"Hội chợ phù hoa": Tấn hài kịch về sự phù phiếm ở đời

Hội chợ phù hoa (Vanity Fair) là một tác phẩm được sáng tác bởi tác giả người Anh William Makepeace Thackeray. Được xuất bản lần đầu tiên vào khoảng thời gian 1847 – 1848, tác phẩm là một vở hài kịch châm biếm xã hội thượng lưu Anh vào đầu thế kỷ XIX. 

Cuốn sách xoay quanh cuộc đời của hai nhân vật nữ, Rebecca Sharp và Amelia Sedley, cùng với những mối quan hệ của họ giữa bạn bè và gia đình. Hội chợ phù hoa được đánh giá là tác phẩm xuất sắc nhất của Thackeray, tác phẩm đã đưa tên tuổi của ông ra khắp thế giới, là nguồn cảm hứng sáng tạo của những nhà làm phim và được liệt vào hàng ngũ những tiểu thuyết kinh điển. 

"Hội chợ phù hoa" được xuất bản tại Việt Nam gồm 2 tập

Cụm từ Hội chợ phù hoa lần đầu tiên xuất hiện trong một tác phẩm của John Bunyan được xuất bản vào năm 1678. Trong tác phẩm này, John Bunyan đã định nghĩa “Hội chợ phù hoa” là một điểm dừng trên tuyến đường hành hương: Đây là một hội chợ không bao giờ kết thúc, được tổ chức trong thị trấn Vanity và là nơi tất cả mọi thứ trên đời đều có thể đem ra trao đổi, mua bán. 

Về phần Thackeray, ông dùng giọng điệu châm biếm "yêu cầu bạn đọc nhớ cho rằng câu chuyện này có tên là Hội chợ phù hoa; mà Hội chợ phù hoa thì chính là một nơi toàn những chuyện ngu xuẩn, vô nghĩa lý, toàn những chuyện giả dối huênh hoang". Ở Hội chợ phù hoa, tất cả đều là phù phiếm, không có cái gọi là sự công bằng. 

Thế giới trong tác phẩm của William Thackeray xoay quanh hai cô gái Amelia Shedley và Rebecca Sharp. Hai cô gái là hai thái cực đối lập nhau từ ngoại hình, tính cách đến cuộc đời và số phận. Nếu như Amelia có mái tóc sẫm màu, thì Becky (Rebecca) có mái tóc màu vàng óng ả. Nếu như khả năng âm nhạc của Amelia là do được rèn luyện thì tiếng hát trong veo của Becky lại là năng khiếu trời sinh. Nếu Amelia sinh trưởng từ một gia đình trung lưu giàu có thì Becky lại có xuất thân tầm thường khi có một người cha say sưa nát rượu và là con gái của một vũ nữ người Pháp. 

Amelia ngây thơ, trong sáng và thiện lương. Becky giả dối, toan tính và tàn nhẫn. Trong thế giới nơi Hội chợ phù hoa diễn ra, Amelia đóng vai trò một nạn nhân khi quá thụ động, lương thiện, còn Rebecca Sharp sắm vai một trong những “người bán hàng” tích cực, chủ động nhất. 

Chính nhờ vẻ bề ngoài khả ái, sự thông minh toan tính có từ khi còn là một thiếu nữ mười bảy tuổi, Rebecca Sharp đã dần dần thay danh đổi phận từ một người có xuất thân hèn kém trở thành một mệnh phụ phu nhân quyền uy, đài các. Nhưng cái giá của những lừa lọc, tàn nhẫn, ích kỷ, tham lam đối với Becky là sự ghẻ lạnh, thờ ơ của chồng và con trai – những người thân duy nhất. Chính cái xã hội thượng lưu nơi có những con người cô khát khao trở thành đã ruồng rẫy, chối bỏ, và Becky ngày càng chìm sâu vào vũng bùn trụy lạc. 

Đối lập với cuộc đời của Becky là số phận của Amelia. Từ đầu đến cuối truyện, Amelia không có sự thay đổi nhiều trong tính cách. Dù trải qua bao biến cố, bão táp (gia cảnh sa sút, chồng chết trận), cô vẫn giữ cho mình sự lương thiện, ngây thơ tuy có phần thụ động. Đến cuối cùng, cô nhận được sự trân trọng, yêu thương của một người đàn ông tốt bụng và có một gia đình nhỏ hạnh phúc. Phải chăng thông qua nhân vật Amelia, Thackeray đã bày tỏ sự trân trọng đối với cái tốt (là hiếm hoi trong xã hội này) và niềm tin rằng những người tốt bụng sẽ nhận được sự đáp đền xứng đáng.

Thông qua tiểu thuyết Hội chợ phù hoa, bằng tài năng văn chương của mình, William Makepeace Thackeray đã vạch trần chân thực sự phù phiếm, giả dối của giai cấp thượng lưu Anh thời bấy giờ. Từ những thương nhân giàu có đến những vị quý tộc danh giá, tất cả thành phần trong xã hội thượng lưu Anh thế kỷ XIX đều chạy theo sức mạnh tối thượng của đồng tiền và danh vọng. Đó là hai thế lực có tác dụng nhào nặn tâm lý con người để đúc theo một cái khuôn chung và biến cuộc đời thành một cái chợ, trong đó mọi thứ quan hệ đều là những món hàng hóa hào nhoáng khiến ai nấy phải choáng ngợp vì sự lộng lẫy của chúng. 

Trong cái hội chợ ấy, nếu bản thân không thể chống lại được sự cám dỗ của nó thì chúng ta sẽ bị cuốn đi, cuốn sâu vào một vòng xoáy ảo tưởng với những phù phiếm giữa đời. Rebecca chính là một bài học cho sự trưởng thành và trả giá đầy buồn bã ấy. Hội chợ phù hoa, như một lời nhắc nhở người đọc có thể dừng lại giữa dòng đời để chiêm nghiệm, suy ngẫm. Và hãy đừng để chính mình bị lạc vào mê cung đầy ảo ảnh và cám dỗ, để cuối cùng lại đánh mất đi điều giá trị nhất của cuộc sống, đó chính là hạnh phúc. 

Không phải ngẫu nhiên mà Hội chợ phù hoa luôn có mặt trong danh sách những tiểu thuyết hay nhất, và được BBC đánh giá xếp hạng thứ 122 trong cuộc bình chọn những tác phẩm văn học Anh được yêu thích nhất mọi thời đại (2003).