Đây là loại quả mọc hoang dại quanh hàng rào, sau đó được người dân mang về trồng vì tốt cho sức khỏe và có giá trị kinh tế. Ở Việt Nam, la hán được gieo trồng nhiều nhất ở các tỉnh thuộc vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La,…
Quả la hán có tên khoa học là Siraitia grosvenorii, là loại thảo mộc thân leo, mọc tua rua và có khả năng uốn và sống dựa vào các cây thực vật khác để leo lên đón ánh sáng mặt trời. Quả có hình tròn hoặc hình tròn dài quả trứng, đường kính từ 5 cm đến 8 cm.
Quả có màu xanh lục, khi được phơi khô hay sấy khô sẽ chuyển sang màu nâu hoặc vàng. Phần bên ngoài của quả có một lớp lông nhu mỏng, khá giòn, có thể dùng tay bóp được. Bên trong quả có nhiều hạt và thịt màu trắng, sờ vào cảm giác xốp nhẹ. Hạt của quả la hán có hình tròn, ở giữa có rãnh nhỏ.
Trước đây, cây la hán mọc hoang quanh hàng rào, sau đó dượcđem về trồng vì mang lại giá trị kinh tế. Loại cây này được trồng chủ yếu ở nam Trung Quốc và bắc Thái Lan. Cây được đem nhân giống và trồng để thu hoạch quả. Mùa thu hoạch thường là vào tháng 7 đến tháng 9 hàng năm.
Ở Việt Nam, la hán được gieo trồng nhiều nhất ở các tỉnh thuộc vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La,… Nếu như từng đi qua các tỉnh này du lịch, có lẽ bạn sẽ bắt gặp cảnh quả la hán sau khi sấy khô được bày bán rộng khắp như đặc sản của vùng.
Quả la hán ngọt, mát, có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Nếu trước đây thứ quả dại này không được ai để ý tới thì giờ đây được người dân thành phố "săn lùng" để mua. Chị Hoài Thương - người bán quả la hán khô ở Hà Nội cho biết: "Quả này có vị ngọt tự nhiên, có thể nấu nước uống giải nhiệt hiệu quả hoặc nấu canh la hán. La hán thái thành từng lát và cho vào nồi, đổ nước đun kỹ, cho thịt nạc vào nấu canh, có thể cho thêm bột gia vị sao cho phù hợp với khẩu vị.
Trên thị trường, la hán được bán là quả khô, có giá từ 300.000-350.000 đồng/kg nhưng không phải khi nào cũng mua được. Nên chọn những quả to, tròn, cứng, khi lắc không nghe tiếng động bên trong. Dùng dao tách vỏ, chỉ lấy phần bên trong cho vào bình. Đổ nước đun sôi vào, hãm khoảng 15 phút là đã có thể bắt đầu sử dụng. Nước la hán có vị ngọt thanh, vô cùng dễ uống".
Chị Thương nói thêm, quả la hán được bán trên thị trường có nhiều loại, người tiêu dùng nên chọn những địa chỉ uy tín để chọn hàng có chất lượng.
Trong Đông Y, ông y, quả la hán là một vi thuốc có tính mát, vị ngọt, tác dụng vào phế và đại tràng. Vì vậy, quả la hán tác dụng thanh nhiệt, nhuận tràng và nhuận phế, thông tiện. Ngoài ra, saponin tritecpen trong quả la hán có vị ngọt tự nhiên rất phù hợp cho người bệnh bị đái tháo đường và bệnh nhân có thể sử dụng quả la hán làm nước uống. Nước uống từ quả la hán rất thích hợp cho những người thường xuyên phải nói nhiều như giáo viên, người dẫn chương trình, ca sĩ và được làm chế phẩm chữa ho long đờm và giải khát.
