Nếu như trước đây cá nhèo sông Gâm (Tuyên Quang) ít người biết tới thì giờ đây nó đã thành món đặc sản nổi tiếng có mặt trong các nhà hàng, quán ăn.
Cá nheo (tên khoa học Siluridae) thuộc họ cá da trơn sinh sống ở môi trường nước ngọt, phân bố rộng khắp trên thế giới. Chúng còn có tên gọi khác là cá leo. Ở Việt Nam, cá nheo sống ở vùng nước lợ và nước ngọt. Chúng tập trung nhiều ở miền Bắc cũng như đồng bằng sông Cửu Long do vó hệ thống sông ngòi lớn. Trong đó, cá nheo sông Gâm (ở Tuyên Quang) là nổi tiếng nhất.
Cá nheo có lớp da trơn không có vảy, đầu của cá nheo hơi bẹp, miệng rộng và có hai râu dài ở hàm trên
Về đặc điểm nhận dạng, loài cá này có lớp da trơn không có vảy. Đầu của cá nheo hơi bẹp, miệng rộng và có hai râu dài ở hàm trên, bốn râu ngắn ở hàm dưới. Vây lưng nhỏ còn vây hậu môn thì dài. Phụ thuộc vào từng chi, cá nheo có thể dài từ 8 cm đến 3 mét. Cá nheo cũng được xem như là thủy quái miền sông nước với vẻ ngoài dữ dằn, bản tính ăn tạp, kích thước to lớn, theo ghi nhận con người từng bắt được chú cá nheo nặng xấp xỉ 100kg.
Thức ăn của cá nheo là các loại giun, côn trùng, giáp xác. Những con cá nheo kích thước lớn có thể ăn ếch, chuột... Loại cá này chỉ sống ở những vùng nước sạch và ăn thức ăn tự nhiên, thịt săn chắc, rất thơm ngon và bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe.
Loài cá này khá hung dữ
Là người chuyên "săn" các loài cá đặc sản để bán cho thương lái, anh Hòa An (ở Tuyên Quang) chia sẻ: "Trước đây, cá nheo có nhiều trong tự nhiên, có những con kích thước "khủng", lên tới 100kg. Thịt cá nheo chắc và thơm nên khi chế biến rất hấp dẫn. Thế nhưng, hồi đó cá nheo chưa được biết đến nhiều, ở chợ cũng bán giá rất rẻ. Còn bây giờ, cá nheo trong tự nhiên ngày càng khan hiếm, nhiều người săn lùng nên giá cao vọt lên".
Vì nhu cầu cao trong khi cá bắt được trong tự nhiên không đủ cầu, nhiều địa phương đã mở rộng mô hình nuôi cá nheo thả sông và đã thành công. Cá nheo nuôi trên sông đảm bảo nguồn nước sạch, cá khỏe và chất lượng cũng như cá tự nhiên.
Ở các nhà hàng, quán ăn cũng đưa cá nheo vào thực đơn để thay đổi khẩu vị cho khách. Đặc biệt, cá nheo có thể chế biến đa dạng món ăn như nấu canh, rán, nướng, om, kho, nấu canh măng chua... Nguyên liệu cần chuẩn bị cho món canh cá nheo gồm: Cá nheo tươi, măng chua, cà chua, mẻ, rau thì là, hành hoa và một số gia vị cần thiết. Cách làm món ăn này vô cùng đơn giản. Cá nheo cạo bỏ hết nhớt, đem rửa sạch rồi ướp chung với nước mắm và muối để gia vị ngấm vào thịt. Cho chảo dầu lên bếp, khi dầu sôi cho cà chua vào chưng đến khi chúng nhừ, tiết ra hết vị chua thì bắt đầu lần lượt bỏ măng, nước mẻ, một ít nước cùng gia vị đun sôi trở lại. Khi chảo sôi lập tức cho cá đã ướp vào rồi đun nhỏ lửa khoảng 5 phút là có thể ăn được.
Thịt cá nheo săn chắc, thơm ngon nên rất được ưa chuộng
Ngoài món canh cá nheo, món cá nheo nướng cũng được nhiều người ưa chuộng. Chỉ với một ít than củi là có thể nướng cả con cá nheo. Đặc biệt, nướng cá ngoài trời cũng là một trải nghiệm hấp dẫn và đáng nhớ với các du khách khi đến với vùng đất Tuyên Quang.
Theo khảo sát trên thị trường, giá cá nheo tươi sống tự nhiên cân nặng từ 4 – 9 kg có giá bán từ 110.000 – 130.000 đồng/kg. Giá cá nheo tươi sống tự nhiên cân nặng trên 10 kg có giá bán từ 140.000 – 150.000 đồng/kg.
