Đây là loại sinh vật nhỏ bé, giống như hạt cát, có màu nâu sẫm và mùi tanh của tôm, cá. Món ăn này là đặc sản của quê hương vùng biển, nhiều người nhìn tưởng cát nên không dám ăn.
Con ruốc (hay ruốc sông) là động vật giáp xác có kích thước nhỏ xíu như hạt cát, được tìm thấy nhiều ở khu vực bãi triều ven sông nước lợ thuộc Quảng Ninh, Thái Bình, Hải Dương, nhưng phổ biến hơn cả là ở Hải Phòng.
Đặc sản ruốc sông ở các tỉnh ven biển, nhiều nhất và nổi tiếng nhất là Hải Phòng
Theo người dân địa phương, tùy từng nơi mà ruốc sông có màu sắc khác nhau, mùi tanh nhẹ. Ruốc cũng về theo con nước giống như rươi, thường xuất hiện vào mùa đông. Vào mùa, giá ruốc sông dao động từ 50.000 - 70.000 đồng/kg, tùy nơi và thời điểm.
Tuy nhiên, tùy từng vùng và điều kiện thời tiết mỗi năm mà mùa thu hoạch ruốc sông có thể sớm hoặc muộn hơn. Ruốc sông chỉ có theo mùa, thường bắt đầu từ tháng 10 âm lịch đến hết tháng giêng năm sau. Bởi thế, những món ăn được chế biến từ ruốc sông cũng trở nên độc đáo vì không phải lúc nào cũng có.
Ruốc sông trông bề ngoài như cát sạn, nhìn không phải ai cũng dám thử
Vì ruốc sông quá nhỏ nên người dân địa phương phải dùng dụng cụ đặc biệt để đánh bắt. Đó là đáy - một loại dụng cụ hình phễu, làm bằng vải mỏng, dễ thoát nước và bền. Sau đó, người ta đóng cọc tre, gỗ ở chỗ nước xa bờ rồi đặt đáy, chờ con ruốc theo dòng nước trôi vào đáy và mắc lại thì đem vớt lên.
Công đoạn sơ chế ruốc được đánh giá là khá tốn thời gian và công sức bởi người làm cần đổ ruốc vào rây (hoặc khăn xô, vải lọc…) rồi thả vào chậu nước, khuấy đều để loại bỏ hết chất bẩn lẫn trong ruốc, sau đó vớt lên.
Sau khi sơ chế đã cho ra thành phẩm khác, giống một món ăn hơn
Rửa như vậy khoảng 2,3 lần đến khi thấy nước trong, ruốc mịn như cát là được, chờ chút cho ráo nước rồi có thể đem nấu ăn. Tùy từng nơi và sở thích từng nhà mà người ta có thể thêm bớt các nguyên liệu, gia vị khác nhau. Ở Hải Phòng, ruốc sông được chế biến thành nhiều món ăn như ruốc kho, ruốc rang… nhưng ngon và phổ biến hơn vẫn là ruốc sốt cà chua (hoặc rim, nấu canh với cà chua), ăn kèm rau sống.
Ruốc sông được chế biến thành nhiều món khác nhau
Ngoài ra, có thể đem ruốc phi thơm cùng hành khô, cà chua, sau đó nêm gia vị rồi thêm lá gừng (hoặc gừng), khế chua thái nhỏ, rau răm. Vị chua của khế, cà chua hòa quyện cùng mùi thơm và chút cay dịu từ lá gừng giúp món ruốc sông càng thêm hấp dẫn, ăn kèm cơm nóng rất ngon.
Đây là món ăn đưa cơm, không khác gì các loại ruốc thông thường nhưng đậm vị hơn
Dù chế biến theo những cách khác nhau nhưng đặc điểm chung là những món ăn từ ruốc sông là đều giữ được độ béo hòa quyện với nhiều loại gia vị, tạo nên dư vị khó quên trong những ngày mùa đông lạnh giá.
