Vì sao Trung Quốc dám ngang ngược trên Biển Đông?

Hành động ngang ngược của Trung Quốc kéo giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển Việt Nam bất chấp luật pháp quốc tế đã vấp phải phản ứng dữ dội của Việt Nam cũng như sự phản đối của cộng đồng quốc tế như Mỹ, Nhật Bản, Philippines, Indonesia, Ấn Độ...

Đây là những phản ứng mà Bắc Kinh có thể dễ dàng đoán trước được, tuy nhiên câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao Trung Quốc vẫn ngang ngược “làm càn” và tỏ ra hung hăng trên Biển Đông bất chấp những lời chỉ trích là lên án mạnh mẽ của dư luận thế giới.

Tiến sĩ Jeff Moore, chuyên gia phân tích thuộc tổ chức tư vấn Muir Analytics chuyên đánh giá về các nguy cơ của các nhóm nổi loạn và khủng bố đối với hoạt động đầu tư đã có những nhận định, đánh giá về những cơ sở mà Trung Quốc cho rằng họ có thể “tự tung tự tác” được trên Biển Đông.

Tiến sĩ Jeff Moore (ảnh nhỏ) đánh giá về các động thái của Trung Quốc ở Biển Đông

Thứ nhất, từ góc nhìn chiến lược toàn cầu, tiến sĩ Moore cho rằng Bắc Kinh có thể bất chấp dư luận để trở nên hung hăng hơn ở Biển Đông sau khi có quan hệ chặt chẽ hơn với một đồng minh mới là Nga.

Theo ông Moore, cả Nga và Trung Quốc vừa mới thiết lập quan hệ đồng minh chiến lược trong vòng 3 năm qua nhằm chống lại ảnh hưởng của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương nói riêng và vũ đài chính trị thế giới nói chung.

Trong khi Nga kiểm soát và sáp nhập bán đảo Crimea bất chấp sự phản đối của phương Tây và sau đó cho máy bay ném bom chiến lược Bear “dằn mặt” châu Âu, họ đã nhận được sự ủng hộ của Trung Quốc trước nguy cơ bị phương Tây trừng phạt nặng nề.

Đổi lại, có vẻ như Trung Quốc đã nhận được sự “im lặng” từ Nga sau khi họ kéo giàn khoan 981 vào vùng biển Việt Nam. Cho đến nay Nga chưa đưa ra bất cứ tuyên bố nào phản đối hành động này của phía Trung Quốc, khiến nhiều người nghi ngờ về vai trò của Nga trong việc gìn giữ hòa bình, ổn định trên thế giới và trong khu vực.

Ông Moore cho rằng cả Nga và Trung Quốc đang cùng nhau thực hiện hình thức chiến tranh phi đối xứng, trong đó họ sử dụng những lực lượng và luận điệu được tính toán kỹ để tránh làm leo thang xung đột. Lực lượng đó không quá lớn để khiến Mỹ có thể phản ứng bằng biện pháp quân sự, nhưng cũng đủ để Nga và Trung Quốc đạt được mục đích của mình.

Cả Nga và Trung Quốc đều thừa hiểu rằng chính quyền của Tổng thống Mỹ Barack Obama không thể nào đối phó được với cuộc chiến trên 2 mặt trận. Chính vì vậy, ông Moore cho rằng Nga và Trung Quốc đang tìm cách dàn mỏng nguồn lực và sự chú ý của Mỹ, một chiến lược mà người Trung Quốc gọi là “khuấy nước để bắt cá”.

Thứ hai, hiện nay Trung Quốc cho rằng quyền lực toàn cầu của Mỹ đang ngày càng nhanh chóng suy giảm. Bắc Kinh rút ra kết luận này từ một loạt những thất bại về an ninh quốc gia của Mỹ, chẳng hạn như việc rút quân quá sớm ở Iraq, sa lầy ở Afghanistan, không kiểm soát được chính quyền Libya và bất lực trước sự trỗi dậy của al Qaeda ở Yemen.

Không những thế, Bắc Kinh còn cho rằng Washington không thể nào hóa giải nổi Pakistan, “người bạn-thù” của Mỹ và gần như là một đồng minh của Trung Quốc. Họ cũng nhận định chính sách can thiệp của ông Obama ở khu vực Trung Đông đã thất bại trước sự trỗi dậy của chủ nghĩa khủng bố và phong trào Mùa xuân A-rập.

