Bố mẹ cần dạy con "biết cãi" một cách đúng đắn để không thiệt thòi khi lớn.
Là bố mẹ, dĩ nhiên ai cũng muốn con mình ngoan ngoãn nghe lời, "gọi dạ bảo vâng", khi đi ra ngoài biết lễ phép với người lớn. Điều này hoàn toàn đúng và cần được khuyến khích bố mẹ giáo dục sớm cho trẻ.
Tuy nhiên ở một khía cạnh khác, các bậc phụ huynh nên hiểu rằng, đứa trẻ ngoan ngoãn nghe lời không có nghĩa là "bố mẹ đặt đâu con ngồi đó", trẻ phải răm răm nghe theo mọi quyết định của bố mẹ mà không có bất kỳ ý kiến gì, trong khi đó con hoàn toàn cảm thấy không thoải mái hoặc có khúc mắc với điều mà bố mẹ đưa ra.
Trẻ nên được dạy cách mạnh dạn nói ra suy nghĩ, ý kiến của mình thay vì chỉ biết răm rắp nghe lời bố mẹ (Ảnh minh hoạ).
Nếu trẻ nghe theo lời người lớn giống như kiểu "phục tùng", không bao giờ biết đưa ra quan điểm riêng hoặc phản kháng khi gặp bất bình thì bố mẹ cần xem xét lại, giúp con điều chỉnh kịp thời. Bởi về lâu về dài, điều này không có lợi cho sự phát triển lành mạnh của trẻ, thậm chí còn khiến con rơi vào các tình huống bị bắt nạt, thiệt thòi cho bản thân.
Việc giáo dục con trẻ "biết cãi", nghĩa là biết trình bày suy nghĩ, lập luận, nêu ra chính kiến của mình một cách đúng đắn và phù hợp sẽ giúp con thúc đẩy các kỹ năng quan trọng như tư duy phản biện, phân tích tình huống, giao tiếp hiệu quả,...
Đây đều là những kỹ năng cần thiết, hộ trợ rất tốt cho trẻ trong tương lai. Chính vì thế, Tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh khuyến khích bố mẹ dạy con "biết cãi". Đồng thời chuyên gia cũng đưa ra những hướng dẫn để các bậc phụ huynh biết cách giáo dục trẻ tích cực trong vấn đề này.
Tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh.
Khi bố mẹ dạy con với quan điểm "cấm cãi, bố mẹ và người lớn luôn đúng" thì cách giáo dục này sẽ ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?
Chúng ta cần thống nhất và hiểu theo cách đúng đắn là “trẻ biết trình bày suy nghĩ, lập luận, nêu ra chính kiến của bản thân, biết cách trao đổi và được người lớn lắng nghe”.
Cách tiếp cận nuôi dạy con cái mà không khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, hoặc bày tỏ ý kiến của bản thân có thể gây ra những tác động bất lợi. Một môi trường như vậy có thể khiến trẻ thấm nhuần ý thức phục tùng, và cản trở sự phát triển các kỹ năng tư duy phản biện.
Nó có thể tác động đến lòng tự trọng của trẻ và cản trở việc hình thành bản sắc độc lập, mạnh mẽ. Trẻ em có thể trở nên kém tự tin hơn trong việc thể hiện bản thân, và có thể gặp khó khăn trong việc vượt qua những thách thức trong thế giới thực đòi hỏi sự quyết đoán và kỹ năng giải quyết vấn đề.
Có nhiều ý kiến cho rằng, đứa trẻ biết cãi, biết phản biện và tranh luận từ nhỏ sẽ thông minh hơn, dễ thành công hơn so với đứa trẻ chỉ răm rắp nghe lời bố mẹ, chuyên gia nghĩ gì về điều này?
Nghiên cứu cho thấy rằng những đứa trẻ được khuyến khích tham gia thảo luận và bày tỏ suy nghĩ, chính kiến, thậm chí biết phản biện mang tính xây dựng, sẽ có xu hướng phát triển các kỹ năng nhận thức và giao tiếp nâng cao.
Khi trẻ học được cách diễn đạt suy nghĩ, trình bày bằng chứng và trao đổi các ý tưởng một cách tôn trọng sẽ thúc đẩy tư duy phản biện và phát triển trí tuệ. Điều này có thể góp phần mang lại thành công trong môi trường học thuật và nghề nghiệp, nơi kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề hiệu quả thường được yêu cầu phải có.
"Quyền được cãi", "quyền được nói không" là những điều quan trọng mà các bậc phụ huynh ngày nay muốn dạy con để trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những cái xấu, có đúng như vậy không thưa chuyên gia?
Đúng vậy. Dạy trẻ quyền bày tỏ ý kiến, nói không và tham gia vào các cuộc tranh luận lành mạnh rất quan trọng cho sự an toàn và hạnh phúc cá nhân của trẻ. Nó trao quyền cho trẻ thiết lập ranh giới, đưa ra quyết định sáng suốt và bảo vệ bản thân khỏi những tổn hại có thể xảy ra.
Kỹ năng này rất cần thiết trong việc thúc đẩy sức bền tâm lý và tinh thần, phát triển ý thức tự chủ, giúp trẻ tự tin vượt qua áp lực từ bạn bè, vấn đề bắt nạt và các tình huống thử thách khác.
Đâu là những kiểu cãi bố mẹ, người lớn sai mà trẻ cần điều chỉnh càng sớm càng tốt?
- Ngôn ngữ thiếu tôn trọng: Trẻ em nên được dạy cách bày tỏ ý kiến của mình một cách tôn trọng, tránh ngôn ngữ hoặc giọng điệu thiếu lịch sự.
- Hung hãn mà không có lý do: Chỉ nói "không" mà không đưa ra lý do hoặc giải pháp thay thế có thể cản trở việc giao tiếp hiệu quả. Khuyến khích trẻ bày tỏ quan điểm của mình bằng lý luận logic.
- Liên tục ngắt lời: Trẻ nên học cách lắng nghe tích cực trước khi trình bày quan điểm của mình. Ngắt lời liên tục có thể cản trở những cuộc trò chuyện hiệu quả.
- Tránh thỏa hiệp: Điều cần thiết là dạy trẻ tầm quan trọng của việc tìm ra điểm chung, và tìm kiếm sự thỏa hiệp hơn là duy trì lập trường cứng nhắc.
- Hoàn toàn phớt lờ quyền lực: Trong khi khuyến khích quyền tự chủ, trẻ cũng nên học giá trị của việc tôn trọng những người có thẩm quyền. Sự cân bằng là rất quan trọng trong việc thúc đẩy giao tiếp lành mạnh.
Bằng cách hướng dẫn trẻ tranh luận mang tính xây dựng, và dạy con thể hiện bản thân một cách quyết đoán nhưng vẫn tôn trọng là bố mẹ góp phần vào sự phát triển toàn diện của trẻ, chuẩn bị cho trẻ thành công trong nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc sống.
