn bắn và đánh bẫy.
Tuy là những bộ tộc du mục, sống dựa vào núi rừng nhưng xã hội của người Pygmy lại có một đặc điểm rất tiên tiến, đó là sự bình đẳng giữa nam và nữ. Những vấn đề trong cộng đồng được giải quyết và quyết định bằng cách đưa ra thông qua sự đồng thuận, nam và nữ tham gia vào các cuộc bàn bạc như nhau.
Phụ nữ nơi đây được bình đẳng với nam giới.
Trong khi săn bắn bằng cung tên là hoạt động dành riêng cho nam giới, việc săn bằng lưới sẽ thực hiện theo nhóm. Cả đàn ông, phụ nữ và trẻ em đều tham gia hỗ trợ quá trình này. Phụ nữ và trẻ em cố gắng dồn những con vật vào lưới còn nam giới thì bảo vệ tấm lưới. Mọi người cùng tham gia tìm kiếm thức ăn, cùng chăm sóc con cái. Riêng việc nấu nướng, dọn dẹp, sửa chữa các túp lều và lấy nước thì do phụ nữ đảm nhiệm.
Cuộc sống vô tư, chan hòa với núi rừng
Hầu hết người Pygmy đều là dân du mục. Họ kiếm ăn thông qua việc săn bắn, hái lượm, câu cá và buôn bán với cư dân ở những ngôi làng lân cận. Bản sắc văn hóa cũng như quan điểm tâm linh và tôn giáo của họ gắn liền với rừng nhiệt đới. Người ta thường nói rằng người Pygmy không có ngôn ngữ riêng nhưng thực tế không phải như vậy. Cả hai bộ lạc người lùn Baka và Bayaka đều có tiếng nói riêng, khác với ngôn ngữ của dân làng lân cận.
Theo truyền thống, người Pygmy sống trong những túp lều gia đình gọi là mongulu được làm từ cành và lá. Những túp lều này chủ yếu do phụ nữ dựng lên. Tuy nhiên ngày nay đã bắt đầu xuất hiện những ngôi nhà hình chữ nhật, giống như nhà ở của bộ tộc Bantu láng giềng.
Túp lều bằng lá và cành cây của người Pygmy.
Săn bắn là một trong những hoạt động quan trọng nhất văn hóa của người lùn Pygmy. Nó không chỉ cung cấp thực phẩm mà còn vì uy tín và ý nghĩa biểu tượng gắn liền với cuộc đi săn. Người Pygmy sử dụng cung tên, mũi tên tẩm độc và bẫy để đi săn. Họ rất thành thạo trong việc sử dụng cây làm thuốc cũng như chế thuốc độc.
Tộc người Pygmy cũng sẽ di chuyển theo nguồn cung cấp thực phẩm có sẵn. Do không cắm trại vĩnh viễn ở một nơi nên họ hiếm khi ở lại một nơi quá một tuần. Trong mùa mưa, họ thực hiện các chuyến thám hiểm dài trong rừng để tìm kiếm xoài dại hoặc peke để tạo ra hỗn hợp dầu có giá trị và ngon miệng.
Người Pygmy sống chủ yếu dựa vào núi rừng.
Nhìn chung, dù là bộ lạc nào thì tộc người Pygmy ở châu Phi cũng đang đứng trước nhiều hiểm họa. Trong lịch sử, tộc người Pygmy đã bị coi là thấp kém, luôn bị các bộ tộc khác chèn ép. Họ bị nhiều lực lượng cướp đất đai, lợi dụng sức lao động. Đàn ông Pygmy từng bị ép đi làm phu, đàn bà bị ép làm gái mại dâm. Năm 2003, Liên hợp quốc từng có báo cáo cho thấy tình trạng người lùn Pygmy bị lực lượng phiến quân ở Congo lạm dụng. Có rất nhiều báo cáo đưa tin người Pygmy bị các bộ tộc khác giết thịt để làm thuốc chữa bệnh.
Thêm vào đó, môi trường sống của người Pygmy là rừng nhiệt đới cũng đang bị tàn phá nghiêm trọng. Đại dịch AIDS tràn lan ở châu Phi càng khiến tộc người này đứng trước nguy cơ biến mất vĩnh viễn.
