Được sáng tạo bởi những người dân nghèo không có gì ăn, khoai lang mắm sống là một đặc sản đậm đà hương vị mà du khách nhất định phải nếm thử khi đến Vĩnh Long.
Đối với người Việt Nam, có lẽ khoai lang là một loại thực phẩm vô cùng quen thuộc. Trước khi khoai lang nổi tiếng với hàng loạt lợi ích cho sức khỏe như hiện ngay thì khi xưa, đây là loại củ dành cho “người nghèo”. Người ta thường trồng xen kẽ khoai lang với những loại cây khác, chỉ vài tháng là có củ để ăn. Khoai lang có thể chế biến theo nhiều cách như luộc, nướng than, hay khoai lang sấy… Đối với người dân Vĩnh Long thì khoai lang lại vô cùng đặc biệt trong món khoai lang mắm sống.
Đây là một trong những món ăn dân dã, đạm bạc, gắn bó với bao thế hệ cha ông trong thời khai hoang mở cõi vùng đất phương Nam. Theo lời người dân địa phương, trong thời dã chiến, khoai lang và mắm sống thường được ăn cùng với nhau, là món ăn tiện lợi cho nhà nông mỗi khi ra đồng. Ngày nay, mặc dù có nhiều món ăn ngon, sang trọng vượt bậc hơn nhưng vẫn khó thay thế được món khoai lang mắm sống.
Thậm chí trong các dịp lễ tết, tiệc tùng ở địa phương, món ăn này cũng xuất hiện thường xuyên như một món khai vị. Khoai lang mắm sống cũng là một món ngon mà người dân dùng để thiết đãi khách quý. Bởi vậy, món ăn này trở thành một đặc sản mà du khách rất mong được nếm thử một lần khi ghé tới Vĩnh Long.
Để làm ra một đĩa khoai lang mắm sống ngon lành thì người đầu bếp phải rất tỉ mỉ, cẩn thận. Đầu tiên là phải chọn được loại mắm chất lượng. Thông thường, người ta chọn mắm cá sặc, khi xé ra thịt đỏ au. Tiếp theo là khâu chọn khoai. Khoai lang dùng để luộc có thể là khoai lang trắng, vàng hoặc tím, những loại khoai nhiều bột, bùi và thơm.
Mắm tươi mua về sẽ được xé ra từng miếng nhỏ, rút bỏ hết xương mắm rồi trộn với chanh, đường, tỏi, ớt, gừng non, nêm nếm vừa ăn rồi cho vào một đĩa. Khoai lang rửa sạch đem luộc hoặc hấp chín, lột vỏ, cắt ra từng miếng nhỏ hoặc để nguyên củ. Ăn kèm với khoai lang mắm sống không thể thiếu thịt ba rọi, dừa nạo, chuối chát, dưa leo và nhiều loại rau vườn khác. Rau ăn kèm cũng phải được chọn lựa kỹ càng và đảm bảo mọc tự nhiên. Các loại như lá cách, trái dừa rám vỏ và những loại rau thơm khác chính là sự lựa chọn tuyệt vời khi ăn cùng món này.
Khoai lang mắm sống khi ăn sẽ là tổng hòa giữa vị mặn của mắm, vị ngọt bùi của khoai kết hợp với vị béo của thịt, cơm dừa và các loại rau vườn khiến hương vị trở nên tươi mới, thanh mát. Thực khách có thể ăn mãi mà không thấy ngán.
Dù ăn kèm với nhiều loại rau nhưng đúng điệu nhất không thể thiếu lá cách. Đây là một loại lá cây phổ biến ở miền Tây. Để thưởng thức, người ta lấy từng chiếc lá cách đặt vào lòng bàn tay, gắp một miếng mắm, một lát khoai, một lát thịt ba rọi, một nhúm dừa nạo rồi cuộn vào. Nhai thật chậm sẽ giúp bạn từ từ tận hưởng mọi hương vị lan tỏa trong khoang miệng.
Món ăn này không cần phải pha thêm nước chấm vì mắm sống đã được nêm nếm gia vị vừa ăn. Du khách cũng có thể thêm một chút chanh sẽ giúp giảm bớt vị mặn của mắm, khiến mùi vị món ăn trở nên hài hòa hơn.
Từ một món ăn dân dã chỉ người nghèo thưởng thức, nay khoai lang mắm sống đã trở thành một đặc sản mang theo những đặc trưng của ẩm thực Vĩnh Long. Nếu có dịp du lịch đến đấy, bạn đừng quên dành thời gian để thưởng thức món ăn này nhé!
