Rau liệt là đặc sản nổi tiếng ở Gio An, Quảng Trị với mùi vị hăng cay và giòn ngọt rất đặc biệt. Mấy năm gần đây, nó được bán ở thành phố với giá lên tới 100.000 đồng/kg.
Rau liệt hay còn có tên gọi thông dụng khác là cải xà lách xoong, có tên khoa học là Nasturtium officinale hoặc Nasturtium microphyllum). Đây là một loại thực vật thủy sinh, sống lâu năm và lớn nhanh, có nguồn gốc từ châu Âu tới Trung Á. Loài thực vật này là thành viên của họ Cải (Brassicaceae), đều có mùi vị hăng và cay.
Những ruộng rau liệt xanh bát ngát
Rau liệt trôi nổi trên mặt nước và lá của nó là loại lá phức hình lông chim, không cần chăm bón, đặc biệt nếu gặp nước bẩn rau sẽ khô héo rồi chết
Thân của rau liệt trôi nổi trên mặt nước và lá của nó là loại lá phức hình lông chim, sản sinh ra các hoa nhỏ màu trắng và xanh lục, mọc thành cụm. Nếu mọc hoang dã thì cây rau có thể cao tới 50 – 120 cm. Tại nhiều tỉnh thành tại Việt Nam như ở Quảng Trị, rau liệt chỉ bám nhẹ trên đá, chất dinh dưỡng chủ yếu lấy từ nguồn nước chảy tự nhiên, không chịu sống chung với bùn đất hay nước bẩn, chính vì vậy mà còn được mệnh danh là loài rau “ở sạch” nhất.
Tại Gio An (Gio Linh, Quảng Trị), rau liệt là loại rau rất nổi tiếng và được xem đặc sản của vùng đất nắng gió này. Theo như người dân tại đây kể lại, rau liệt mọc hoang rất nhiều ở các giếng cổ của người dân tộc Chăm Pa. Giếng cổ Gio An được xây dựng ven các quả đồi lớn nhỏ trong hệ đồi bazan Cồn Tiên, với đặc điểm nổi bật là xây dựng theo phương thức xếp, kè đá, dùng để cung cấp nước cho sinh hoạt và hoạt động nông nghiệp. Chính vì vậy mà nơi đây trở thành môi trường hoàn hảo để rau liệt sinh sôi và phát triển.
Rau liệt Gio An mọc bên giếng cổ.
Bà con tại Gio An hái rau liệt về nấu canh, nhúng lẩu, xào, làm gỏi, ăn sống… rồi mang bán sang những địa phương khác. Còn nếu muốn thưởng thức rau liệt Gio An “chuẩn vị”, phải có dịp ghé nhà hàng tại Quảng Trị để ăn các món rau liệt xào thịt bò, rau liệt trộn trứng, rau liệt kẹp bánh lọc… vô cùng đặc biệt. Vị giòn tự nhiên, ngọt thanh và cay nhẹ của rau liệt rất khó quên, mùi hăng như rau cải được khéo léo kết hợp với các loại thực phẩm khác để át đi.
Rau liệt mọc quanh giếng cổ khi nào cũng xanh tươi và ngọt giòn hơn ở những chỗ khác, có lẽ vì được “cộng sinh” trên dòng nước trong tinh khiết tại đây. Vì vậy mà chúng trở nên nổi tiếng, dù có được trồng và nhân giống bao nhiêu lần và ở bất kỳ đâu, loại rau mọc dại tự nhiên quanh giếng cổ Gio An vẫn có hương vị đặc trưng không nơi nào có được, giá cả rau liệt tại vùng này cũng vì thế mà được giá hơn hẳn.
Đủ món ngon từ rau liệt.
Gia đình bà Võ Thị Xuyến (50 tuổi, trú thôn Hảo Sơn) trồng gần 1.500 m2 rau liệt tại vùng đất này. Bà Xuyến cho biết, không biết nghề trồng rau liệt xoong ở địa phương có từ khi nào, bởi vừa lớn lên bà đã thấy cha mẹ trồng. Mỗi năm vào tháng 9, người có ruộng đá nằm gần giếng cổ sẽ gây giống rau, rồi bán cho những người có ruộng xa hơn.
"Rau liệt này chỉ cần rải trên ruộng là mọc, nơi nào nước chảy mạnh quá thì lấy hòn đá nhỏ đè lên để chống trôi cây rau. Cứ thế khoảng 15 ngày thu hoạch một lần. Trồng rau liệt đặc biệt ở chỗ là không được bón phân. Rau này chỉ cần bón một chút phân tro, nếu bón nước bẩn nó sẽ vàng úa rồi chết. Bởi vậy người ta đặt cho nó tên rau siêu sạch, rau bác sĩ là thế, bà Xuyến chia sẻ.
Nhờ trồng rau liệt mà đời sống các hộ dân ở Gio An trở nên khấm khá. Trung bình mỗi sào rau liệt, người dân thu lãi trên 25 triệu đồng/sào/mùa vụ. Như vậy, một năm thu gần 100 triệu nếu như người dân có nhiều đất trồng rau liệt. Cứ mỗi vụ mùa, giá rau liệt lại dao động lên xuống từ 10.000 - 20.000 đồng/kg khi bán cho thương lái. Trong khi đó, tìm mua rau liệt Gio An khi tới tay người tiêu dùng có thể lên tới cả 100.000 đồng/kg.
Đặc sản rau liệt Gio An trên kệ hàng ở các siêu thị
Khi tìm mua rau liệt Gio An tại một cửa hàng rau sạch trên Internet, anh Hùng báo giá 75.000 đồng/kg, chỉ giao trong khu vực nội thành TP.HCM để giữ được độ tươi ngon. Theo lời ông Hùng “quảng cáo”: “Rau liệt tôi thu mua của thương lái “chính gốc” Gio An, là rau sạch 100% không bón phân, không phun thuốc, thậm chí quy trình sản xuất còn được kiểm chứng, kiểm định kỹ càng”.
Trung bình, mỗi ngày ông Hùng có thể bán được 10-15kg rau liệt (nếu có hàng đủ đáp ứng nhu cầu). Khách hàng của cửa hàng rau sạch này rất ưa thích loại rau lạ miệng và được trồng không thua kém gì quy trình hữu cơ. Xu hướng tìm đến các loại rau lạ, rau rừng… của người dân thành phố khiến các loại rau như rau liệt luôn “cháy hàng”, cung không đủ cầu cho các thực khách sành ăn.
