Lần đầu nhìn thấy, chắc hẳn ai cũng bị nhầm đây là ổi, nhưng thực chất loại quả mọc dại rừng núi vùng trung du các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Hòa Bình, Lạng Sơn…
Cây tai chua hay còn gọi bứa cọng, là một loại cây nhiệt đới mọc hoang ở ven rừng tại Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây tai chua mọc trong rừng núi vùng trung du các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Hòa Bình, Lạng Sơn… Trước đây, cây tai chua chủ yếu để làm bóng mát, làm gỗ, quả chín rụng đầy gốc, sau đó người dân các vùng lân cận nhận ra loại quả này có vị chua thanh nên mang về nấu canh.
Quả tai chua chín rộ vào khoảng tháng 8, tháng 9 hàng năm. Quả có màu xanh, khi chín ngả sang màu vàng. Thứ quả dại này có hình cầu hơi dẹt, chia làm 4-8 múi, mỗi quả có 6-10 hạt, thịt quả màu trắng hay hồng. Nếu lần đầu nhìn thấy, chắc hẳn ai cũng nghĩ rằng đây là quả ổi.
"Không chỉ quả mà hoa tai chua cũng ăn được, khi ăn có vị chua dịu, chấm với muối ớt thì không thể nào quên. Hồi còn bé, chúng tôi hay rủ nhau đi hái hoa tai chua để ăn, giờ thỉnh thoảng về nhà, tôi vẫn tìm để ăn lại, nhớ về những ngày nghèo khó với đám bạn trong làng", chị Oanh (quê ở Lạng Sơn, hiện đang sống ở Hà Nội) chia sẻ.
Giờ đây, thứ quả mọc dại này đã trở thành đặc sản có mặt ở thành phố, tạo vị chua cho các món ăn, nhất là ẩm thực tại vùng núi phía Bắc. Ngoài tai chua tươi, người dân còn thái mỏng, phơi khô để bảo quản được lâu hơn.
Quả tai chua được sử dụng rất phổ biến trong ẩm thực bởi vị chua của loại quả này có sự khác biệt với me chua, chanh, sấu hay lá giang. Vị chua quả tai chua khô tạo ra cảm giác dễ ăn, không gắt, thanh nhẹ, rất thích hợp nấu các món ăn mùa hè hay đơn giản là bát nước canh rau muống.
Ở chợ dân sinh hay chợ chung cư, thỉnh thoảng có người mang món quà quê này xuống thành phố bán với giá 70.000 đồng/kg và được nhiều chị em mua về ăn thử vì lạ lẫm.
"Chung cư tôi ở có chị ở Hòa Bình, thỉnh thoảng mới thấy chị ấy bán loại quả này nên đến mùa tôi lại mua về nấu canh. Nếu ở me có vị chua gắt thì vị chua của trái tai chua lại thanh thanh, nhẹ nhàng. Ngon nhất vẫn là cho tai chua vào canh rau muống luộc, khác hẳn với hương vị của nước canh rau muống khi vắt chanh hay quất vào", chị Nga (ở chung cư Linh Đàm) chia sẻ.
Trên chợ mạng, tai chua khô được rao bán rầm rộ với giá 150.000 đồng/kg. Tai chua khô cho vào hộp có thể ăn được cả năm.
Chị Trang (một người bán tai chua khô trên chợ mạng) cho biết chị mới bán thứ đặc sản này từ 2 năm trước, nay chị thành đại lý tai chua bán cho cả khách lẻ và khách sỉ. "Lúc đầu tôi chỉ định gửi mua xuống cho gia đình ăn, nhưng nhiều người thử thấy lạ nên muốn đặt mua. Rồi người này giới thiệu người kia, bây giờ đến mùa mỗi ngày tôi bán được vài chục cân tai chua khô, có người mua để gửi cho bạn bè ở trong nam và nước ngoài", chị Trang chia sẻ.
Ngoài tai chua khô, chị cũng bán tai chua tươi nhưng chỉ ai đặt hàng chị mới lấy vì không bảo quản được lâu nên không đắt hàng như tai chua khô. "Khi mua tai chua khô chị em cần chú ý mua ở nơi uy tín, bởi nếu không được gặp nắng, hoặc bảo quản không tốt, tai chua khô dễ ẩm mốc, nhanh hỏng, không tốt cho sức khỏe", chị Trang lưu ý.
Vì nó mang lại giá trị kinh tế nên ngày nay nhiều người đã mang tai chua về trồng, cây giống tai chua cũng được rao bán trên chợ mạng với giá 50.000-80.000 đồng/cây.
Ngoài việc quả tai chua được dùng như một thứ gia vị trong ẩm thực, thân, lá và nhựa cây tai chua còn dùng trong y học, nó có vị đắng, chát có tác dụng trong việc sát trùng.
