Nhược thị

Nhược thị được định nghĩa là sự suy giảm thị lực do võng mạc không được kích thích hoặc có sự tương tác bất thường về chức năng thị giác hai mắt mà không phát hiện được nguyên nhân thực tế gì bằng phương pháp thăm khám.

Nói cách khác, nhược thị là sự suy giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt mà không kèm theo tổn thương nhìn thấy được ở mắt.

Nhược thị có 2 loại:

Nhược thị chức năng là loại nhược thị mà thị lực có thể phục hồi sau điều trị và thường không kèm theo các bệnh lý thực thể ở mắt.

Nhược thị thực thể là tình trạng thị lực không thể phục hồi được sau điều trị và thường kèm theo các bệnh lý khác ở mắt như: bệnh lý hoàng điểm Stargard, đục thể thủy tinh bẩm sinh,... Nhược thị thực thể thường kèm theo các bệnh lý thực thể ở mắt, có thể do một nguyên nhân đơn lẻ hoặc phối hợp nhiều nguyên nhân. 

Hình ảnh minh hoạ giữa mắt nhìn bình thường và mắt bị nhược thị.

Có 3 nguyên nhân thường gặp nhất:

- Lé: Có thể ở 1 mắt, 2 mắt hoặc lé luân phiên. 50% trong số trẻ em bị mắt lé bị nhược thị.

- Tật khúc xạ: Nhược thị do khúc xạ xuất hiện ở trẻ em do không điều chỉnh kịp thời hiện tượng khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị, bất đồng khúc xạ) bằng việc đeo kính nên đã cản trở việc phát triển thị lực ở trẻ em. Nhược thị do khúc xạ có thể xảy ra ở một mắt, hai mắt, có thể đối xứng hoặc không đối xứng (trong trường hợp bất đồng khúc xạ).

- Ánh sáng bị ngăn cản trên đường đi tới võng mạc, gây cản trở hình ảnh lưu lại trên võng mạc. Nguyên nhân chủ yếu là do: bệnh đục thủy tinh thể bẩm sinh, sụp mí bẩm sinh hoặc xuất hiện từ khi còn nhỏ, sẹo giác mạc…

Biểu hiện duy nhất của nhược thị là nhìn mờ, được biểu hiện khi: tự phát hiện nhìn mờ; xem tivi, đọc sách, viết ở khoảng cách gần; nheo mắt, dụi mắt khi xem tivi; viết sai hàng; nghiêng đầu khi nhìn; khó khăn khi nhìn bảng, bị mỏi mắt... 

Bị nhược thị sẽ ảnh hưởng đến học tập (đọc viết chậm, học mau mệt, tiếp thu chậm, viết bài sai, hay nhức mắt…); ảnh hưởng đến sinh hoạt (hay bị va chạm, làm vỡ, đổ vật dụng, dễ bị té ngã, khó hòa nhập, không tự tin…) và gây ảnh hưởng lâu dài làm cho mắt bị lé, thị lực bị giảm sút, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị.

Bệnh nhân có thể bị nhược thị do một hoặc nhiều nguyên nhân phối hợp. Nếu bị nhược thị do tật khúc xạ hoặc có phối hợp với nguyên nhân do tật khúc xạ, phương pháp điều trị là điều chỉnh tật khúc xạ.

Chỉnh tật khúc xạ tại phòng khám mắt cho trẻ.

Phương pháp bịt mắt

Trong các phương pháp điều trị cho bệnh nhân nhược thị, phương pháp bịt mắt được coi là phương pháp kinh điển phổ biến, đạt hiệu quả cao và dễ thực hiện nhất. Cho đến nay, bịt mắt vẫn là sự lựa chọn tối ưu và hiệu quả trong điều trị nhược thị…

Phương pháp gia phạt quang học

Đây là phương pháp đặc biệt tác dụng tốt đối với các trường hợp nhẹ và trung bình, những trường hợp bịt mắt thất bại và những trường hợp cần điều trị duy trì…….

Phương pháp dùng thuốc

Việc dùng thuốc cũng là một trong những phương pháp điều trị nhược thị. Tuy nhiên hiệu quả phục hồi ổn định thị lực lâu dài sau khi ngừng điều trị vẫn chưa rõ ràng.

Phương pháp kích thích thị giác CAM

Máy kích thích thị giác CAM được đưa vào sử dụng trong việc điều trị nhược thị từ năm 1978. Phương pháp này dựa trên kiến thức là các tế bào vỏ não đáp ứng với các đường sọc có hướng nhất định và với những tần số không gian nhất định. Tuy nhiên, ngày nay phương pháp này hiếm được sử dụng.

Phương pháp phục thị

Đây là phương pháp được áp dụng vào điều tri nhược thị tại Thụy Sĩ từ những năm 1970 và sau đó được phổ biến rộng rãi. Phục thị là phương pháp dùng chớp sáng mạnh để kích thích võng mạc nhằm tăng thị lực cho mắt bị nhược thị. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây ra song thị ở một mắt vĩnh viễn. Do đó, phương pháp phục thị không đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhược thị.

Phần mềm điều trị nhược thị

Trên thế giới có nhiều nước tự thiết kế phần mềm và điều trị theo phần mềm thiết kế như ở Úc, Nga, Singapore... Ưu điểm của phương pháp luyện tập bằng phần mềm là quản lí và theo dõi được quá trình điều trị của bệnh nhân. Các phần mềm đều tích hợp phần quản lí bệnh nhân về hành chính, bệnh tật và tiền sử cũng như liệu pháp điều trị. Phương pháp này có thể áp dụng cho mọi lứa tuổi. Các bài tập phong phú đa dạng, tạo cho trẻ hứng thú tham gia. Có thể thiết kế bài tập riêng biệt để luyện tập từng chức năng thị giác.

Tuy nhiên, trẻ phải ở độ tuổi nhất định và có khả năng sử dụng được máy tính để được điều trị hiệu quả bằng phương pháp này.

Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách bệnh nhược thị rất quan trọng. Khi trẻ còn nhỏ, hiệu quả điều trị sẽ càng cao. Do vậy, các bậc phụ huynh nên đưa con em mình đến các cơ sơ y tế để được chẩn đoán và điều trị dưới sự chỉ đạo và hướng dẫn  của các y bác sĩ, các chuyên gia về mắt càng sớm càng tốt.

Ngay từ khi trẻ còn nhỏ, để tránh các bệnh liên quan đến tật khúc xạ cha mẹ cần hướng dẫn trẻ ngồi học thẳng lưng, mắt cách mặt chữ 30cm; học trong phòng đủ ánh sáng, bàn ghế đúng tiêu chuẩn theo từng cấp học, đèn để phía đối diện với tay cầm bút.

Không nên cho trẻ đọc sách, xem tivi, chơi điện tử quá 2 giờ liên tục. Bởi ánh sáng đèn LED từ các thiết bị này là tác nhân gây ra và làm các căn bệnh về mắt có chiều hướng trầm trọng hơn. Ngoài ra, không nên cho trẻ đọc sách trên tàu xe, khi nằm ngửa hoặc ở những nơi thiếu ánh sáng.

Cả người lớn và trẻ nhỏ đều cần có chế độ ăn uống điều độ, nhiều chất xơ và vitamin để góp phần đảm bảo thị lực. Trẻ nhỏ được điều trị càng sớm thì thị lực phục hồi càng nhanh và có nhiều khả năng thị lực trở về bình thường.

Phụ huynh nên đưa trẻ đi khám mắt thường xuyên 2 lần/năm để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh ở mắt và điều trị kịp thời.