Đây là một đặc sản của vùng đất Bạc Liêu, trước đây bị chê lên chê xuống, thường được làm thức ăn cho lợn hoặc muối mắm.
Vùng đất Bạc Liêu không chỉ nổi tiếng với làn điệu Dạ cổ hoài lang của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu mà còn được biết đến với nghề đánh bắt cá và những cánh đồng muối trắng tinh. Cùng với hệ thống sông ngòi chằng chịt, vùng đất này dồi dào các loại tôm cá, trong đó con cá chốt là một đặc sản nổi tiếng.
Cá chốt là một đặc sản nổi tiếng của vùng đất Bến Tre
Loài cá này bắt nguồn từ tự nhiên, phân bố chủ yếu ở các vùng thuộc khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Lào,… Ở Việt Nam, cá chốt có nhiều ở lưu vực sông Cửu Long, đặc biệt là Bạc Liêu. Cá chốt có kích thước bé, thân hình dài, hai bên thân hơi dẹp, da trơn màu trắng bạc, trên miệng có bốn chiếc râu khá giống với cá trê. Loài cá này có khả năng chích nọc độc để tự vệ, khi bị chích, vết thương sẽ bị sưng và gây đau nhức.
Từ xưa, dân gian đã biết đến câu ca dao: "Bạc Liêu nước chảy lờ đờ/ Dưới sông cá chốt trên bờ Triều Châu". Nói về câu ca dao này, người dân đồng bằng sông Cửu Long giải thích bởi cá chốt ở Bạc Liêu ngày xưa nhiều vô số kể, nhiều đến mức vào những đêm sáng trăng, người ta chỉ thả một nắm cám xuống là thấy cá nổi đầy trên mặt nước.
Trước đây cá chốt nhiều vô kể nhưng không có giá
Đến mùa sa mưa, cá chốt con nào cũng mập ú, to bằng ngón tay cái, bụng mang đầy trứng nhưng chẳng ai thèm đếm xỉa, vì thế, con cá chốt chỉ có mặt trong những bếp "nhà nghèo". Anh Tuấn Anh (ở Bến Tre) cho biết cá chốt hồi đó quá nhiều, bán không ai mua, cho không ai lấy, thậm chí còn bị chê là loại ăn tạp nên ít người ăn, người dân thường lấy thứ cá này thường được làm thức ăn cho lợn hoặc muối mắm. Hồi đó, cá bắt được đong bằng giạ, bằng táo đựng lúa chứ không cân kí như bây giờ.
Theo anh Tuấn Anh, cá chốt có ba ngạnh bén, người chẳng may bị cá đâm sẽ rất đau nhất. Làm cá chốt trước hết cần rắc tro bếp vào rổ cá. Vùng vẫy một lúc cá khô nhớt và chết. Bắt cá ra là phải chặt bỏ ngay các ngạnh cá, sau đó cạo, rửa, mổ bụng và làm sạch rồi mới đem chế biến.
Gần đây, cá chốt được nhiều người ưa chuộng, vào cả nhà hàng khách sạn làm thành những món ăn đặc sản nổi tiếng
Mấy năm gần đây, cá chốt được nhiều người tìm mua, đi vào nhà hàng khách sạn nên người đánh bắt coi nó ngang hàng như các loài đặc sản khác. Thịt cá chốt chắc, ngọt, ít xương nên được chế biến thành nhiều món ăn dân dã, đậm chất quê nhà, phổ biến nhất là món kho sả ớt, kho tộ, kho mắm, nấu canh chua và làm mắm. Mắm cá chốt rất ngon, thường dùng để ăn sống với cơm kèm theo rau sống, gừng non, khế chua, chuối chát.
Nhu cầu cá chốt trâu trên thị trường ngày càng cao, trong khi đó cá chốt trên thị trường lại ngày càng khan hiếm, vì thế nhiều gia đình đã nhân giống nuôi loại cá này để phát triển kinh tế. Cá chốt giống sau khi nuôi được 8 tháng có thể tiến hành cho sinh sản. Cá con sau khi ươm 14 ngày sẽ xuất bán. Kích cỡ của cá con khi xuất bán từ 2,5 - 3 cm, giá bán từ 250 đồng/con. Cá được xuất bán sang các tỉnh Cà Mau, Trà Vinh, Long An.
Cá chốt có thể chế biến thành nhiều món hấp dẫn
Anh Châu Hoàng Tâm, ấp Xóm Lẫm, xã Hiệp Thành, thành phố Bạc Liêu, quy hoạch 4.500 m2 đất để nhân giống nuôi cá chốt. “Cá chốt trâu hiện là đặc sản quý hiếm vì thịt ngon và lành, ai cũng ưa thích. Do nguồn cá thiên nhiên ngày càng cạn kiệt, thị trường khan hiếm nên giá cả luôn cao hơn một số loài cá khác. Sau khi tìm hiểu, tôi liên kết với các anh em ở Trường ĐH Cần Thơ tìm hiểu quy trình ép, nhân giống rồi làm tới bây giờ. Nhân giống cá chốt trâu vốn không khó, cách nuôi cũng đơn giản, kỹ thuật không quá phức tạp mà lợi nhuận mang về khá cao. Ở đây, mỗi hộ ươm cá chốt giống có thể thu về lợi nhuận gấp đôi”, anh Tâm nói.
Năm ngoái, anh Tâm xuất bán khoảng 19 triệu con cá giống, tính ra lợi nhuận cao và thường là gấp đôi. Nếu bỏ vốn khoảng 20 triệu đồng, trong vòng 40 ngày xuất bán thì có thể thu được 40 triệu đồng.
Theo khảo sát, cá chốt nằm trong danh sách những loại cá ngon nhất miền Tây Nam Bộ, giá dao động khoảng từ 180.000 - 200.000 đồng/kg
