Quả dâu da xoan khi non có màu xanh, ăn vị chua; khi chín chuyển sang màu vàng cam hoặc đỏ, ăn vào có vị chua ngọt và mùi thơm hấp dẫn.
Dâu da xoan (hay còn gọi là xoan đào, châm châu, dâm bôi...) là loài cây thân gỗ nhỏ, ưa ánh sáng, nhiều cành lá. Chúng có đặc điểm: lá thuộc dạng lá kép lông chim, mọc so le và có màu xanh; hoa nhỏ, mọc thành từng chùm ở vị trí đầu cành và có màu trắng; quả mọc thành từng chùm, kích thước mỗi quả to bằng đầu ngón tay trỏ, bỏ quả hơi sần sùi, lồi lõm... Mùa hoa nở rộ vào tháng 7-8 và cho quả ăn vào tháng 9-11 dương lịch hằng năm.
Dâu da xoan phân bố nhiều ở vùng Hải Nam (Trung Quốc), Thái Lan, Lào... Tại Việt Nam, cây mọc hoang nơi vùng núi hoặc được trồng làm bóng mát ở trường học, đường phố hay trước vườn nhà của các gia đình.
Tại Việt Nam, cây mọc hoang nơi vùng núi hoặc được trồng làm bóng mát ở trường học, đường phố hay trước vườn nhà của các gia đình.
Quả dâu da xoan khi non có màu xanh, ăn vị chua; khi chín chuyển sang màu vàng cam hoặc đỏ, ăn vào có vị chua ngọt và mùi thơm hấp dẫn. Đây được coi là loại quả tuổi thơ của rất nhiều trẻ em Việt Nam xưa.
“Trước quê mình gọi dâu da xoan là xoan đào. Cứ đến mùa là mình và lũ bạn lại háo hức, rủ nhau sang nhà bác hàng xóm xin hái quả chín về chia nhau ăn, chấm với muối ớt ngon ơi là ngon! Đứa nào may mắn được quả chín thì khỏi phải nói, ngọt đến dạ dày luôn. Có đợt xoan chín đỏ rực cả cây mà chẳng có ai hái ăn cả”, bạn Yến Nguyễn (27 tuổi, Hà Nam) cho hay.
Có rất nhiều cách ăn quả dâu da: hoặc ăn tất tần tật (tức là ăn cả vỏ lẫn phần thịt và hột) hoặc ăn vỏ và nhằn hột ra. “Chỉ có người sợ đau bụng hay táo bón thì mới nhằn hột thôi, còn đám chúng mình cứ vặt cả quả rồi cho vào miệng nhai ngấu nghiến. Thi thoảng mình ăn phải quả chua sẽ rùng hết người nhưng vẫn đã. Dần dần mình lớn, đi thành phố học thì không còn được thưởng thức loại quả quê này nữa.
Quả dâu da xoan là thức quà tuổi thơ của nhiều người.
Những đợt về nhà, mình cũng không còn thấy người dân trong làng trồng dâu da. Họ đã chặt phá hết và thay bằng những loại cây khác phổ biến hơn. Gần đây, mình bỗng nhiên thấy nhiều bạn trẻ tìm mua loại quả này về để làm bánh hoặc trộn muối ớt. Có lẽ giờ người ta muốn tìm lại ký ức xưa cũ nên muốn ăn thức quả này”, cô gái trẻ tâm sự.
Không chỉ là thức quả ăn trực tiếp, dâu da xoan còn có thể chế biến thành nhiều món ngon như: trộn muối ớt, làm siro, nấu canh chua... Bởi vậy rất nhiều chị em nội trợ đã tìm mua về để nấu ăn cho gia đình.
Ngoài ra, dâu da xoan còn tốt cho sức khỏe con người. Theo các nghiên cứu của Đông Y, cây dâu da xoan (cụ thể là lá, hạt và vỏ thân) có tác dụng rất tốt trong việc chữa trị các bệnh da liễu, xương khớp, tiêu hóa và hô hấp. Tiêu biểu là bệnh vảy nến, bệnh eczema, vết bỏng, đầy bụng hoặc khó tiêu, đau nhức hoặc sưng đầu gối, đau bụng…
