Dù khéo léo cỡ nào, những lục đục không mong muốn vẫn có thể xảy ra giữa gia chủ và thầu trong khi công trình đang dang dở.
Dĩ nhiên, khi sự cố xảy đến, với “nghề của chàng”, nhà thầu có kinh nghiệm để “vượt hiểm” một cách an toàn êm đẹp, tình thế xấu nhất là cuốn gói đi. Còn gia chủ, coi chuyện xây nhà là việc trọng đại một đời, không mấy người biết cách tháo gỡ vướng mắc để sao cho mình không bị thiệt hoặc chán chường.
Đã có chuyện xảy ra với một chủ nhà là luật sư. Căn biệt thự của anh vừa xong phần móng thì người giám sát (độc lập được thuê độc lập) phát hiện kết cấu tiêu chuẩn sắt thép lộ thiên phần móng cho thấy không đúng như bản hợp đồng. Lỗi chủ nhà là quá tin đội thầu nên thuê giám sát muộn, nên đa phần sai lại đã hoàn thành, nằm bên dưới nền đất, muốn khắc phục thì phải đào lên làm lại phần móng gần như từ đầu. Nhà thầu thừa nhận sai sót do “đọc sai bản vẽ kết cấu” và phần móng phải thuê một đội thi công khác về làm nên không kiểm soát được. Chủ nhà đòi kiện tụng ra toà làm cho công trình bị ì ạch cả tháng trời.
Hai bên đều mệt mỏi. Cuối cùng, trước sự cương quyết của chủ, bên nhà thầu phải sang thương lượng để làm một bản phụ lục hợp đồng, đưa ra giải pháp kỹ thuật khắc phục đảm bảo an toàn, trong đó, bên thầu phải chấp nhận mọi chi phí bảo hành nếu về sau xảy ra hiện tượng sụt lún, nứt tường trong một thời gian dài.
Một công trình có chất lượng tốt về kỹ thuật và mỹ thuật, một không gian đẹp là sự kết hợp đầy đủ, toàn diện của nhà thiết kế và các nhà thầu thi công nhiều hạng mục.
Một tháng trời đắp chiếu để “đối thoại” chưa phải là dài. Có những công trình phải đắp chiếu nửa năm trời vì hai bên ì à ì ạch, gia chủ thiếu cương quyết và nhà thầu thì lại “chơi bài nhây”, đối thoại mãi không tìm ra giải pháp.
Hiện nay, để tránh tình trạng trục trặc giữa đường (đe doạ “đứt gánh”), nhiều gia chủ chọn các công ty thi công lớn, có uy tín, thương hiệu, chấp nhận với mức giá cao nhưng đổi lại, an tâm về mọi mặt. Song, trên thực tế thì lại không đơn giản như thế khi mà nhiều công ty thi công có thương hiệu, nhưng lại “phân quyền” cho các đội cai yếu về chuyên môn và nhất là cẩu thả, đã dẫn đến những thất vọng nặng nề.
Có nhiều trường hợp khác, nhà thầu nguyên là các đội cai tách ra từ các công ty lớn ra làm riêng đôi khi dễ dàng chấp nhận những mức giá vừa phải để có hợp đồng, trong quá trình thi công thì chơi chiêu “than thở” thường xuyên với gia chủ, nào là vật liệu, nhân công tăng giá, nào là khó khăn trong thi công... để kèo nài, đề nghị gia chủ bổ sung giá trị hợp đồng. Trong trường hợp này, tiến thoái lưỡng nan, nhiều gia chủ đã ngậm đắng nuốt cay chấp nhận để cho xong việc, sợ cương dễ dẫn đến chuyện tinh thần thi công không thoải mái, ảnh hưởng chất lượng công trình, có khi còn lo bị bòn rút vật liệu công trình dễ dẫn tới bất an về sau.
Phải nói rằng, một bản hợp đồng càng minh bạch càng tốt. Song, có những thách thức dưới văn bản trong quá trình xây dựng mà gia chủ khó có thể lường trước. Mối quan hệ với thầu hiện nay, vẫn được xây dựng theo triết lý “mềm nắn rắn buông”. Hiện nay, tại các công ty xây dựng, việc những đội thầu, cai là lao động phổ thông, thậm chí, trình độ giới hạn, người lao động nhập cư, nên có không ít phiền toái mệt mỏi xảy ra với gia chủ trong quá trình thi công do những khác biệt về văn hoá ứng xử. Việc chủ nhà và thầu tranh luận để đi đến thống nhất, thuận cho việc chung không phải lúc nào cũng dễ dàng. Nhưng tâm lý, một đời làm nhà một (vài) lần, cho nên, nhiều người cố gắng nương theo hoàn cảnh để mọi thứ êm xuôi, rồi khi công trình hoàn tất thì mới tìm cách giải toả.
Quả thật, trong xây dựng nhà cửa, nhất là ở những xứ mình, nơi mà mọi hành xử đặt trên cơ sở quan hệ, cảm tính, thì khách hàng không hẳn là thượng đế. Hiện nay, trong các bản hợp đồng xây dựng, có một điều khoản mà chủ nhà cần lưu ý, chính là cam kết bảo hành miễn phí có thời hạn với công trình. Chính đây là điểm quan trọng ràng buộc trách nhiệm của nhà thầu phải đảm bảo chất lượng cho công trình, nếu không, sau đó họ sẽ phải vất vả với chuyện bị chủ nhà réo sau này. Và đây cũng chính là điều mà chủ nhà cần cương quyết đòi hỏi để đảm bảo trong quá trình xây dựng không xảy ra những thất thoát trong vật liệu, cẩu thả trong trách nhiệm, gây ra rắc rối thậm chí thiệt hại nặng nề về sau.
Ứng xử mềm mỏng, nhẹ nhàng nhưng lại phải tỏ ra nghiêm khắc, độc lập và có chủ kiến trong khâu giám sát ngay từ đầu sẽ đảm bảo cho một mối quan hệ sòng phẳng có trách nhiệm từ hai phía. Nhà thầu sẽ thêm phần tinh thần nếu giữa trưa nắng có thêm nải chuối, phích nước chanh do đích thân gia chủ mang tới thể hiện sự quan tâm, chia sẻ với lao nhọc. Nhưng khi cần phải cứng rắn, thậm chí, đến mức đưa nhau đến toà án để đảm bảo cho những điều khoản trong bản hợp đồng không bị bóp méo, bất tuân thì cũng cần phải dứt khoát.
Nếu nhà thầu am hiểu, có kỷ luật, có uy tín cộng với một giám sát viên tốt, thì gia chủ coi như được cất đi phần nào gánh nặng trong chuyện xây nhà. Nói là phần nào, bởi vì, đã là làm nhà, cũng như đám cưới hay sinh con, những việc trọng đại trong cuộc đời ấy, thể nào cũng phát sinh những chuyện “trời ơi đất hỡi”.
Khi nào cương, lúc nào nương, tuỳ cơ ứng biến vậy. Có người nói vui, xây xong một căn nhà, chỉ ngồi đúc kết từ những kinh nghiệm ứng xử với ông nhà thầu, là đã thấy mình “đắc nhân tâm” lên nhiều.