Với những nhận định đó, Trung Quốc cho rằng Biển Đông sẽ dễ dàng rơi vào tay họ. Người Trung Quốc có câu “nhìn lửa cháy qua sông” ám chỉ việc chờ cho đối thủ tự làm cạn kiệt sức lực của mình rồi mới ra tay.

Thứ ba, xét về chiến lược khu vực, mặc dù cho rằng Mỹ đang ngày càng suy yếu, song Trung Quốc vẫn rất cảnh giác với các động thái của Mỹ ở châu Á, đặc biệt là sau chuyến công du châu Á của Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel. Chuyến công du này nhằm tăng cường quan hệ quốc phòng giữa Mỹ với các đồng minh châu Á, chẳng hạn như cuộc tập trận Balikatan vừa diễn ra hôm 5/5 với Philippines.

Tàu hải cảnh Trung Quốc hung hăng dùng vòi rồng tấn công tàu Việt Nam

Trước những động thái đó của Mỹ, tiến sĩ Moore cho rằng Trung Quốc cố tình gây căng thẳng, khiêu khích trên Biển Đông để “tung một cú đấm thẳng” bằng hình thức chiến tranh phi đối xứng vào thẳng chính sách “đòn can thiệp khu vực” truyền thống của Mỹ. Trung Quốc tin rằng bây giờ nếu không làm nhanh, sau này họ sẽ gặp nhiều khó khăn khi các quốc gia ASEAN nhận được nhiều sự giúp đỡ về quốc phòng hơn từ phía Mỹ.

Thứ tư, ông Moore cho rằng Trung Quốc ngày càng sợ một Việt Nam trở nên hùng mạnh hơn. Không chỉ tăng trưởng mạnh về kinh tế, Việt Nam cũng đang xây dựng một nền quốc phòng vững mạnh và tăng cường sức mạnh hải quân để bảo vệ huyết mạch hàng hải của mình ở Biển Đông.

Theo tiến sĩ Moore, để phục vụ cho mục đích bành trướng lãnh thổ của mình, Bắc Kinh buộc phải tìm cách làm suy yếu sức mạnh quốc phòng của Việt Nam. Họ cho rằng Việt Nam sẽ phải khuất phục trước sức mạnh của Trung Quốc và sẽ không dám phản ứng mạnh với những hành động hung hăng, ngang ngược trên Biển Đông của mình.

Tuy nhiên, Bắc Kinh đã bất ngờ trước thái độ và phản ứng quyết liệt của Việt Nam nhằm bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của tổ quốc. Tiến sĩ Moore nhận định rằng một khi bị dồn ép, khi “sự kiềm chế đạt đến giới hạn”, Việt Nam có thể tung ra đòn giáng trả mạnh mẽ hơn so với những gì Bắc Kinh tưởng tượng rất nhiều.

Ngoài ra, theo ông Moore, Bắc Kinh cũng không tính trước được rằng những hành động tráo trở, hung hăng của mình trong khu vực sẽ khiến các quốc gia ASEAN xích lại gần nhau hơn để chống lại tham vọng của Trung Quốc. Ngoài ra, Nhật Bản cũng đang phản công bằng cách điều chỉnh hiến pháp, tăng cường sức mạnh quân sự và có thể đưa quân ra nước ngoài can thiệp. Nước Mỹ cũng không đến nỗi yếu ớt đến mức Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương và Hải quân Mỹ không có hành động gì trước sự ngang ngược của Trung Quốc.

Chuyên gia này kết luận rằng có vẻ như Trung Quốc đang bị lóa mắt bởi giấc mơ “trỗi dậy” của mình, bởi lòng tự hào của một nước lớn cho rằng mình đã là một cường quốc cũng như bởi những thành tựu kinh tế mà họ đạt được. Họ đang gặp nguy bởi chính ảo tưởng trên đang đi ngược lại câu ngạn ngữ chiến lược của họ: “Vứt thang khi kẻ thù đã leo lên mái nhà”. Điều đó đồng nghĩa với việc họ đang đi trên con đường tự cô lập mình về mặt quân sự bởi những hành động ngang ngược, vô lối, bất chấp pháp luật và thông lệ quốc tế.