Thứ quả này trước kia rụng đầy gốc, nhưng nay thành đặc sản đắt ngang thịt lợn ở thành phố, có những người chi tiền triệu mua vài chục cân về bỏ tủ đá ăn dần.
Trám là loại quả gắn với một thời nghèo khó ở các vùng quê từ Hà Tĩnh trở ra. Ngày xưa, quả trám mọc hoang dại trong rừng, đến mùa rụng đầy gốc, người dân nhặt về để ăn với cơm như một món ăn "chống đói".
Anh Hưng Nguyễn (quê ở Thanh Chương, Nghệ An, hiện đang sinh sống ở Hà Nội) tâm sự: "Còn nhớ ngày xưa nghèo khó, trẻ con thi nhau vào rừng nhăt trám về om lên, tách phần thịt chấm với muối mè, thế là xong bữa cơm. Hạt trám chẻ ra ăn phần ruột bên trong cũng bùi bùi, hoặc chơi đồ hàng. Giờ ở Hà Nội thỉnh thoảng lại nhớ đến mùi vị của quá trám mà thèm, năm nào đến mùa trám mình cũng bảo vợ mua chục cân bỏ ngăn đá ăn dần, chế biến được nhiều món lạ, hấp dẫn".
Cũng nhớ về món ăn của tuổi thơ, chị Hương Trà (quê Phú Thọ, hiện đang sống ở Hà Nội) chia sẻ: "Hồi đó nhà mình lúc nào cũng có 1 vại trám muối để ăn dần cả năm. Khi đến mùa thì sẽ ăn trám om, trám kho, còn cuối mùa sẽ làm một vại trám muối. Hồi đó chưa có tủ lạnh nên không bảo quản được lâu, chỉ có muối lên mới ăn được quanh năm. Dù ăn nhiều nhưng mình vẫn không thấy chán và đến giờ, khi sống ở thành phố, mỗi khi ra chợ hoặc thấy trên mạng bán trám mình phải mua ngay. Sạp hàng gần nhà chỉ có vài kg thôi, không mua nhanh là hết".
Cây trám cao khoảng 15-20 mét, tán lá rộng, rễ ăn sâu vào trong đất, khoảng tháng 9 tháng 10 hàng năm là trám chín rộ. Trái trám có hình thoi, khi chín có màu đen, cùi màu vàng, hạt nhọn 2 đầu, có thể chế biến thành nhiều món ăn như trám xào thịt, trám nấu canh gà, kho thịt, kho cá, trám muối, trám dầm tương, trám nhồi thịt... ăn ngon và bùi.
Từ thứ quả mọc hoang dại, bán rẻ bèo ở các chợ quê, mấy năm trở lại đây, trám trở thành thứ quả đặc sản đắt ngang ngửa với thịt lợn ở thành phố và được các chị em lùng mua khắp nơi. Không chỉ ở các chợ dân sinh mà trên chợ mạng hay sàn thương mại điện tử, trám cũng là mặt hàng "đắt như tôm tươi", giá giao động từ 130.000 - 220.000 đồng/kg.
Chị Bích (người bán trám trên chợ mạng) cho biết chị bán trám đen Cao Bằng, thời điểm đắt nhất giá có thể lên tới 220.000 đồng/kg. Trám đen có 2 loại gồm trám nếp và trám tẻ, trám nếp ngọt, bùi, thịt mềm dẻo, còn trám tẻ thì giòn và cứng hơn. Thông thường khách thích ăn trám nếp hơn.
"Mùa trám chín, tôi nhờ người nhà trên quê gom trám đen và gửi xuống Hà Nội để bán cho những khách có nhu cầu mua thứ quả núi rừng bình dị này. Đặc biệt vì là trám của nhà nên gom đơn xong trên tôi mới chuyển xuống nên là những mẻ trám mới, tươi nguyên, không có hàng tồn", chị Bích nói.
Anh Hải (tiểu thương chợ đầu mối Minh Khai) chuyên bán các loại quả quê ở chợ, anh cho biết trám đen là dễ bán nhất. "Trám rất đắt khách, có báo nhiêu bán hết bấy nhiêu, hôm nào lấy nhiều cũng chỉ được 1-2 tạ, bán chỉ 2 tiếng là hết veo", anh Hải cho biết.
Là một tín đồ của trám, chị Hạnh (ở Hà Đông, Hà Nội) cho biết mùa trám ở Hà Nội khá đắt đỏ nên cứ đến mùa chị lại nhờ người thân ở quê mua hộ rồi gửi mua xuống, tiện mua cho các chị em ở cơ quan luôn, rẻ hơn rất nhiều. "Năm nào tôi cũng đặt 15kg trám từ quê, vừa ăn vừa biếu. Bây giờ có nhiều đồ ăn ngon nhưng cứ nhắc đến trám tôi lại thèm. Ai không quen sẽ thấy trám vừa chua vừa chát, nhưng ăn vài lần lại nghiện ngay", chị Hạnh bày tỏ.
Ngoài trám tươi, gần đây trên chợ mạng còn xuất hiện những hũ trám muối được bán quanh năm với giá 120.000 đồng/hũ 750ml, hũ 1000ml giá 160.000 đồng. "Trám muối mùi vị rất hấp dẫn, có thể mua làm quà tặng người thân hay đối tác. Có những khách ở TP.HCM, Đà Nẵng... cũng gọi đặt hàng", chị Bảo - người bán trám muối ở Hà Nội chia sẻ.
Sở hữu vườn trám có khoảng 15 gốc ở xã Sơn Ninh, Hà Tĩnh, cô Nguyễn Thị Trang cho biết "Sản lượng trám tùy thuộc vào tuổi đời của mỗi cây. Cây càng lâu năm thì càng sai quả, có cây cho 1-1,5 tạ quả. Khi trám gần chín đã có thương lái tới đặt cọc mua nguyên quả trên cây. Mỗi năm tôi thu về gần 40 triệu đồng từ trám đen”.
Theo cô Trang, trước đây việc hái trám rất nguy hiểm vì cây trám cao nhưng nay có thương lái đến tận nơi hái mua. Trèo hái trám phải có các thiết bị bảo hộ cẩn thận.
