Đây là cây thảo dược, được người dân vùng cao sử dụng như một loại rau rừng trong bữa cơm thường ngày. Mấy năm gần đây, chúng "lên đời" thành đặc sản có hương vị lạ, được người thành phố ưa chuộng.
Giảo cổ lam còn được gọi là cỏ trường sinh. Cây dại này xuất hiện từ lâu đời, được sử dụng để làm thuốc bởi chúng có nhiều công dụng trong y học.
Theo tìm hiểu, cây giảo cổ lam thuộc họ bầu bí, có tên khoa học là Gynostemma pentaphyllum. Nó là loại cây thân thảo mảnh, có chiều dài các phân đốt từ 6 -10 cm. Cây leo được nhờ tua cuốn đơn ở nách lá. Lá của cây giống như lá kép hình chân vịt, mặt trên lá có màu xanh thẫm và mặt dưới có màu xanh lá cây.
Giảo cổ lam mọc ở ven rừng thưa
Ở Việt Nam, loài cây này thường mọc ở bờ bụi, leo lên cây khác ở ven rừng thưa núi đá vôi, có nhiều ở vùng núi Phan Xi Păng (Lào Cai) và vùng núi đá vôi Hòa Bình.
Ngoài là một loại thảo dược dùng làm thuốc, bà con vùng núi từ xưa đã sử dụng giảo cổ lam như một loại rau rừng. Những người có kinh nghiệm sẽ phân biệt được các loại giảo cổ lam qua lá, chúng có 3 loại: loại 3 lá, 5 lá và 7 lá. Để nấu ăn, người dân thường dùng loại 7 lá, hương vị món ăn sẽ thơm ngon hơn.
Anh Huýnh (ở Hòa Bình) chia sẻ: "Cây giảo cổ lam mọc nhiều ở bìa rừng. Chúng xanh non mơn mởn vào những ngày mưa. Bà con vào rừng hái về để sử dụng như một loại rau dân dã trong bữa cơm thường ngày. Rau này có vị ngọt, thơm, hương vị rất cuốn hút. Có thể làm thành nhiều món như xào lòng gà, xào tỏi, vò nát nấu canh, thái nhỏ rán cùng trứng,… đều là những món ăn ngon miệng và dinh dưỡng".
Theo anh Huýnh, món giảo cổ lam nấu canh trứng là chuẩn vị nhất. Cách chế biến cũng vô cùng đơn giản, chỉ cần nấu sôi nước lên cho lá giảo cổ lam vào, sau đó đánh thêm 1 quả trứng. Vị ngọt thanh pha chút đắng nhẹ của giảo cổ lam kết hợp với vị thơm, quyện béo của trứng sẽ tạo nên một món canh hấp dẫn. Hiện nay, món rau rừng giảo cổ lam nấu canh trứng hay xào tỏi được đưa vào thực đơn trong các nhà hàng, quán ăn. Du khách đến đây đều tìm để thưởng thức bởi chúng có hương vị lạ và mùi thơm hấp dẫn.
Tại các phiên chợ vùng cao, giảo cổ lam cũng được bày bán như một loại rau rừng đặc sản. Người bán giới thiệu loại rau này vị hơi nhặng nhặng đắng, nhưng ngọt hậu và đặc biệt mùi thơm rất riêng.
Trên chợ mạng và một số cửa hàng rau đặc sản Tây Bắc, giảo cổ lam được bán với giá khoảng 70.000 đồng/kg nhưng không phải lúc nào cũng mua được. "Rau giảo cổ lam thỉnh thoảng mới có chứ không phải có thường xuyên như các loại khác. Có những khách phải đặt hàng trước vài ngày mới mua được", chị Ngọc Hân (người bán rau ở chợ mạng) chia sẻ.
Được biết, nhiều nghiên cứu cho thấy, thành phần chính của loại cây này là flavonoid và saponin.
Ngoài ra, nó còn chứa các vitamin và khoáng chất tốt cho sức khỏe như: selen, kẽm, mangan, sắt, phốt pho… Bên cạnh đó, cây giảo cổ lam 7 lá là loại có chứa nhiều hoạt chất saponin nhất, gấp 3 - 4 lần nhân sâm, có tác dụng làm hạ mỡ máu, ngăn ngừa tình trạng xơ vữa động mạch.
Các nhà khoa học Thuỵ Điển đã phát hiện giảo cổ lam chứa hoạt chất phanosid, có tác dụng ổn định đường huyết cho những bệnh nhân đái tháo đường type 2, thông qua việc kích thích tuyến tụy tiết insulin và tăng sự nhạy cảm của tế bào với insulin.
