Mỗi bó lá thuốc đều chứa nhiều loại thảo dược có tác dụng cho sức khỏe, nhất là giữa thời tiết nồm ẩm như hiện nay. Theo chuyên gia đông y, cần biết sử dụng đúng cách mới mang lại hiệu quả.
Hơn 40 năm qua, dù trời mưa hay nắng, cụ bà Đỗ Thị Lĩnh (85 tuổi, ở Hà Nội) vẫn cần mẫn bên sạp sàng của mình ở một góc nhỏ trên đường Thụy Khuê. Nói là sạp hàng nhưng thực chất chỉ là chiếc bàn kê tạm, bày bán những mặt hàng đặc biệt, là những bó nam y được bà Lĩnh kết hợp từ nhiều loại thảo dược quen thuộc như cây mùi già, lá xả, lá bưởi, lá tre, tía tô…
Nơi bán hàng của bà Lĩnh nằm lọt thỏm trên một góc phố ở đường Thụy Khuê.
“42 năm qua, ngày nào tôi cũng bán hàng tại đây, chỉ nghỉ duy nhất mùng 1 Tết. Ai cũng bảo tôi rằng, nhiều tuổi rồi nên ở nhà nghỉ ngơi, hoặc chỉ bán cho vui chứ không nhất thiết ngày nào cũng ra ngồi bán hàng như vậy. Thế nhưng, đây là công việc đã gắn bó với tôi nửa cuộc đời, chỉ cần có sức khỏe và có một khách hàng cần là tôi vẫn bán”, bà Lĩnh chia sẻ.
Những bó lá thuốc của bà Lĩnh bán cho người dân có hai cách sử dụng chính, đó là đun để xông hơi hoặc đun làm nước tắm. Cũng có thể nhiều người chỉ mua riêng một loại thảo dược để rửa mặt hoặc chữa các bệnh như dị ứng, mẩn ngứa...
Những loại thảo dược rất quen thuộc trong đời sống hàng ngày được bà Lĩnh tuyển chọn, kết hợp thành bó thuốc.
Chỉ vào những bó mùi già trên bàn, bà Lĩnh giới thiệu rằng, nhiều người nghĩ mùi già chỉ dùng vào cuối năm, điều này đúng nhưng chưa đủ. Những ngày đầu năm mới, rất nhiều người mua lá mùi già về đun nước rửa mặt, mùi thơm của lá mùi không chỉ tẩy uế, mà còn giúp tinh thần sảng khoái, cơ thể phấn chấn.
Cầm bó cây đơn lá đỏ (hay còn gọi cây độc đỏ) trên tay, bà Lĩnh chia sẻ: "Loại cây này chỉ dùng độc vị (không cần kết hợp với các loại lá cây khác) và có rất nhiều tác dụng, đặc biệt là trị dị ứng, mề đay, trong đó có cả dị ứng thực phẩm. Vì thế, ngày Tết mọi người mua cây về không chỉ vì nó có màu đỏ để lấy may, mà còn phòng trường hợp bị dị ứng”.
Đơn lá đỏ là bài thuốc chữa dị ứng, mề đay và có nhiều công dụng khác với sức khỏe được bà Lĩnh bán riêng.
Mặt hàng bán chạy nhất của cụ bà U90 này là những bó thuốc dùng để xông, tắm cho cơ thể với giá chỉ 20.000 đồng/bó. Tuy nhiên, mỗi bó lại có cách dùng khác nhau. “Khi thời tiết nồm ẩm, đun nước lá thảo dược này tắm, xong xông luôn nhà sẽ giúp bảo vệ sức khỏe rất tốt như chống cảm cúm và viêm đường hô hấp, làm sạch không khí”, bà Lĩnh nói và hướng dẫn từng loại lá trong bó thuốc có những tác dụng gì với cơ thể.
Theo đó, có những bó thuốc dùng cho người mới ốm dậy, có loại dùng cho phụ nữ sau sinh hay dành riêng cho người cần giải cảm. Với người mới ốm dậy, bà Lĩnh tư vấn rằng, chỉ cần đun sôi lá thuốc, chắt để riêng một bát nước nhỏ rồi dùng nồi nước đó cho vào phòng kín (không cần trùm chăn) để xông, sau đó tắm nhanh với chính nước lá đó. Khi tắm xong, uống bát nước đã để riêng từ trước. Theo bà, làm đúng quy trình như vậy người khỏe rất nhanh.
Mặt hàng bán chạy nhất của "Sạp bà Lĩnh" là những bó lá thảo dược dùng để xông hoặc nấu nước tắm.
Hay với lá tắm dành cho chị em phụ nữ sau sinh, theo bà, việc chọn và bó lá phải hết sức cẩn thận, chỉ cần quệt phải cành dâu hoặc lẫn ít lá dâu (dâu tằm) thì người mẹ dùng bó lá đó xông tắm có thể bị mất sữa hay ảnh hưởng đến sức khỏe.
Bà Lĩnh tâm sự rằng, không phải ngẫu nhiên bà làm được công việc này, mà đó là kinh nghiệm và cả quá trình học hỏi rất dài. “Tôi trước đây vốn làm trong ngành y tế (học trung cấp y), lại sinh ra ở làng chuyên bốc thuốc nên cũng học hỏi được nhiều. Từ những kiến thức đó, tôi đúc rút ra thành những bó lá tắm, lá xông phục vụ cho sức khỏe mọi người”, bà Lĩnh tâm sự.
Lương y Bùi Đắc Sáng (Hội Đông y Hà Nội) cho biết, xông hay tắm lá thảo dược là bài thuốc chữa bệnh đã được sử dụng từ rất lâu đời và tùy từng mục đích sẽ có những loại lá thảo dược khác nhau. Theo ông Sáng, khi xông, các dược liệu từ lá thuốc sẽ theo hơi nước nên dễ dàng thấm qua da, hệ hô hấp để đi vào cơ thể. Sau khi xông, da của người được xông sẽ trở nên mềm mại, lỗ chân lông thông thoáng; đường hô hấp được thông suốt, giảm đau, giảm tiết, hạ khí làm giảm đau đầu, chóng mặt, khó thở, thải chất độc ra ngoài, từ đó giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu, nhẹ người, khoan khoái và giảm triệu chứng bệnh.
Tuy nhiên, ông Sáng cũng lưu ý, khi xông hoặc tắm cần chú ý đến nhiệt độ, bởi hơi nóng bốc lên có thể gây bỏng, nhất là với trẻ nhỏ. Việc lựa chọn lá xông cũng cần lưu ý, nhất là người có cơ địa dị ứng.
