Khi đã chọn được lợn và người nuôi, ông Chúc cho biết trong khoảng thời gian gần 1 năm, “ông lợn” được chăm sóc theo chế độ vô cùng đặc biệt.
Quy định khắt khe khi chọn lợn và người nuôi lợn
Năm nào cũng vậy, cứ 13 tháng Giêng, người dân xã La Phù (Hoài Đức, Hà Nội) lại tổ chức lễ hội rước lợn truyền thống. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ công ơn của Đức Thành hoàng là Tĩnh Quốc Tam Lang có công dẹp giặc dưới thời Vua Hùng thứ 6.
Đặc biệt, trong năm Kỷ Hợi lễ rước lợn lại càng trở nên ý nghĩa hơn đối với người dân địa phương này. Tuy nhiên, để nuôi được một “ông lợn” đủ điều kiện làm lễ rước ra đình làng lại không phải là điều đơn giản.
Ông Chúc cho biết, không phải gia đình nào muốn nuôi lợn tế lễ cũng được mà phải tuyển chọn nghiêm ngặt.
Là một vị cao niên trong làng, đồng thời cũng là thành viên Ban tổ chức lễ rước lợn, ông Trần Văn Chúc cho biết lễ hội rước lợn đã được tổ chức thường niên tại La Phù suốt 300 năm qua. “Ông lợn” được dùng để tế lễ được nuôi từ đầu năm cho đến ngày tổ chức hội và phải trải qua quá trình chọn lọc kỹ lưỡng.
Theo đó, “ông lợn” được chọn bắt buộc phải là lợn đực, mông vai nở nang, lưng thẳng như đòn gánh, tai to, người trắng hồng chứ không được có bất cứ một đốm nào trên cơ thể. “Vào tháng 2 hàng năm, lợn sẽ được giao cho các gia đình đủ tiêu chuẩn nuôi. Lợn khi giao nặng khoảng 40-60kg. Đến thời điểm làm lễ, các “ông lợn” sẽ nặng trung bình 270kg, có “ông” nặng đến 310kg”, ông Chúc chia sẻ.
Những "ông lợn" nuôi tế lễ phải đẹp mã và được chăm sóc cẩn thận. Ảnh: Đạt Lê.
Không chỉ khó khăn khi chọn lợn, những người nuôi lợn cũng phải đảm bảo đầy đủ các quy định mà hương ước của làng đã quy định. Người được chọn nuôi lợn phải có ông bà, bố mẹ song toàn (còn sống khỏe mạnh), gia đình có đủ con trai và con gái, làm ăn phải nề nếp, lối sống văn minh, không tệ nạn.
“Gia đình chọn nuôi lợn không cần phải giàu có nhưng cũng không quá nghèo túng. Ngoài ra, dù bố mẹ có tốt đến đâu nhưng con cái nghiện ngập, cờ bạc thì cũng sẽ không được chọn.
Đặc biệt, đối với những gia đình đã được chọn nuôi nhưng trong năm đó bất ngờ xảy ra tang tóc thì “ông lợn” phải được chuyển sang gia đình khác có đủ những tiêu chuẩn trên để tiếp tục nuôi”, ông Chúc nói.
“Ông lợn” ăn ngủ theo chế độ đặc biệt
Khi đã chọn được lợn và người nuôi, ông Chúc cho biết trong khoảng thời gian gần 1 năm “ông lợn” được chăm sóc theo chế độ vô cùng đặc biệt. Trong quá trình nuôi, gia đình tuyệt đối không được cho lợn ăn cám tăng trọng, không cho người lạ vào xem “ông lợn” bởi như vậy là mất thiêng và “ông lợn” sẽ ốm hoặc chết.
Lợn tế lễ sẽ được đưa lên kiệu để rước ra đình làng.
Chế độ ăn hàng ngày của “ông lợn” bao gồm cám gạo sạch, cùng với rau xanh rửa sạch nấu thành cháo. Trong quá trình nấu, các loại đồ thừa không được cho vào nấu chung, kể cả cơm trắng nhà ăn thừa. Máng cho lợn ăn và chuồng ở luôn được vệ sinh sạch sẽ hàng ngày.
“Trong thời gian hè, các “ông lợn” được tắm ngày vài lần để cho khỏi nóng. Đông đến nếu thời tết quá lạnh, gia chủ phải đốt than sưởi ấm và tắm bằng nước ấm cho các “ông lợn” để không bị lạnh.
Trong trường hợp "ông lợn" bị ốm phải lập tức triệu tập bác sĩ thú y đến thăm khám và tư vấn cách chăm sóc, phòng tránh. Nhưng tuyệt đối không được tiêm thuốc. Với những quy trình đảm bảo từ ăn uống đến vệ sinh như vậy nên lợn tế thường lớn rất nhanh và to đẹp”, ông Chúc nói.
Lợn tế lễ rất linh thiêng nên quá trình nuôi cũng rất kỳ công.
Trong 3 tháng gần lễ hội, các “ông lợn” tiếp tục được chăm sóc đặc biệt hơn. Chế độ ăn hàng ngày không phải là cám gạo bình thường. Lúc này gia chủ phải nấu cháo hoa cho lợn ăn. Riêng tháng cuối năm, lợn phải được ăn cháo nấu từ gạo nếp.
Trong khoảng thời gian này, người được giao nhiệm vụ nuôi lợn phải mắc màn cho "ông lợn" ngủ để làn da các “ông" không bị đỏ. “Quy trình trên đã được quy định rất rõ trong hương ước của làng. Trong khi nuôi, tôi cùng các cụ cao niên sẽ đi “thanh tra” đột xuất các gia đình nuôi lợn xem tuân thủ đúng hay không”, ông Chúc cho hay.
Ông Chúc cùng các cụ cao niên trong làng sẽ đi kiểm tra việc nuôi lợn tế lễ bất cứ lúc nào.
Theo ông Chúc trong ngày làm lễ, lợn sẽ không bị bắt trói như mọi người vẫn nghĩ, mà chỉ cần mở cửa chuồng cầm nắm hương đi trước là các “ông lợn” theo sau. Nếu gia đình nuôi ở quá xa thì có thể cho lên xe kéo đến nơi mổ tế lễ.
“Lợn tế khi cho lên kiệu mà dáng và da càng đẹp thì dân làng tin rằng trong năm ấy sẽ gặp những điều thuận lợi khi làm ăn và ngược lại. Lợn tế không được chăm sóc cẩn thận sẽ ảnh hưởng đến xóm. Vì thế, trong tất cả công đoạn đều phải làm chỉn chu và tận tâm”, ông Chúc chia sẻ.
