Chanh dây trước đây có ở khắp các tỉnh thành, mọc dại ven đường, trồng làm hàng rào, vườn nhà và ít ai để ý tới.
Chanh dây còn có tên gọi khác là chanh leo, một loài trong chi lạc tiên (Passiflora), tuy tên gọi có chữ chanh nhưng chúng không có quan hệ họ hàng gì với các loài chanh trong chi cam chanh. Cây chanh leo là loài dây leo, sống lâu năm, hoa của chúng có kích thước lớn với các nhụy và nhị hoa to. Thân cây trơn nhẵn hoặc có lông, có nhiều tua cuốn.
Cây chanh dây trước trồng làm hàng rào, vừa có giàn làm bóng mát vừa lấy quả để ăn
Quả chanh dây khi chín có màu tím, ruột bên trong màu vàng và nhiều hạt. Chanh dây ra hoa tháng 6 đến tháng 7, có quả tháng 10, 11. Quả chanh dây mọng, có nhiều cùi thịt hình ô van màu ánh vàng khi chín, có vị chua ngọt, dùng làm trái cây giải khát rất tốt.
Chúng được được trồng ở khắp thế giới, đặc biệt là Ấn Độ, Sri Lanka, New Zealand, vùng Caribe, Brazil, Nam Phi... Ở Việt Nam, chanh dây có ở cả 3 miền, trước đây loại cây này mọc hoang dại ở ven đường - những nơi có nhiều nắng, được người dân mang về trồng leo hàng rào để làm giàn tạo bóng mát và lấy quả để ăn. Hồi đó, quả chanh leo chưa có giá trị, ít ai để ý tới, thậm chí còn không ai mang ra mua bán ở chợ.
Quả chanh dây mọng, có nhiều cùi thịt hình ô van màu ánh vàng khi chín
Khoảng chục năm gần đây, chanh leo là thứ quả giải nhiệt được ưa chuộng, được bày bán từ ngoài chợ đến siêu thị. Cứ đến mùa hè, thứ quả giải nhiệt này lại được người dân thành phố tìm mua. Ngoài quả tươi, nhiều người còn làm siro chanh dây để bán trên chợ mạng và rất đắt khách.
Trong chanh dây có đầy đủ nguồn vitamin A và C, sắt, kali và các thành phần dinh dưỡng khác cũng như các hoạt chất sinh học có lợi cho sức khoẻ. Hạt chanh dây là một nguồn chất xơ tuyệt vời, chính chất cơm nhầy bao quanh hạt làm cho chanh dây có mùi thơm đặc biệt. Ở Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác, chúng được mệnh dạnh là "dược vương" trong các loại trái cây, được săn lùng khắp nơi. Một nghiên cứu đăng tải trên Hàng Châu Nhật báo cho hay, một quả chanh dây có tác dụng tương đương với 10 quả táo.
Siro chanh dây là thứ nước giải nhiệt mùa hè rất được ưa chuộng
Người bán tiết lộ, chanh dây ngon là những quả có vẻ ngoài nhăn nheo, hơi khô, chứ không phải những quả căng mọng, da trơn láng. Những quả chanh dây cầm nặng tay, da trơn là những quả còn non, chưa già, vỏ dày, ruột ít. Bạn có thể kiểm tra độ đặc ruột của quả chanh dây bằng cách cầm lên và lắc nhẹ. Quả chanh dây mọng nước sẽ hơi nặng khi lắc, bên trong có vẻ đặc. Quan trọng nhất chính là mùi hương của chanh dây, những quả không có mùi gì thì thường là chua hoặc rất nhạt, còn những quả mùi thơm chính là quả có vị ngon.
Theo khảo sát, chanh dây tươi đầu mua có giá lên tới 45.000 đồng/kg, còn vào giữa mùa thì giá mềm hơn, từ 25.000-35.000 đồng/kg. Siro chanh dây có giá 70.000 đồng/chai khoảng một lít.
Bán siro chanh dây trên trang cá nhân, bạn Nhật Anh (ở Hà Nội) chia sẻ: "Đến mùa, tôi nhập chanh dây của người quen ở Lai Châu, sau đó về chế biến thành nước siro chanh dây, vừa thơm ngon vừa bổ dưỡng. Mùa hè, trung bình mỗi ngày tôi bán vài chục chai siro chanh dây cho cả khách quen và khách lạ. Nếu bảo quản trong tủ lạnh, siro chanh dây có thể để được vài tháng mà không sợ hỏng".
Mới đây, trên thị trường còn xuất hiện loại chanh dây sấy dẻo nguyên vị, là thứ quà vặt phù hợp với những người giảm cân, healthy lành mạnh, giá lên tới 320.000 đồng/kg.
Chanh dây sấy dẻo có giá lên tới 320.000 đồng/kg
Vì mang lại giá trị kinh tế, nhiều hộ dân đã mở rộng mô hình trồng chanh dây để cung ứng cho thị trường. Để cây chanh leo sinh trưởng, phát triển tốt, thì ngoài làm giàn cao thoáng, cần phải chủ động được nước tưới. Tùy vào thời kỳ sinh trưởng của cây chanh, mà bón phân với liều lượng và chủng loại phù hợp. Khoảng 4 tháng sau khi trồng, vườn chanh leo đã bắt đầu cho thu hoạch, quả sai lúc lỉu.
