GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng (80 tuổi), nguyên Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ, người được coi là "mẹ đẻ" của cô đỡ thôn bản vừa là một trong 5 người vừa được Quỹ Giải thưởng Ramon Magsaysay năm 2024 vinh danh.
Lễ trao giải lần 66 sẽ được tổ chức ngày 16/11 tại Nhà hát Metropolitan ở Manila, Philippines. Giải thưởng Ramon Magsaysay được mệnh danh là "giải Nobel châu Á", tôn vinh những "tinh thần vĩ đại thể hiện trong việc phục vụ quên mình người dân châu Á".
GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng, 80 tuổi, được vinh danh vì cống hiến cuộc đời mình để khám phá sự thật về chất độc da cam, tìm kiếm công lý cho các nạn nhân, hỗ trợ những người bị ảnh hưởng thông qua nghiên cứu và làm việc với Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam (VAVA).
GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng, người khai sinh ra đội ngũ cô đỡ thôn bản được vinh danh giải "Nobel châu Á" vì những đóng góp với cộng đồng.
Bà Phượng trở thành bác sĩ sản khoa trong giai đoạn Việt Nam còn chiến tranh. Năm 1968, khi còn là thực tập sinh, bà bị tác động sâu sắc khi liên tiếp chứng kiến những trẻ chào đời dị tật bẩm sinh nghiêm trọng, không rõ lý do. Điều này đã thôi thúc bà dấn thân tìm hiểu "bí ẩn khủng khiếp" gây "hậu quả bi thảm", đấu tranh cho các nạn nhân chất độc da cam, ủng hộ hành động pháp lý để đòi bồi thường từ các công ty hóa chất.
Hội đồng các thành viên của quỹ giải thưởng "ghi nhận tinh thần phục vụ cộng đồng của bà và thông điệp hy vọng mà bà tiếp tục truyền bá trong nhân dân". Họ cho rằng công việc của bà cũng là lời cảnh báo nghiêm trọng cho thế giới tránh chiến tranh bằng mọi giá vì hậu quả bi thảm của nó có thể kéo dài đến tận tương lai.
"Bà đưa ra bằng chứng rằng không bao giờ là quá muộn để sửa chữa sai lầm của chiến tranh, giành lại công lý và cứu trợ cho những nạn nhân bất hạnh của nó", theo Quỹ Giải thưởng Ramon Magsaysay.
Nguyên là giám đốc Bệnh viện Từ Dũ, bác sĩ Phượng đi tiên phong trong lĩnh vực thụ tinh trong ống nghiệm tại Việt Nam, mang lại niềm vui và hy vọng cho hàng nghìn gia đình. GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng cũng chính là người khai sinh ra đội ngũ cô đỡ thôn bản, cánh tay nối dài của nhân viên y tế thôn bản trong chăm sóc sức khỏe phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ vùng dân tộc thiểu số và miền núi.
Năm 1992, Bệnh viện Từ Dũ tổ chức đào tạo thí điểm tại Lâm Đồng và Ninh Thuận với 37 học viên đầu tiên thuộc các dân tộc Nùng, Mơ Nông, Tày, Khơ me, S'tiêng… Giai đoạn 1999-2001 đã có 4 khóa đào tạo cho huyện Bù Đăng và Lộc Ninh (tỉnh Bình Phước) với tổng số học viên là 113 người. Từ những thành công bước đầu, Bệnh viện Từ Dũ đã phát triển thành "Chương trình đào tạo 500 cô đỡ thôn bản người dân tộc thiểu số".
Các học viên là những phụ nữ dân tộc có trình độ học vấn thấp, có những người mới chỉ đọc, viết được tiếng Kinh, được bệnh viện phối hợp với Hội Phụ nữ và Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản các tỉnh chọn lọc ở các thôn bản. Các học viên được đào tạo 6 tháng tại bệnh viện về chăm sóc trước, trong và sau sinh cho bà mẹ, trẻ em sơ sinh, tư vấn kế hoạch hóa gia đình, giáo dục truyền thông về chăm sóc sức khỏe ban đầu, sức khỏe phụ nữ, trẻ em… Sau đó, họ trở về công tác tại cộng đồng với sự giám sát chuyên môn của các bác sĩ Bệnh viện Từ Dũ.
Chương trình đã đào tạo được tổng số 720 cô đỡ thôn bản. Sau khi kết thúc đào tạo, các cô đỡ đều quay lại cộng đồng và được bệnh viện hỗ trợ về vật chất, khuyến khích bằng kinh phí dựa trên các kết quả cung cấp dịch vụ cho phụ nữ và người dân trong cộng đồng của họ.
GS.BS Nguyễn Thị Ngọc Phượng cũng từng là đại biểu Quốc hội, Phó chủ tịch Quốc hội, Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, góp tiếng nói cho những thay đổi quan trọng trong luật về kế hoạch hóa gia đình, sức khỏe sinh sản. Bà từng là Viện trưởng Viện Tim TP HCM, nguyên Phó chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam TP HCM, nguyên Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Mỹ TP HCM. Bà được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, Thầy thuốc nhân dân, Huân chương Lao động hạng 3.
Quỹ Giải thưởng Ramon Magsaysay thành lập năm 1957 để vinh danh tổng thống thứ 7 của Cộng hòa Philippines Ramon Magsaysay, qua đời trong một vụ tai nạn máy bay. Đây là vị tổng thống được yêu mến bởi sự giản dị và khiêm nhường, lòng đam mê công lý, đặc biệt là đối với người nghèo. Hơn 6 thập kỷ qua, giải thưởng đã trao cho hàng trăm cá nhân và tổ chức xuất sắc.
Giải thưởng năm nay còn tôn vinh ông Karma Phuntsho (Bhutan), bà Farwiza Farhan (Indonesia), ông Miyazaki Hayao (Nhật Bản) và Phong trào Bác sĩ nông thôn của một nhóm bác sĩ người Thái Lan, hỗ trợ người nghèo ở nông thôn.
